Online Üye
Online Ziyaretçi
KALBİNDE KIŞI, YAZI ,SONBAHARI
VARDIR.
(İlyas Kaplan ,İlahiyatçı ,Araştırmacı ,Yazar)
Kalp, Allah'a en nurlu bir ayna, insanın mânevî hayatının menbaı ve makinesidir. İnsan bu kalbiyle Allah'a muhatap olur. Bu yönüyle kalp, mahall-i imandır.İnsan kalp telefonuyla doğrudan doğruya Allah'a halini arz edebilir. Kalp penceresiyle gayp alemlerine bakabilir.
Allah'tan gelen vahiy ve
ilham, mazharların kabiliyetlerine göre farklılık arzeder.
Cenab-ı Hakk'ın
peygamberlerle konuşması bütün insanlığı ilgilendiren konudur. Veli bir kuluyla
görüşmesi ise, genelde hususiyet arzeder.
Kalp bir genel
merkez, akıl ona bağlı bir anlama merkezi durumundadır.
"Onlar yeryüzünde
dolaşmadılar mı? Ta ki, bu kalplerle akıl etsinler."
ayetinde akıl-kalp ilişkisinin esasını görmek mümkündür.
Kur'ân-ı Kerim'de güneş için 'ziya', ay için 'nur' denilmesinden mülhem olarak, kalbi güneşe, aklı aya benzetebiliriz. Ay nurunu güneşten aldığı gibi, akıl dahi nurunu kalpten alır. Kalbin ziyası olmadan fikrin aydınlanması mümkün değildir.
Fikir nuru ,kalbin ziyasıyla ile ışıklanıp mezcolmazsa zulmettir, zulüm fışkırır. Gözün gündüze benzeyen beyazı, geceye benzeyen siyahlığıyla beraber olmazsa basarsız olduğu gibi, parlak fikirlerde süveyda-i kalp bulunmazsa basiretsizdir."
Kalbin süveydası, kafirler için kalpteki karanlık ve günahlı noktadır; gelen bütün ilimleri manasız ve boşa çıkaran bu karanlık noktadır. Müminde ise kalbin ortasındaki idrak ve basiret noktasıdır. Bu da kafirin aksine, gelen bütün ilim ve manaları imana ve sevaba dönüştüren bir makine gibi çalışıyor.
Yani, görme olayı asıl itibariyle gözün siyah noktasıyla olduğu gibi, anlama olayı da esas olarak kalple ilgilidir.
Bir şeyi sadece aklen bilmek yeterli değildir. Zira, "İlimde iz'an-ı kalb olmazsa cehildir." Yani, aklın vardığı neticeleri kalp tasdik etmelidir. Yoksa gerçek mânâda bir ilimden bahsetmek mümkün olmayacaktır.
Meselâ, akıl "alem yaratılmıştır" derken kalp bunu kesin olarak onaylamıyor, meseleye tereddütle bakıyorsa, henüz iz'an mertebesine ulaşamamış demektir. Bu durumda kalp onu kabul etse bile, ancak takliden kabul edebilir."Hissiyat güzel olursa, efkar müstakim olur."
Kalb hissiyat merkezidir. Akıl ise fikirlerin menbaıdır. Kalb güzel hislerle coşarsa, bu hal aklı da etkileyecek, istikametli fikirlere vesile olacaktır.
Ve bir kalp atışıyla başlar insanın dünya serüveni. İnsan kalbiyle yaşar ve yaşamın tadını kalbinde duyar. Üzüldüğünde kırılan kalbi sevindiğinde hızla çarpmaya başlar.
Korkular, kaygılar, bitmek bilmeyen acılar bu latif varlığı yorarken zarafet, letafet ve muhabbet ona ferahlık ve dinginlik verir. Kin ve nefretin karanlığında katılaşan kalp, sevgiyle yumuşar, inşirah bulur.
Duyular bizi dış aleme muhatap eder. Meselâ, gözümüzle renkler alemine, kulağımızla sesler alemine açılırız. Aklımız, duyularla bize gelen intibaları değerlendirir, bunlardan hareketle bazı sonuçlara ulaşmaya çalışır.
