“Güzel sanatlarýn en üstünü ve en zor olaný þiir sanatýdýr.” diyor Friedrich Hegel. Böyle zor ve üstün bir sanat üzerine konuþmak da bir o kadar zor olacak.

Yazýma baþlamadan önce þunu belirtmeliyim ki bu bir “deneme” yazýsýdýr. Denemeyi “Tek bir konuyu rahat ve akýcý bir þekilde ele alan, yazarýnýn kiþisel bakýþ açýsý ve deneyimini yansýtan, konuyu kesin kurallara baðlamayan ve okuyucuyu inanmaya zorlamayan, yazarýn tamamen kiþisel görüþünü serbestçe yazýya döktüðü kýsa metinlerdir.” þeklinde tarif eder kitaplar.

Dünya edebiyatýnda deneme türünün babasý kabul edilen Montaigne de “Denemeler” adlý kitabýnýn ilk sayfasýnda þöyle der: “Okuyucu, sana baþtan söyleyeyim ki ben burada yakýnlarým ve kendim dýþýnda hiçbir amaç gütmedim. Sana hizmet etmek aklýmdan hiç geçmedi. Kitabýmýn özü benim.”

Ünlü deneme yazarýmýz Nurullah Ataç da “Deneme ‘ben’in ülkesidir.” sözüyle denemenin kiþiselliðini ortaya koyar.

Anlaþýlacaðý gibi bu denemede yer alan görüþler sadece bana aittir. Kimseyi, hiçbir þiiri ve þairi hedef almadan kendi þiir anlayýþýmý yazýyorum. Montaigne’in dediði gibi: Sadece kendim ve yakýnlarým için.

Biz “doðuþtan asker bir millet” olduðumuz gibi “doðuþtan þair bir millet”iz. Þiir yazma konusunda son derece mahir olduðumuzu söyleyebiliriz. Hiç þiir yazmamýþ birine rastlamak hemen hemen imkansýzdýr. Hele de þiir sanatýnýn ipin ucunu kaçýrdýðý, güzel sanatlarýn en sýradaný olduðu, üç beþ kelimeyi kafiyesiz, düzensiz alt alta getirmenin þiir sayýldýðý günümüzde þiir yazma oranýmýz ciddi þekilde arttý.

Savaþçý, asker bir millet olmamýzýn bunda büyük etkisi var. Nasýl mý? Bakýnýz biz millet olarak düzyazýyý pek sevmeyiz. Çünkü düzyazý okumayý, düþünmeyi ve yorumlamayý gerektirir, zaman ister. Düzyazý yerleþik hayata erken geçmiþ toplumlarýn tercih ettiði bir türdür. Bizim atalarýmýz at üzerinde savaþla geçen ömürlerinde ve göçebe hayatlarýnda düzyazýya ayýracak zaman bulamadýlar. Þiirde de düþünce ve yorum gerekiyor ama biraz Allah vergisi yetenek varsa fazla zaman harcamadan yazabiliyorsunuz þiiri.

Bizim dilimizdeki kelimelerin büyük bir bölümü tek hecelidir. “at, tut, kaç, koþ, vur, al, ver, gel, git, bak, dur, sor” gibi… At üzerinde cenk halindeyken uzun kelimeler kullanacak vakti yoktu atalarýmýzýn. Dolayýsýyla bu zaman kýtlýðýndan doðan kýsa konuþma ilerleyen zamanda edebi zevkimize de yansýdý ve biz edebiyatýn en kýsa türü olan þiiri tercih ettik.

Ýslamiyet’in kabulü ve yerleþik hayata geçiþimizle Arap ve Fars kültüründen ciddi oranda etkilendik. Öyle ki üç ya da beþ dörtlüðü geçmeyen “koþuk” ve “sagu” ile sýnýrlý þiirimize en az otuz üç beyitten oluþan “kaside” ve beyit sayýsýna sýnýr getirilmeyen “mesnevi” girdi.

Hece ölçüsüyle kendimizi zorlamadan yazdýðýmýz þiirimiz artýk uðraþ isteyen ve zaman alan bir tür haline geldi. Þiirde belli sanatlar ve kalýplar aranýr oldu. Çok þükür ki özgürlüðe müptelalý ruhumuz bu baskýya fazla dayanmadý ve kalýplarý, zincirleri “Garip” akýmýyla kýrdý, serbest þiir adýný verdiðimiz türü geliþtirdi.

Serbest þiirle Doðu kültürünün etkisinden sýyrýldýk, zincirlerimizi kýrýp öz benliðimize döndük (!). Sade, sanatsýz, kýsa þiir geleneði yeniden baþladý. Ancak zincirlerimizi öyle bir kýrdýk ki þiir tamamen baþýboþ kaldý.

