Gönül ister ki her yazýmýn ayrý bir konusu olsun.  Hayal dünyamýn dört bir yaný þenlensin ve bu þenlikten süzülenler harf harf, kelime kelime, cümle cümle iþlensin beyaz zeminin üzerine ince dantel iþlemesi gibi. Bilim kurgu; fantastik evrenlere yenilerini ekleyeyim. Galaksiler, gezegenler, yýldýzlar olsun yazýlarýmda, doðaüstü güçleri olan kahramanlar hayallerine ulaþmýþ insanlar, Jules Verne’nin eserlerindeki gibi keþfedilmemiþ dünyalarý keþfedeyim ve hatta aya bile seyahat edebileyim. B  üyük balo salonlarýnda, kibar hanýmlarýn ve centilmen beyefendilerin zihinlerine konuk olabileyim. Her yazýmda yeni bir yerden bahsedebileyim. Kimi zaman Paris þehrinin sokaklarýnda gezsin kahramanlarým, kimi zaman Londra’da sisli bir sabaha uyanabilsin. Kimi zaman Moskova’daki o meþhur meydana kuþbakýþý bakabilsin kimi zaman, Newyork þehrinde borsa simsarlarýyla bir fincan kahveyle sohbet edebilsin. Mýsýr’daki piramitlerde keþfedilmemiþ bir gizin peþinde koþtursun ya da Güney Amerika’da Ýnka Yerlilerinin izlerinden baþka evrenlere seyahatin kapýsýný aralasýn. Kuzey ýþýklarýnýn altýnda geceleyip, Asya’nýn kurak bozkýrlarýnda göçebe atalarýnýn izlerini sürsün. Çin Seddinden çýksýn Hawaii adalarýnda soluklansýn. Ama ben her ne kadar istesem de olmuyor, olamýyor maalesef. Ömrü boyunca Ýç Anadolu’dan çýkmamýþ, gezdiði þehirler bile bir elin parmaklarýný geçmeyen, üç tarafý denizlerle çevrili bir ülkede yaþamasýna raðmen deniz görse göl sanacak bir amatör yazarýn zihninde bu tip yazý biçimleri, hayali serüvenler oluþmuyor, oluþamýyor.  Ancak televizyonda, internette izlediði belgeseller, sinema filmleri ile oluþabilecek tavþanýn suyunun suyunun suyu olabilecek tarzda bir baþkasýnýn kopyasýna benzeyebilen hayaller ve tahayyüller o kadar.

    Peki, ne yapmalý bu durumda? Herkesin yaþadýðýný mý aktarmalý satýrlara. Gündelik yaþantýnýn monoton ritüellerini mi tekrar tekrar sunmalý? Herkesin bildiði, herkesin yaþadýðý ve yaþamakta olduðu bir günlüðün dýþýna çýkmamalý mý ya da çýkamamalý mý? Aþk, meþk konulu yazýlar, þiirler, mektuplar, denemeler sizde de kabak tadý vermeye baþlamadý mý? Gözleri þöyle güzel, elleri böyle biçimli, saçlarý þöyle dalgalý, beli böyle ince výcýk výcýk hisler daha kaç kez konu olacak tüm yazýlanlara. Hemen hemen her yazar, her þair bu iþe bu tür bir sevda, aþk, hoþlanma ile baþlamýþtýr bu iþe bu bir gerçek. Ancak baþladýklarý yerde kalmalarý maalesef çok can sýkýcý ve bunaltýcý bir durum zira durmadan aþk þarkýlarý dinlemek gibi. Sanki tüm evrende aþktan ve sevdadan baþka bir þey yokmuþ gibi. Bu dar anlamdaki romantik yaklaþým bir süre sonra birbirinin aynýsý basmakalýp þeylere dönüþüyor. Sadece aþk ve sevda kalsa yine iyi, bir de gündem takip eden romantizm ya da realizm gibi akýmlara kapýlmayýp gündem neyse onu yazmaya çalýþanlar var. Gündem memleket meselesi mi, gündem dini bir konu mu, gündem politik bir yaklaþým mý? Konuyu bilip bilmemen önemli deðil, ne de olsa her insanýn her konu hakkýnda bir fikri vardýr. Yani bilmeden, görmeden bir papaðan misali bir baþka yerden görüp ufak deðiþikliklerle tekrar sunmak; tekrar, tekrar ve tekrar sunmak. Bu 1980’li yýllarýn ikinci yarýsý ve 1990’lý yýllarýn tamamýndaki Türk Sinemasý duraksamasý gibi bir þey edebiyatýmýzda.  