Düþünerek yapýlan yanlýþ, düþünmeden yapýlan doðrudan daha iyidir. Erol Afþin

Hepimizin yakýndan tanýdýðý, ampulü icat etmesiyle ünlü Thomas Alva Edison, yaþamýyla bizlere örnek olmaktadýr. Yeni yeni buluþlara imza atmanýn heyecaný ve meraký, kendisini ünlü bir bilim adamý kýlmýþtýr. Pek çok insan, bu vb. kiþilerin doðaüstü yeteneklere sahip olduklarýný düþünürler. Ancak onlarýn insan olarak, bizden farklý olmadýðý bir gerçektir.

Thomas Alva Edison, 11 Þubat 1847’de Ohio eyaletinin Milan kasabasýnda doðmuþtur. Kendisinden önceki kardeþleri çeþitli hastalýklar sebebiyle ölmüþtür. Kendisi de çeþitli rahatsýzlýklarla yaþamýna devam etmiþtir. Bunlardan biri de iþitme sorunuydu. Hayatý boyunca iþitme sorunuyla mücadele edecekti. Thomas Alva Edison, yaramazlýðý ve merakýndan ötürü okuldan atýlmýþtýr. Aylarca süren bir okul hayatý olmuþtur sadece… Thomas Alva Edison’un ailesi daha önce kanallar yoluyla taþýmacýlýk yapýyorlarmýþ ancak demiryolu taþýmacýlýðýnýn telgraf sayesinde daha güvenilir bir taþýma aracý haline gelmesiyle, kendi iþlerini kapatma noktasýna gelmiþler. Daha sonra Alva da ir iþte çalýþmak istemiþ ve bir demiryolunda yiyecek, gazete vs. satmaya baþlamýþ.

Demiryolunda çalýþýrken istasyonlarýn, tren kalkýþ saatlerini birbirlerine haber vermekte kullandýklarý telgraf, Alva’nýn ilgisini çekmiþti. Bu konuda da telgraf operatörleriyle sýkça sohbet edermiþ. Kazandýðý tüm paralarý yaptýðý deneylere harcýyormuþ. Hatta bu paralar da yetmeyip borçlandýðý anlar çok sýk oluyormuþ. Thomas Alva Edison fakir bir ailenin çocuðu olmasýna raðmen, yeni yeni buluþlara ve icatlara imza atmanýn meraký ve zevkiyle sürekli olarak araþtýran ve deneyen bir yapýya sahiptir. Hatta bu deneylerinden dolayý da baþýna gelmeyen kalmamýþtýr. Çalýþtýðý demiryolunda bir vagonu deney laboratuvarý olarak kullanmak için istasyon þefinden izin alýr. Ancak deneyleri herhangi bir sebeple ters gider ve vagon yanar. Bundan dolayý da Alva’nýn trende deney yapmasý yasaklanýr. Bu deneylerinden dolayý birçok iþten de atýlýr. Ama bunlarý soðukkanlý bir þekilde karþýlar. Çünkü onlar kendisinin içindeki bu aþký bilmiyorlardý.

“Mount Clemens’teki istasyon þefi James MacKenzie, beþ ay boyunca Edison’a telgrafçýlýðý öðretti.” Telgraf konusuna büyük önem veren Alva, Mors alfabesini MacKenzie’den öðrenmiþtir. Noktalar ve tirelerin birleþmesiyle harflerin ne anlama geldiðini çözebilmek için iyi bir kulaða sahip olmak gerekirdi. Bundan dolayý Alva, çeþitli sýkýntýlar çekmiþtir. Telgrafta, vuruþlar önemli olduðundan bu vuruþlardaki seslerde bazý parazitleri duyamýyordu Alva… Bunu da, çeþitli deneylerle bir otomatik alýcý yaparak, gelen sinyalleri bir kâðýda dökmeyi baþarmasý sonucu çözmüþtü. Böylece kendi geliþtirdiði yöntemlerle en hýzlý telgraf alýcýsý olmuþtur. Bir telgraf istasyonundan diðerine telgrafýn ulaþma mesafesi 320 km olduðundan, 320 km’den sonra bir telgrafçý, tekrar yazarak karþý tarafa gönderiyormuþ. Bu da birçok hatalara neden oluyor. Birden fazla telgrafçýnýn elinden geçtiði düþünülürse, bu hatalarýn ardý arkasýnýn gelmeyeceði aþikârdýr. Alva, bunu önlemek için otomatik telgraf alýcýsýndan mesajý alarak, tekrarlayýp karþý tarafa gönderen düzeneði kurarak bu hatalarý en aza indirmeyi baþarmýþtýr.