Fuzuli “Ýlimsiz þiir harcý ve hesabý olmayan duvar gibidir.” diyordu, bizim duvarlarýmýz hep çürüdü.

Orhan Veli zincirleri kýrarken þiirin bu kadar ilimsiz kalacaðýný tahmin etmemiþtir.

Edebiyatýmýzýn usta þairi Ahmet Haþim þöyle der: “Þiir sýradan bir dil deðildir. Þiir düzyazýya çevrilemeyen bir dildir.”

Haþim bugün yaþasaydý ne yapardý acaba? Þiirimizin geldiði noktayý görüp þiiri býrakýrdý eminim. Heceyi bile “köylü vezni” görüp küçümseyen, beðenmeyen Haþim; zahmetsiz, düzensiz, kafiyesiz þiirin mükemmelliðini görüp þairliðinden utanýrdý.

“Anlamayýz hayatý felsefeyle ilimle
Hayat çelik ellerle atýlan zar olmalý”

Diyen Hüseyin Nihal Atsýz’ýn dizelerini biz adeta þiirimize uyarlamýþ ve þiiri þu þekle sokmuþuz:

“Anlamayýz þiiri felsefeyle ilimle,
Þiir baþýboþ ellerle atýlan zar olmalý!”

“Ben kendi payýma bir iki iyice þiir yazdýmsa, bunlarýn tümünün içeriðini daha önceden piþirdim. Sonra da en uygun biçimlerini, ne çeþit kafiyeyle, ne çeþit ölçüyle yazýlabileceðini, dilinin edasýný, çeþnisini peþinen kestirmeye çalýþtým. Yani çok zahmetli bir çalýþmadan sonra iþe koyuldum.” diyen Nazým Hikmet bugünkü zahmetsiz þiirimizi görse þairlikten vazgeçerdi.

Ýkinci Yeni þairlerinin ilkelerinden biri de þuydu: “Þiir bir hikaye anlatma aracý deðildir.” Onlara göre þiir bir sanattý ve bu sanatý sadece sanattan anlayanlar yapmalý, yine sadece sanattan anlayanlar þiirlerini okumalýydý. Þiir anlayýþlarýna katýlmasam da bu ilkelerini oldukça beðendiðimi söylemeliyim.

Ünlü ozanýmýz Fazýl Hüsnü Daðlarca “En az sözcükle yazýlmalý þiir.” derken bize þiirin yol haritasýný çiziyor aslýnda.

Þiirdeki bir kelimenin oturmasý ve ahengi saðlamasý için bir þiirini aylarca bekleten büyük þair Yahya Kemal bakýn ne diyor þiir için: “Þiir nesirden bambaþka bir kimliktedir. Musikiden baþka bir musikidir. Þiirde nefes ve ses iki temel ögedir. Dizenin ayaklarý yerden kopmazsa ve uçmazsa ya da ister en hafif perdeden olsun ister Ýsrafil’in sûru kadar gür olsun kulaðý bir ses gibi doldurmazsa halis þiir deðildir.”

Evet, þiir bir hikaye anlatma sanatý olmamalý, az sözle yazýlmalý, zahmet gerektirmeli, kafiye kurallarýna uygun olmalý, ritim içermelidir. Mademki þiir güzel sanatlarýn en sanatlýsý ve en güzelidir; öyleyse bu sanatýn hakký verilmelidir.

Ordu’nun Kovancý köyündenim. Köyüm çocukluk ve gençlik yýllarýmda arýcýlýkla meþguldü. Nüfus memurunun azizliðine uðrayýp “Kuvancý”ya dönüþen soyadým da buradan gelir. Ben de yýllarca arý ve bal iþiyle meþgul oldum. Dolayýsýyla bir balýn tadýna baktýðýmda onun çiçek balý mý, çam balý mý, kestane balý mý yoksa þekerle yaptýrýlmýþ bal mý olduðunu çok iyi anlarým.

Yine ömrünün yirmi bir yýlýný edebiyat bilimiyle uðraþarak geçirmiþ biri olarak þiiri, halis þiiri ve þiþirme þiiri gayet iyi anlarým, bilirim.

Zaman zaman þiir okumadýðým yönünde eleþtiriler alýyorum. Çok doðru! Þiir okumadýðým gibi þiir de yazmýyorum. Yazamadýðýmdan deðil, þiir konusunda mükemmeliyetçi olduðumdan þiirden uzak duruþum.

Þimdi sormak istiyorum: Kekik balýnýn lezzetine, zevkine varmýþ birinin önüne þeker balýný koyup bundan lezzet almasýný beklemek ne derece doðrudur?