Yaþadýðýmýz dönemde neden bir Peyami Safa, Orhan Kemal, Yaþar Kemal, Aziz Nesin, Ömer Seyfettin, Sabahattin Ali, Kemal Tahir, Reþat Nuri Gültekin, Atila Ýlhan, Edip Cansever, Turgut Uyar, Haldun Taner, Sait Faik Abasýyanýk, Orhan Veli çýkmýyor artýk? Bu soruya vereceðim belli baþlý cevaplar var elbette. Bu cevaplardan ilki þüphesiz insanlar artýk okumayý sevmiyorlar. Geliþen teknoloji ile birlikte görsel anlatým biçimleri büyük bir ivme kazandý. Artýk öðrenmek için bile insanlar okumayý deðil izlemeyi tercih ediyorlar. Her þeyin videosu var internette. Bu televizyon ile baþladý zannýmca. Önceleri ülkemizde televizyon belli zaman dilimlerinde programlar yayýnlýyordu. Sonra kesintisiz yayýn yapmaya baþladý, sonra kanallar çeþitlendi. Uydu ve uydu kanallarý gibi baþka bir çeþitlilik izlence dünyamýza girdi. Kesintisiz haber, kesintisiz film, kesintisiz çizgi film, kesintisiz belgesel yayýnlayan kanallar çýktý piyasaya. Ýnsanlar okumaktan çok izlemeye baþladýlar. Hatta uzaktan eðitim ve öðretim kanallarý ile eðitim ve öðretim bile izleyerek verilmeye baþlandý. Ardýndan hayatýmýza internet girdi. Ýnternet önceleri izlenceden ziyade bilgi aktarýmýna yarayan bir iletiþim aracýyken video izleme sitelerinin ortaya çýkmasýyla bir anda baþka bir þeye dönüþtü. Artýk insanlar filmlerin ve programlarýn bile tamamýný izlemeye tahammül edemiyorlardý.  Yalnýzca ilgilerini çeken bölümleri defalarca izleme imkâný elde etmiþlerdi. Böylelikle bütün önemini yitirdi ve yalnýzca parçalar önemli olmaya baþladý. Asýl büyük geliþme ise sosyal medyanýn ortaya çýkmasýyla gerçekleþti. Artýk insanlar yalnýzca izleyici deðil ayný zamanda yayýncý da olabilmiþlerdi. Herhangi bir konuda fikirleri ya da bilgileri olsun ya da olmasýn rahatça paylaþým yapabiliyorlardý. En basit bir konuda bile onlarca hatta yüzlerce birbirinin aynýsý paylaþýma rastlayabiliyordunuz. Bu büyük bir çöplüðün oluþmasýna neden oldu. Tüm bunlar olurken okumak alýþkanlýðý silikleþti, silikleþti ve neredeyse yok oldu. Ýnsanlar artýk dakikalýk videolarý bile izlemekten sýkýlýyorlardý ve durumda okumak onlar için bir eziyete dönüþmüþtü. Okumayýnca elbette yazýlamadý da. Öncelikle herhangi bir þeyin arz olunabilmesi için talep edilmesi gerekir. Okuma talebi olmadýðý için yazma arzý da bu nedenle gerçekleþemedi. Bunun da dýþýnda yazma iþini yapacak olan yazarlar ya da yazar adaylarý da bu bahsettiðim insanlarýn içerisinden çýktýklarýndan yazamadýlar. Çünkü yazmak için öncelikle okumak gereklidir. Ancak yeterince okuyabildiðinde yazabilir insan. 

