Siyaset ve Ahlak

22 Temmuz seçimleri, öncesi ve sonrasýnda geliþen olaylar siyaset ve ahlakýn yan yana düþünülüp düþünülemeyeceðini hatýrlattý. Siyasetin ya da siyasetçinin ahlak aynasýnda görüntülenmesi bir fayda saðlar mý diye düþündük. Siyaset ve siyasetçiye güven konusunda kamuoyu yoklamalarý bir ayna olmakla beraber; bunu kendilerine dokundurtmadan yorumlayanlar için bir anlamý kalmýyordu. Hep ötekine atýyordu suçu, kendine iðneyi batýrmýyordu.
Son zamanlarda siyasete güvenin arttýðýný söylense de, halkýn bakýþ açýsýnýn deðiþti söylenemezdi. Hele bu seçimler birçok þeyi aldý götürdü. Bu seçimlerin ahlak açýsýndan da sonuçlarý oldu. Siyasetçiler bunu yeniden deðerlendirebilecekler mi bilemiyoruz. Aslýnda siyaseti ve ahlaký herkes nereden bakýyorsa oradan görüyor.
Batý düþüncesinde her türlü bakýþ için pencere açýlmýþ. Faydacý, hazcý, makyavelist hangi açýdan bakarsanýz size bir meþru ahlak sunulmakta. Onun için herkes kendisinin ahlakî davrandýðýný söylemekte. Zaten siyasi partiler sistemi batý düþüncesinin ürünü. Kapitalist sistemin bir meta gibi cilaladýðý siyasî partiler ve liderleri yarýþý þekillendiriyor. Kendi içinde tutarlý bir mantýðý da var. Herkes ürününü ortaya koyuyor. Reklâmýný yapýyor. Abartýyor. Diðer ürünü kötülüyor. Çatýþmacý tiyatral bir oyun sonunda birinin daha iyi bir ürün olmasýndan çok, daha iyi sunulmasý etkili oluyor. Liderler sýradan insan olmaktan çýkýp büyülü birer masal prensi oluyorlar. Bu arada ahlak açýsýndan sýradan insanlar için meþru olmayan þeyler, onlar için meþru da sayýlýyor. Sistem bu þekilde iþlemeye devam ediyor.
Müslüman düþünürler siyaset ve ahlaký birbirinden ayrýlmaz iki unsur olarak düþünmüþler. En azýndan teoride böyle olmuþ. Farabi ‘el-Medinet’ül-Fadýla’(Erdemli Þehir) adlý eserini bunun için yazmýþ. Ýbn-i Rüþd ‘Allah’ýn ahlakýyla ahlaklanmalý’ temeli üzerinde durmuþ; felsefî ahlak mülahazalarýný bir kenara koymuþ. Maverdî de toplumlarýn kurtuluþunun yöneticilerinin ahlaklarýyla mümkün olabileceðini belirtmiþ.
Ne yazýk ki siyaset; bu felsefi temeller üzerine kurulamamýþ. Emevî ve Abbasî’lerden baþlayarak öncelik ahlaka deðil, mevcut yapýnýn hukuklaþtýrýlmasýna verilmiþ. Ýslamî ahlaka uygun hukuk oluþturulamamýþ, mevcut düzene uygun hukuk geliþtirilmiþtir. Böylece ahlaklý olmak, zavallýlarýn aradýðý bir erdem olmuþ, ekâbir için sözü dahi edilememiþtir. Bu siyaset anlayýþý, amacý gerçekleþtirmek için tüm araçlarý meþru sayan bir anlayýþ olarak ahlakîliðini yitirmiþtir. Yine de her sistemin kendi içinde bir ahlakîliði vardýr. Geçmiþte de günümüzde de ilke olarak ahlakî bir tutarlýlýk arzu edilmiþtir. Bugün de toplumun üzerine yerleþtiði bir ahlakî deðerler sistemi var. Tüm toplumu yüzde yüz kapsamasa da kahir ekseriyetin benimsediði deðerler var. Siyasetçinin ürününü sunarken bu ölçülere de dikkat etmesi gerekiyor. Sonuçlara ister istemez bu deðerler de etki ediyor.
Bugünkü seçim sistemiyle tüm adaylarý bu kriterlere göre belirlemek ve ölçmek imkânsýz. Seçmen bazen hiç tanýmadýðý adaya oy veriyor. En azýndan liderlerin ve önde olanlarýn bu kriterlere ne kadar uyduðu önemli. Bu sadece bizim toplumumuz için deðil, batý toplumlarý için de geçerli. Orada da benzer ölçütler etkili oluyor. Bunlardan birkaçýný burada inceleyebiliriz.
