Türkçe konuþan bütün topluluklarda olduðu gibi, bizde de aþýklýk kültürü ve geleneði yüz yýllardýr devam etmektedir. Mahiyetleri farklý olsa da, bir takým özellikler bütün topluluklarda aynýdýr. Halkýn bizzat içinden gelmek gibi, kentten çok taþraya ait olmak gibi, Herhangi bir musiki aleti eþliðinde, mutlaka yüksek sesle söylemek gibi, maharetlerini icra ederken özel kýyafetler giymek gibi ortak özellikleri sayabiliriz...

Ülkemize gelindiðinde de, bu genel özellikler, yakýn zamana kadar çok deðiþmemiþtir, kýravatlý aþýklarý görmeye alýþsak da. Anadolu’da aþýklýk damarý iki ana koldan süre gelmektedir. Birincisi, ilahi yazýp, söylemekle edebiyatýmýzda kendisine yer bulan tasavvuf þiri ve þairliði. Ýkincisi ise, badeli ve badesiz olarak kendilerini tanýtmayý uygun bulan, içinde tasavvuftan nüveler taþýsa da, daha çok halkýn; zamana uygun düþen sýkýntýlarýný, günlük yaþamda ki geleneðe ters düþen çeliþkileri, devlet ve halk arasýnda daha çok adalet konusunda kendisini açýða vuran, uyuþmazlýklarý konu alan temsilcisi olan aþýklar yoluyla, sazlar ve sözlerle maksat ve meramýný anlatan gelenektir.

Benim bu yazýmda üzerinde daha çok duracaðým; birinciler deðil, daha çok ikinci guruba dahil olan halk aþýklarý olacaktýr. Kýsaca bazý çevrelerin ozan, bazý çevrelerin doðrudan aþýk olarak tanýmladýðý ve adlandýrdýðý gelenek sahipleridir.

Konuya genel yargýlardan daha çok, kendi tecrübem, gördüklerim, yaþadýklarým ýþýðýnda bakmak istiyorum. Geçmiþte, hatta yakýn geçmiþe kadar çok ciddi, halkýn zihin dünyasýna mýh gibi yer eden temsilciler yetiþtiren bu geleneðin, giderek zayýfladýðýný yazýk ki, ben uzun zaman içinde bizzat gördüm ve yaþadým. Neredeyse, Anadolu’nun bir bölüm ve bölgesine sýkýþmýþ, kendisini gerçek anlamda, televizyon ve radyolarýn verdiði desteðe raðmen ki, tanýtým için çok önemlidir; bu gelenek kendisini gerçekleþtirme adýna yenileyememiþ, pasif bir konumda kalmýþ ve kalmaya devam etmektedir. Konya Aþýklar Bayramý gibi özel günler ayrýlsa ve kutlamalar, yarýþmalar yapýlsa da, eski aðýrlýk ve konumunu koruduðunu kimse iddia edemez. Deðerli aþýklarýmýza sorsak; belki kendilerince bir yýðýn haklý, haksýz gerekçeler ve nedenler sunabilirler, ancak görünen yüzüyle, konusuna tam hakim, deruni, kültürlü, okuyan-araþtýran, kendini geliþtirmeyi bir borç bilen ciddi temsilciler kalmamýþtýr. Deðerli aþýklarýmýz bunu genel anlamda kullandýðýmý takdir ederler.

Bu gün kimse, bir Þenlik, bir Sümmani, bir Celali, bir Veysel, hatta bir Mahsuni, Reyhani, hatta Çobanoðlu olduðunu söyleyemez. Peki, halkýn dertleri mi bitmiþtir ? Günlük yaþam aþýklarý yaralayan anlamda tahrip etmeden mi deðiþip, geliþmektedir ? Devletimiz dünden daha mý çok adildir ? Halký soyup soðana çevirenlerin kökümü kesilmiþtir ? Hayýr ! Hiç biri bitmemiþtir, ama, aþýklýk geleneði bitmek üzeredir. Bazý aþýklarýn dünyasýna dair konular, mahiyet deðiþtirse de, artarak devam etmektedir oysa...

Yeniden dirilir, halkýn ve toplumun dünyasýnda gerçekten yer alýrlar mý ? Yine büyük temsilciler çýkarýrlar mý? Bundan ben þahsen çok emin deðilim. Çünkü bu potansiyeli ortaya koyacak ceht ve çabayý, gerçek anlamda görmüyorum. Mevcutlarýn çoðu, eskiyi zayýfça taklit eden konumdadýrlar. Hepsi, ancak usta malý þiirler söyleyip çalmaktadýrlar...Dahasý, düzgün baðlama çalan bir aþýk görmedim bu güne kadar. Nedense aþýklarýmýz bu zahmete girmemektedirler...Çok güçlü ve kalýcý þiirler yazanlar da yok denecek kadar azdýr. Benim gördüðüm en büyük eksiklik; kültürel bir çabayý göze almamalarý...Hiç birinin yeterince okuyup araþtýrmadýðýný, eskilerin üzerine bir þey koyma çabasýna girmediðini yazýk ki, üzülerek görüyoruz...

Elbette hiçbir þey olmuyor, olmadý demiyorum. Ama birileri bu kabuðu mutlaka kýrmalý ve aþýklýk geleneði herkesin ve kesimin nezdinde eski þaþaalý günlerine mahiyet deðiþtirse de kavuþmalý, kavuþturulmalý... Bu deðerli kültür geleneðinin tüm olumsuzluklara raðmen ihtiyaç olmaktan çýktýðýný düþünmüyorum...



Hayrettin YAZICI