1840  Yýlýnda  Ýstanbul’da  doðup  1915’de  ölen  bir  Hýristiyan  Rahip, Tarihçi, Gezgin  ve  dahasý  Robert  Kolej  Öðretmeni,  Alexandr  van Milligen,  tam  olarak  þunlarý  söylüyor  biz  Müslümanlarýn  Kadir  Gecesi  hakkýnda:  

‘’Dünya  üzerinde,  Ramazan  ayýnda  Ayasofya’nýn  kubbesi  altýnda  kutlanan Kadir  gecesinden  daha  etkileyici hiç  bir  dinsel  ayin  yoktur.’’  

Bir  dakika  yahu. Direkt konuya  daldýk.   Kim  bu  Alexandr  van  Milligen?

Efendim,  bu  adam, Ýstanbul’un  tanýnmýþ  doktorlarýndan  Julius  van  Milligen’in  oðlu.  Julius van  Milligen olacak namussuz , Yunan  Ýsyaný  sýrasýnda gönüllü  olarak  Yunanlýlarýn  tarafýnda  savaþmýþ  pek   çok  Yunan  hayraný  salaktan  biri  ama  iyi  bir  doktor. Ýskoç  asýllý  bir  herif.

Savaþtan  sonra  aklý  baþýna  gelmiþ  olsa  gerek  ki  adam Ýstanbul’a  gelip  doktorluk  mesleðini burada icra  etti. Alexandr  van  Milligen de  böylece  Ýstanbul’da  doðdu.

Eðitim  öðretimini  Edinburgh Üniversitesinde  tamamlayan  Milligen  bir  süre  Cenova’da  baðýmsýz Ýskoç  kilisesinde rahip  olarak  çalýþtý. Sonra  Atina’da  Yakýndoðu  Arkeolojisi  üzerinde  çalýþtý  ve  nihayet  1878’de  tekrar  Türkiye’ye  döndü  ve  Robert  Kolej’de  öðretmenliðe  baþlayýp  1915’de  ölünceye  kadar  bu  görevde  kaldý. 

Ýþte  onun  sözüydü  ‘’Dünya  üzerinde  Ramazan  ayýnda  Ayasofya’nýn  kubbesi  altýnda  kutlanan Kadir  gecesinden  daha  etkileyici hiç  bir  dinsel  ayin  yoktur.’’ Sözleri.

Ancak  bu  sözler  bu  kadar  deðildi.  Devamý  da  vardý  ve  þöyle  diyordu  Alexandr  Milligen  bizim  Kadir  gecemiz  ile  ilgili: 

‘’  Geçmiþ  günlerdeki  gibi, asýlý  duran  yüzlerce  yað  kandilinin loþ  ýþýðý  altýnda, akþam  ibadeti  için  camide toplanan on  bin  kiþinin  kalbi, kutsal  ayýn  yarattýðý  birlik  duygusuyla heyecanla  dolar.  Bu  aslýnda  sessiz  yapýlan  bir  ibadettir.

Bu  sessizlik  bastýrýlmýþ  duygulara  biraz rahatlama  saðlayan, þiddetli  bir  haykýrýþla ya  da  kýsa  bir  ilahiyle  bozulsa da bu, sessizliðin  daha  etkileyici  bir  hal  almasýna  yarar. Ancak  huþudan  dili tutulmasýna  karþýn  kalabalýk  dinlenemez. Bu  duygu  zaptedilemeyecek  kadar  güçlüdür  ve bu  büyük  cemaat aþaðý  yukarý kalkar, yükselir  ve  alçalýr.

Kýyýya  çarpan  deniz  ya  da uzaktan duyulan  gök gürültüsüne  benzer  bir  sesle Ayasofya’yý  doldurarak ayaklarý  üzerinde  doðrulur, yere  kadar  eðilir, zemine  iner, diz çöker, alnýný  yere  yapýþtýrýr.

Bu  yoðun  bir  saygý  ve  baþ  eðiþ sahnesidir. Fakat  bu  öylesine  vakur, öylesine  sükûnetli, öylesine  kontrollüdür  ki ibadet  edenler vakarlarýndan asla  bir  þey  kaybetmezler.  En  yüceye  gösterilen  saygýdýr  bu. Saygýnýn  ve  özsaygýnýn  olaðanüstü bir  karýþýmýdýr. Belli  tarikat  derviþlerinin, örneðin  inleyen  derviþlerin ( Rufailerin ) uygulamalarý  dýþýnda, ibadeti  sýrasýnda  bir  Müslüman’ýn  davranýþýnda, insan  doðasýnýn  zayýflýðýndan  kaynaklanan  çok  kuvvetli  bir  duygu  ortaya  konmaz.