    Bir defasýnda öðrenciyken bir eczacý ile karþýlaþmýþtým. Normalde tanýdýðým birisi deðildi. Tesadüfen karþýlaþmýþtýk ve bir daha da görüþme imkânýmýz olmadý. Eczacý deyince eczacýlýk fakültesi mezunu birisi belirmesin zihinlerinizde. Yalnýzca dükkân sahibi ve sanýrým lise mezunuydu.  Kendisi dükkân sahibi, eþi eczacýlýk mezunuydu diye hatýrlýyorum. Ancak eþinin eczacýlýðýndan bu bahsettiðim adam da nasipleniyordu. Bu sahte eczacýnýn eþiyle problemleri vardý. Alýp baþýný baþka bir kente gitmek üzereyken karþýlaþmýþtýk. Adamý birkaç dakika dinlediðimde bomboþ birisi olduðunu anlayývermiþtim. Eþiyle olan probleminde de elbette bu sahte eczacý adam haksýzdý. Þöyle ki anlattýðýna göre genç kýzlardan arkadaþlarý varmýþ. O kýz arkadaþlarýyla birlikte sözüm ona arkadaþça zaman geçiriyormuþ. Ama eþi bu adamcaðýzýn bu saf ve temiz bir niyetle lise öðrencisi, üniversite öðrencisi genç kýz arkadaþlarýyla yaptýðý bu arkadaþlýðýn altýnda baþka þeyler arýyor ve kendisini aldattýðýný düþünüyormuþ.  Hâlbuki ne ilgisi varmýþ. Bu genç kýz arkadaþlarýyla kafelerde, barlarda edebi sohbetler yapýyormuþ adamcaðýz, bazen bir kahve içmeye öðrenci evlerine gidiyormuþ. Bazen de bu genç kýz arkadaþlarýnýn ihtiyaçlarýný sýrf yardým etmek maksadýyla karþýlýyormuþ. Bunda kötü olan ne varmýþ ki? Bu adamla bu sohbetleri yaparken bende üniversite öðrencisiydim ve oldukça yoksuldum. Bazen öðlenleri fakülte kantininde poðaça hatta çay alacak param bile olmuyordu. Tabaný delinmiþ boyasýz iskarpinlerimi kot kumaþ demeden tüm pantolonlarýmýn altýna giymek zorunda kalýyordum. Hatta bazen ol parasý bulamadýðýmdan okula bile gitmediðim oluyordu. Annem ve babam yoktu. Üç aydan üç aya emekli maaþý alan dedemin eline bakýyordum. Ben bu halde senelerce okurken böylesi iyiliksever bir adamcaðýza neden rastlamadým diye hayýflandým kendi kendime. Üstelik bende kendi çapýnda bir þeyler yazan, edebiyatla ilgilenen, büyük yazarlarýn kitaplarýný okuyan birisiydim. Hatta damýn anlattýklarýndan sonra bana da belki bir yardýmý dokunur diye budalaca düþündüðümü de tüm açýk yürekliliðimle yazacaðým.  Adam arabasýna binmiþ Ýzmir’e kaçýyordu aklýnca. Arabasýnýn arka koltuðuna yiyecek içecek depolamýþtý ve karton karton sigara almýþtý. Bu edebiyatsever ve öðrenci dostu adamcaðýzýn kitap almadan böylesi bir yolculuða çýkmasý beni meraklandýrdý. Adama tamamen sohbet arasýnda olacak þekilde en son hangi kitabý okuduðunu, hangi tarz kitaplardan hoþlandýðýný sordum. Bana öyle bir cevap verdi ki ne zaman aklýma gelse hala gülümserim. Bana dedi ki; “Ben kitap okumam, kitap okumayý da sevmem. Hem ben neden kitap okuyacakmýþým ki? Kitap ne demek? Bir baþka insanýn yazdýklarýný demek, kitap okumak da bir baþka insanýn yazdýklarýný okumak demek, deðil mi? Ben neden bir baþkasýnýn yazdýklarýný okuyacakmýþým? Ben aptal mýyým, yazamýyor muyum ki bir baþkasýnýn yazdýðýný okuyayým? Ben bir kitap okuyana kadar bir kitap yazarým olur biter! “ Bu aklý kýt adamcaðýzýn nasýl bir adam olduðunu elbette bu sözlerinden sonra daha iyi anladým. Bir an önce sohbeti kestim yani kesmek istedim. Zira duyduðum en aptalca þeyleri söylemiþti. Ancak ben sýrf bu kibirli adamý biraz akýllandýrmak için olsun diye peki o zaman þimdiye kadar kaç kitap yazdýðýný sordum. Adam elbette þöyle dedi; “Ya dükkan filan çok yoðunum, yazacak vaktim olmuyor ki.”  Zaten okuyacak kadar vakit ayýramayan bir kiþi yazmak içinde vakit ayýramaz. Ýþin asýl mühim tarafý ise okumayan zaten yazamaz.  Bir þeyler karalar buna hiçbir itirazým yok fakat yazdýklarý hiçbir þeye benzemez. Y a papaðan gibi bir baþkasýnýn söylediklerini tekrarlar ya da hiçbir deðeri olmayan saçma sapan þeyler koyar ortaya. Dönemimizde bu tip insanlardan bir hayli var zaten.