Tabii ki Alva’nýn bazý icatlarý bazý kimseler tarafýndan hoþ karþýlanmýyordu. Çünkü kendi kazançlarýný düþüreceðinden çeþitli eylemlerle kendisini kötülemeye çalýþýyorlardý. Alva, bunlara önem vermeyerek çalýþmalarýna devam ediyordu. Bu deneylerini ve araþtýrmalarýný yaparken birçok defa engellerle karþýlaþtý. Ama o, bu engeller karþýsýnda durup düþünecek kadar vakit harcayamam, diyerek araþtýrmalarýna eskisinden daha hýzlý bir þekilde devam edermiþ.

Thomas Alva Edison’un meraklý ve araþtýrmaya meyilli yapýsý birçok konuda çýðýr açmýþtýr. Günümüzde kullanýlan bazý sistemlerin kaynaðý Edison’un yaptýðý buluþlara dayanmaktadýr. Bu yönüyle de teknoloji bir þeyi daha gözler önüne seriyor, yaptýðýmýz çalýþmalarý kayýt altýna almalý ve bunlarý okumalýyýz. Bundan hareketle de okumanýn önemi çýkýyor karþýmýza. Alva’nýn maceracý yapýsý ve deneylere olan meraký, kendisini saygýn bir noktaya taþýmýþtýr. Yaþadýðý zamanda, alt gelir grubundaki insanlar, üst gelir grubundaki insanlara yaklaþamazlardý bile, yani o zamanýn saygýn insanlarý ile kolay kolay görüþülemiyordu. Fakat Alva, yaptýðý buluþlarla ülkede saygýn bir noktaya gelmiþti. Ülkenin saygýn insanlarýna bu deneylerini sunmuþtu.

Thomas Alva Edison, çaðýn en büyük icadý ampulle adýný duyurdu ama, ondan önceki deneyleri ve çalýþmalarý da ilerleyen aþamalarda, teknolojik geliþmeler için kaynak niteliðinde olmuþtur.

Alva, ampulü yapmak için filaman  malzemesi aranýyordu. Platini filaman malzemesi olarak kullanan Alva, bunun iþe yaramadýðýný, kýsa süreliðine dayanabildiðini görmüþtü. Ayrýca platinin maliyeti de oldukça yüksekti. Bütün bu deneyleri yaparken yüzlerce malzeme kullandýlar, binlerce deney yaptýlar ama bu durum onlarda olumsuzluk buhranlarý oluþturmadý. Thomas Alva Edison, elektrik ampulü için þu sözleri söylemiþtir: “Elektrik ampulü, üzerinde en fazla çalýþtýðým icattý ve çok ayrýntýlý deneyler gerektiriyordu. Þahsen benim hiç cesaretim kýrýlmadý ve baþarý konusunda umutsuzluða kapýlmadým. Ayný þeyi tüm arkadaþlarým için söyleyemem.”

Alva Edison, bir yýl kadar üzerinde çalýþtýðý bu sistem de, hâlâ filaman olarak kullanýlacak malzemeyi bulamamýþtý. Tabii bütün bu deneyler kendisi için bir maliyet oluþturuyordu. Bir taraftan bu deneylerini yaparken, diðer taraftan da maddi destek verecek kiþileri arýyordu. Buna raðmen asla yýlmayarak deneylerine azim ve sabýr içinde devam etti. Alva Edison’un filaman malzemesi olarak kullanacaðý karbonu keþfetmesi þöyle olmuþtur: “Telefon deneylerinden dolayý karbon Menlo Park’ta  tanýnýyordu. Yað lambasý ve þiþelerin boyunlarýnda kalan ince artýk tabakasý olarak, yani lamba isi þeklinde kolayca elde edilebiliyordu. Anlatýlanlara göre, Edison bir gece deneyleri üzerinde düþünürken bir parça lamba isiyle oynuyormuþ, parmaklarý arasýnda ince bir karbon ipliði oluþtuðunu gördüðü anda bu elementten iyi filaman malzemesi olacaðýný fark etmiþ.”

Edison, 1880’li yýllarýn baþýnda küçük bir gösteriyle de ampulü halka tanýtmýþtýr. Birçok insan da bu muhteþem çalýþmaya hayran kalmýþtýr. Tabii Edison sadece bununla yetinmeyip, bütün þehri ýþýklarla donatan bir proje üzerinde çalýþmalarýný ilerletiyordu.

“Düþünerek yapýlan yanlýþ, düþünmeden yapýlan doðrudan daha iyidir.” sözüm de burada tam yerini buluyor. Yapýlan yanlýþ deneyler, araþtýrýlmasý ve düþünülmesi sonucunda onlarý doðruya ulaþmasýna imkân vermiþtir.

Thomas Alva Edison ve onun gibi bilim adamlarýnýn hayatlarýný, araþtýrmalarýný ve deneylerini okuyarak kendimize bir yol haritasý çizebiliriz. Bu güzelliklerin, hayallerimize giden zorlu yolda bir ýþýk saçmasý dileðiyle…

Yararlanýlan Kaynaklar:

Thomas Alva Edison – Gene Adair – Tubitak Yay.