Sadaka  verme  bir Müslüman’ýn yükümlü  olduðu  önemli  görevlerden  biridir. Ramazan  ve  iki  bayram dönemi  boyunca, fakir  komþularý  aðýrlamak  amacýyla zengin  tabakanýn  evlerine  masalar  kurulur.

Bol  kepçeyle  pilav  ve  sebzeyle, haþlanmýþ  etin  yaný sýra para  hediyesi  yahut  bir  kaç  parça giysi  almak  amacýyla  dilenci gruplarý  zengin  evlerinin civarýnda  toplaþýrlar. Þehrin  baþlýca  camilerine  vakfedilmiþ  imaretlerden caminin  softalarý  ve  imamlarýyla  birlikte bölgenin  fakirlerine  her  sabah pilav  ve  zerde  verilir.

Sakatlarýn, körlerin, topallarýn geçiþ  ücreti  vermeden  Haliç  üzerindeki  köprülerden ( Galata  ve  Unkapaný  Köprüleri  kastediliyor. ) geçmelerine  ve  Boðazda  çalýþan buharlý  gemilerde  ücretsiz  seyahat  etmelerine  izin  verilmiþtir. .

Evet...  Bir  Hýristiyan  rahibin  gözünden  Osmanlý  Devletinde  Kadir  Gecelerinin  nasýl  kutlandýðý  ve Kadir  Gecesinin  ruhu  iþte  böyle  dile  getirilmiþ. 

Þimdi  isterseniz  gelin  pek  çoðumuzun  ‘’ Harnâme’’  adlý  hiciv  þiiriyle  tanýdýðýmýz  Þeyhî’nin  Kadir  Gecesi  Kasidesi  ile  noktalayalým  yazýmýzý.

KADÝR  GECESÝ  GAZELÝ.


Kevkeb-i devlet ü baht oldu münevver bu gece
Ki saâdet günüdür bize musahhar bu gece

(Bu gece mutluluk ve talih yýldýzý parladý. Çünkü bu gece bizim için ele geçirilmiþ saadet günüdür.)

Halka halka yüzünü devr eder ervâh u melek
Ehl-i kuds oldu meðer zülfüne hem-ser bu gece

(Bu gece ruhlar ve Melek halka halka yeryüzünü dolaþýr. Meðer Cebrail saçýna arkadaþ oldu. )

Bu gece kadri bin aydan yeð ise tan mý Hak
 Kudret ile Þeb-i kadr etti mukadder bu gece

(Bu gecenin kýymeti bin aydan üstün ise kýnanýr mý? Allah bu gece kudretiyle Kadir Gecesini ortaya çýkardý.)

Vâde-i cennet ise yarýn u birgün sofi
Bize dîdâr durur nakd-i musavver bu gece

(Ey sufi, cennete ulaþma zamaný yarýn veya herhangi bir gün gelecek ise cennetten bir görüntünün peþinen verildiði bu gece bize güzellikler sunar.)

 Uyhu pervâsýný ko bir nefes ey Þem’-i safâ
 Yakalým yüzüne pervâne bigi per bu gece

(Ey sevinç mumu, bu gece uyku baðýný bir an býrak. Pervane gibi yüzüne kanat (çýrparak) yanalým.)

Naðme-i ûd demi meclisi pür-anber eder
 Nefesinden nola ger ney döke þekker bu gece

“Eðer bu gece ney nefesinden þeker dökerse ne olur. Udun sesi meclis vaktini anber kokusuyla donatýr.”

Seher-i mahþere dek gün bigi bî-dâr olalým
 K’oldu âlemdeki maksûd müyesser bu gece

“Bu gece alemin yaratýlýþ amacý ortaya çýktý. Mahþer sabahýna dek gün gibi uyanýk kalalým.”

Kaynaklar:

1- https://www.fikriyat.com/galeri/tarih/yabanci-bir-seyyahin-dilinden-osmanlida-kadir-gecesi/11

2-http://isamveri.org/pdfdrg/D03262/2013_13/2013_13_ONALS.pdf