Tüm insanlarýn ortak deðerlerinden birisi doðruluk. Sözü doðru mu? Görüþü doðru mu? Çözümü doðru mu? Ýstikameti doðru mu? Özü doðru mu? Dürüst mü? Davranýþlarý doðru mu? Sözleriyle davranýþlarý uyumlu mu? Yalan söylüyor mu? Aldatýyor mu? Tutarlý mý? Ýþine geldiðinde yön deðiþtiriyor mu? Önce kendi çýkarlarýný mý düþünüyor? Ýlkeleri var mý? Ýlkelerine sadýk mý?
Bir diðer deðer güvenirlilik. Güvenilir mi? Paramýzý, malýmýzý, canýmýzý emanet edebilir miyiz? Dün dündür, bugün bugündür der mi? Elinden, dilinden bize zarar gelir mi? Ülkeye zarar gelir mi? Önce kendisini ve yakýn çevresini mi düþünür, ülkeyi mi? Sorumlu davranabilir mi? Sýkýyý görünce kaçar mý? Zorluklarý göðüsleyebilir mi? Tarafsýz davranabilir mi? Herkese eþit davranabilir mi? Vatandaþlarý birbirinden ayýrýr mý? Farklý tavýrlar takýnýr mý? Gizli bir gündemi var mý? Açýk mý? Bütün görüþlerini biliyor muyuz? Neyi nasýl yapabileceðini biliyor muyuz? Kimin adamý? Seçimde kaç lira harcadý? Parayý kimden aldý? Bir çýkar grubunu mu temsil ediyor? Halkýn iradesine güveniyor mu? Diktatörlük hevesleri var mý? Demokrat mý? Baþkalarýna ve baþka görüþlere saygýlý mý? Baþkalarýnýn ve baþka görüþlerin iktidar olmasýna hazýmlý mý? Seçilince birilerinin iþ takibini mi yapacak? Bürokratlara eþit ve tarafsýz davranacak mý? Bürokrasiye militanlarý yerleþtirme alaný mý, liyakat alaný mý görüyor? Yargýnýn tarafsýzlýðýna ve baðýmsýzlýðýna inanýyor mu? Yargýyý kontrol etmeye çalýþacak mý? Yargýya güvenecek mi? Kendisine tanýnan ayrýcalýklarý istismar edecek mi? Haklarýný ve sorumluluklarýný yerine getirecek mi? Trafik polisini azarlayacak mý? Cezasýný ödeyecek mi? Kuyruða girecek mi? Sýrada bekleyecek mi? Bunlarý çoðaltmak mümkün.
Toplum en azýndan karþýsýnda kendine hizmet için oy isteyen insanlara bakýyor ve onda bazý özellikler arýyor. Buluyor, bulamýyor. Yine de seçimlerinde bu özellikler etkili oluyor. Son seçimler siyasette ahlakýn arandýðýnýn bir delili oldu. Bol keseden vaatlerde bulunan elendi. Söylediklerine ve vaatlerine halk inanmadý. Demokrasi dýþý niyetleri olan týrpanlandý. Hem halktan oy isteyip, hem halk dýþýnda bir yerlere dayanarak ikiyüzlü bir tavýrla yol alýnamayacaðý göründü. Belden aþaðý vurmalar, iftiralar prim yapmadý. Bölücü tavýrlar, halkýn bir kýsmýný dýþlayan tavýrlar önemsenmedi.
Yinede seçimlerin ahlakî bir zeminde yürüdüðü söylenemez. Kayýkçý kavgasý gibi bir oyun oynandý. Kazananlar da zaman zaman ahlakî davranmadýlar. Zaten böyle bir oyun oynanmasý ahlakî deðildi. Belden aþaðý diyebileceðimiz faul vuruþlar oldu. Devletin imkânlarý kullanýldý. Onlar bize yaptý, biz de onlara savunmasý da ilkeli bir tavýr olarak kabul edilemez. Zaten bunlar siyaseti ve siyasetçiyi aþaðýlayan tutumlarýn gerekçesi olan þeyler. Ýtibarýný yükseltecek olan da bunlar konusunda tutarlý davranmak. Geçmiþte yaþanan vurgun, hýrsýzlýk, görevi kötüye kullanma, sözünde durmama, ilkeli davranmama gibi tavýrlar ve tutumlarýn benimsenmediði ve cezalandýrýldýðý görülmüþtür.
Demek ki bu sistemin kendi içinde bir ahlakîliði var ve ahlaksýzlýk cezalandýrýlýyor. Bunu iyi deðerlendirmek siyasetin yükselmesi açýsýndan önemli. Siyaseti siyaset esnafýnýn elinden kurtarmak, düzeyli bir ortama taþýmak ve layýk olanlar için cazibe merkezi haline getirmek için herkese görev düþüyor. Türk seçmeni üzerine düþeni yaptý ve ahlaksýzlýða prim vermedi. Þimdi sýra bizzat siyaset yapanlarda...