Zamanlý zamansýz düþünürüm zamaný, var mýdýr diye…

Bilim insanlarý zaman hakkýnda þunlarý aktarýyor; farz edelim bir adem oðlu/kýzý ýþýk hýzýndan daha hýzlý hareket edebilen bir uzay aracýna bindi ve bu uzay aracý uzaklara gitmek üzere hareket etti. Bu adem oðlu/kýzý dünyaya geri döndüðünde, kendisini henüz uzay aracýna henüz binmemiþken görebilir. Bu gerçek matematiksel olarak hesaplandý. Peki, bu formülün hesaplanmasý ne anlama geliyor dersiniz? Zaman bir hareket deðil, içinde hareket edilen bir alandýr.

Ben bir bilim insaný olmadýðým için bu bahsettiðimi elbette tam olarak anlamadým. Dolayýsýyla kafamda soru iþaretleri belirdi. Mesela diyelim ki bu yolculuk gerçekleþti ve diyelim ki ben döndüðümde kendimle karþýlaþtým. Bu nasýl olabilir? Hani madde yoktan var olamaz ve varken yok edilemezdi. Evrende yalnýzca bir tane ben olduðuna göre bu ikinci ben nerden geldi? Beni oluþturan atomlar ve moleküller nasýl oldu da çoðaldý? Benim gibi bir cahil için bitmez tükenmez bu sorular. Cevap verecek birisiyle yüz yüze görüþmek isterdim elbette. Ama daha sorun çözülmedi sevgili okurlar. Ýþin baþlangýcýna gidersek tanýmlamalarda yanlýþlýklar olduðu görebiliriz. Yani zaman dediðimiz kavram nasýl ortaya çýktý? Dünyanýn güneþin etrafýndaki bir turu, güneþin dünya etrafýndaki bir turu, ayýn hareketleri, dünya ile güneþ arasýndaki açýnýn deðiþmesi gibi olaylar zamaný ölçme çabalarýmýzda temel taþlar oldu. Bu hareketler aracýlýðýyla zaman dilimlerini oluþturduk. Fakat ortada bir sorun vardý; her dört yýlda bir gün artýyordu. Biz buna artýk zaman dedik. Peki, zaman problemini çömüþ müydük? Elbette hayýr. Aslýnda bizim zaman diye yaptýðýmýz þey; uzay içindeki hareketleri ölçmekten baþka bir þey deðildi. Yani günlük hayatta kullandýðýmýz tabirle zaman geçmiyor, yalnýzca uzaydaki nesneler kendi statik alanlarý içerisinde hareket ediyordu. Bu tabiri düzeltmek gerekirse; zaman geçmiyor, bizler zamanýn içinde ilerliyoruz.

Albert Einstein (belki de Einstein kadar ünlü olmayan ya da Einstein’in akademik koþullarýna sahip olmayan baþka birileri) bunu herkesten önce gördü. Zamanýn bir alan, zihinsel bir inþa olduðunu anladý. Madem evren durmadan geniþliyordu, o zaman; zaman ölçerken kullandýðýmýz dünya gezegeni ve güneþte gittikçe birbirlerinden uzaklaþacak ve mesafeler artacaktý. Böylelikle zamanýn 60 dakika, 24 saat, 7 gün, 30 gün, 1 yýl gibi terimleri sabit kalsa da toplamda artýþlar olacak. Þimdi eðer zaman hareket etmiyorsa, eðer bizler zamanýn içinde hareket ediyorsak diye düþündü Einstein, zaman içinde muhakkak bir hareket hýzýmýz olmalý. Öyleyse zamaný deðiþtirmek için bizler bu hýzý deðiþtirmeliyiz. Bu durumda ýþýktan daha hýzlý hareket eden uzay gemisiyle yolculuk edip dünyaya döndüðümüzde neden kendimizle karþýlaþtýðýmýzý anladýnýz mý? Örnekleri çeþitlendirecek olursak; henüz dünyadaki biz zamanýn içinde 30km/s hýzla hareket ederken, biz ýþýktan hýzlý uzay aracýmýzla zamanýn içinde 90 km/s hýzla hareket edeceðiz. Böylelikle zaman içinde daha hýzlý hareket etmiþ olacaðýz. Eðer zaman bir alansa hýzýmýzý ve yönümüzü ayarlayabilirsek zamanýn istediðimiz yerine gidebiliriz. Tüm bunlarý anlamak için zamanýn bir alan olduðunu kanýksamak gerekli elbette. Einstein ve diðer bilim insanlarý evrenin dokusunda katlar olduðuna inanýyorlardý. Eðer bu doðruysa evrenin bir ucundan diðerine bu katlarý kullanarak bir anda gidebiliriz.

Peki, tüm bu bilgiler ýþýðýnda ne ortaya çýkýyor? Aslýnda bizim düþündüðümüz gibi bir geçmiþ ya da bir gelecek yok. Hepimiz, tüm yaþadýklarýmýz ve yaþayacaklarýmýz þimdinin içinde. O yüzden þimdinin kýymetini bilmeliyiz. Duygularýmýzý ve iþlerimizi yarýna býrakmamalýyýz asla, çünkü yarýn asla olmayacak. Geçmiþ için üzülmemeliyiz asla, piþmanlýk duymamalýyýz çünkü geçmiþ hiç olmadý. Elbette bunlar teorik bilgiler, pratikte yaþadýðýmýz gündelik dünya yanlýþ zaman bilgileri üzerine kurulmuþ. Gündelik yaþantýmýzda dünler ve yarýnlar var. Dünyada yaklaþýk yedi milyar insan buna inanýyor (inandýrýlmýþ). Ekonomik sistemlerimiz bunun üzerine kurulmuþ. Zamaný nasýl deðerlendireceðimiz bile baþkalarý tarafýndan belirlenmiþ. Ne kadar da köleyiz öyle deðil mi? Kendimizi özgür hissetmemiz için yaptýðýmýz her davranýþ bizleri biraz daha köleleþtiriyor. (Elbette bu baþka bir yazýnýn konusu.)

Fizik ilminin açýkladýðý bu zaman kavramýnýn dýþýnda ve ötesinde zihnimizin yorumladýðý ve her derdin ilacý olan baþka bir zamanda mevcut elbette. Bazý duygu ve isteklerimizi biz o zamana býrakýrýz, zamanla alýþýrýz, zamansýz gideriz, zamanla severiz. Tam zamanýný bilmek isteriz. Zihnimizin oluþturduðu zaman kavramý hafýzamýzla ve algýlarýmýzla yakýndan ilgilidir. Çünkü zamanla unuturuz sevdiðimizi, zamanla derinleþir yaralarýmýz ve zamanla silikleþir varlýðýmýz.