                Dönemimizde kalýcý yazar ve þairlerin ortaya çýkamamasýnýn benim þahsi kanaatimce iki büyük nedeni iþte bu yukarýda bahsettiklerim; insanlarýn artýk okumak istememeleri, yazmak isteyen insanlarýn okumak istememeleri. Bir diðer nedense kuþkusuz tembellik olsa gerek. Çaðýmýzýn en büyük hastalýðý bence tembellik, insanlar emek harcamadan üretmek istiyorlar. Bir düðmeye basýp tüm çamaþýrlarýn yýkanmasýný, tüm matematiksel iþlemlerin yapýlmasýný, tüm videolarýn oynatýlmasýný istedikleri gibi bir düðmeye basýp tüm düþündüklerinin yazýlývermesini istiyorlar. Yani emek ve çaba harcamadan bir anda üretivermek istiyorlar. Bu mümkün müdür? Elbette mümkün deðildir ve teknoloji ne kadar geliþirse geliþsin mümkün olmayacaktýr da. Emek harcamadan bir þey üretilemez, üretildiði iddia edilen þey ise elbette hiçbir deðer taþýmaz. Bundan yüz yýl öncesini hayal edelim ya da daha öncelerini. Dostoyevski, Tolstoy ya da Stendhal gibi yazarlar sizce cilt cilt romanlarýný bilgisayar klavyelerinde mi yazdýlar? Þimdilerde dijital klavyelerde dikte yazmasý bile söz konusu. Siz konuþuyorsunuz klavye bunu yazýya dönüþtürüyor. Bununla ilgili programlar da var. Hatta imlaya filan hiç dikkat etmenize gerek yok, bilgisayar tüm bunlarý sizin yerinize hallediyor. Sizce bahsettiðimiz yazarlarýn böyle imkânlarý var mýydý?  Bu büyük yazarlar el yazýlarýyla ciltlerce eser yazdýlar. O yazarlar þimdiki imkânlara sahip olsalardý neler yaparlardý acaba? Bu yazarlarýn iþte bu þekilde büyük yazarlar olmamalarýnýn altýnda bu emek ve çaba yatmaktadýr. Tembellikle, taklitçilikle ya da kopyacýlýkla kaliteli bir þeyler üretilmesi beklenemez. Hele bir de þimdi yapay zeka programlarý çýkmýþ piyasaya. Film senaryolarýný, kitap editörlüðü iþlerini bu yapay zeka programlarý yapýyormuþ. Bu kolaya kaçma iþinin edebiyatý kasten öldürmesi deðil de nedir?  Yapay Zeka programlarý kuþkusuz roman da, öykü de, þiir de yazabilirler. Ancak bu yapar zeka programlarýný bekleyen küçük bir problem var. O da þu ki insanlar zaten okumaktan, yazmaktan üþendikleri için sizleri geliþtirdiler. Sizin yazdýklarýnýzý neden okusunlar ki?  Gerçekten trajikomik bir tembellik öykümüz var.  Bir yazarýn sözü vardý aklýma geldi tam da burada ;” Ýnsan karþý koyduðu için cenneten kovuldu ve tembel olduðu için cehenneme gidecek.” Bu kolaya kaçma iþi maalesef bu boyutlara ulaþtý.

         Yukarýdaki soruya verilebilecek bir baþka cevapta kuþkusuz kanaatimce taklitçilik ve hatta bir adým daha ötesi kopyacýlýk olurdu. Birisi bir güzel þiir yazar ve daha sonra bir bakmýþsýnýz onlarca baþka taklit þiir ortaya çýkmýþ. Bu bazen bir öykü, bir deneme yazýsý, bir eleþtiri yazýsý, bazen bir makale olur. Ama taklitçilik anlayýþý bir türlü sona ermez maalesef. Bu sahada en önemli þey kuþkusuz özgün bir þeyler üretebilmektir. Ancak bu koþullarda maalesef bu da pek mümkün görünmüyor. Tamam sanat taklit ile baþlar ama taklit ile devam etmez, edemez.

                Asýl iþim elbette lafý uzatmak olsa da sanýrým bu yazým haddinden fazla uzadý. Asýl anlatmak istediðim bir yazarýn ya da benim gibi bir yazar adayýnýn yazabilecekleri tahayyül dünyasýndan ibarettir. Tahayyül dünyasý ise nasýl oluþur? Elbette yaþamýndaki çeþitlilikle olur ve dahasý zenginleþir. Yani meþhur bir soru vardýr ya hani; “ Çok gezen mi bilir yoksa çok okuyan mý?” diye.  Zengin bir tahayyül dünyasýna sahip olmak için iþte bu iki þeyin de varlýðýna ihtiyaç vardýr; okumak ve gezmek. Okumak hususunda geride olduðumu düþünmüyorum ama epey ilerideyim de elbette diyemem. Ama gezme, yeni yerler keþfetme, yeni insanlar ve dahasý yeni yaþamlar tanýma hususunda açýk yüreklilikle söyleyebilirim ki sýnýfta kaldým. Bunun sosyoekonomik nedenlerinden uzun uzadýya bahsedecek deðilim elbette. O yüzden üretme hususunda yerel problemler yaþamaktayým.

                Fýrsat olsa da tüm dünyayý gezsek, her gezdiðimiz yerde yazabilsek. Kim bilir ne çeþitli yazýnlar çýkardý ortaya. Önüm arkam saðým solum bozkýrken olduðundan daha fazlasý olurdu sanýrým.