Söz gelimi, gözümüz su içindeki kaşığı kırık olarak algılar. Akıl ise, bunun bir algı yanılması olduğunu söyler. Duyuları sınırlı olan insanın aklı da sınırlıdır. Gerçeğe ulaşmada akıl çok şeydir, ama her şey değildir.
Aklın uzanamadığı alanda sezgi devreye girer. Bu sezgi, bilim adamlarında kevnî sırları bulmak, Allah'ın veli kullarında ilham, peygamberlerde ise vahye mazhariyet şeklinde kendini gösterir.
Nuranî bir cevher olan akıl, insanın en kıymettar cihazıdır.Bu akıl, İlahî, kudsi defineleri, hem kâinatın binler hazinelerini açan pırlanta gibi bir anahtardır. Yani, insan bu akılla Allah'a muhatap olur, O'nun isim ve sıfatlarını tanır.
Keza, yine bu akılla insan kâinatın sırlarını keşfeder, ondaki kanunların farkına varır, istifadeye çalışır. Ayrıca akıl, insanı ebedi saadete hazırlayan Rabbanî bir mürşittir.
Yeri geldiğinde akıl, dinin nasslarında bir hakem olur. Şöyle ki: Ayet veya hadisle bildirilen bir şey, zahirde aklın ulaştığı gerçekle çatışabilir. Böyle bir durumda nakille bize bildirilen şeyi nasıl anladığımızı yeniden gözden geçirmek gerekir.
Vahiy ve ilham, insan kalbinin iki mazhariyetidir. Allah'a muhatap olarak yaratılan insanın kalbi, O'ndan gelen mesajlara hassas bir alıcıdır. Bu kalb, eğer bir peygamber kalbiyse gelen mesajın adı vahiy, eğer bir veli kalbiyse ilhamdır.
Mânevî alemimizin merkezi kalbtir. Kalb, Rabbanî bir latifedir. Hissiyatının görüldüğü yer vicdan, fikirlerinin yansıdığı yer dimağdır.Kalb, kâinatın hadsiz hakikatlarının mazharı, medarı, çekirdeğidir.
Meselâ, bazan gündüz gibi aydınlık, bazan gece gibi karanlıktır. Bazan yaz gibi semeredar, bazan kış gibi kuraktır. Onda, denizin dalgalanması ve sükuneti gibi inişler, çıkışlar vardır. Keza o kalpte hem fırtınalar eser, hem de ilham meltemleri... Bu gibi noktalardan bakıldığında kalp, "binler alemin mânevî bir haritasıdır".
Sevgilinin dilinden dökülen bir acı söz, hançer gibi saplanır da bağrına, samimiyetle sarf edilmiş bir güzel kelam yaralı kalbe deva olur. Velhasıl bu fani hayatta ne yaşarsa insan, kalbinde onun bir yansıması duyulur ve gönlünde neyin sevgisi varsa hayatı onunla anlam bulur.
Kalp feraha ermezse eğer, bütün dünya nimetleri serilse önüne, gözünde bir hiç olur. İşte bu yüzden dünya serüveni bir anlamda kalbin serüvenidir. İnsanı tertemiz bir fıtratla yaratan Rabbimiz, ondan aklını kullanıp tefekkür etmesini ve yeryüzünün en şerefli varlığı olarak özüne yaraşır şekilde hayat sürmesini ister.
Ancak kalbini hem iyiliğe hem de kötülüğe meyyal kıldığı bu aciz kulun hatadan masun olamayacağı aşikârdır. Tarih boyu nice topluluklar iyiliği düstur edinip, hatalarını telafi yoluna gitmişken nicesi de kötülükte ısrar ederek kendilerine yazık etmiştir.
Bu süreçte Yüce Allah, onlara daima rehberlik etmiş, ışığını kaybeden kalpleri aydınlığa kavuşturmak için kutlu elçilerini ve vahyini göndermiştir. Ne var ki O’nun gönderdiği hidayete yalnızca kalbiyle kulak verenler uymuş, kalben ölü olanlar ise bu hak çağrıya kayıtsız kalmışlardır. 1
“Allah’ın benimle gönderdiği hidayet ve ilim, topraklara düşen bol yağmura benzer.” diye söze başlayan Peygamber Efendimiz, ilahî vahye muhatap olanların bu durumunu farklı özellikleri haiz toprakların yağmurla olan ilişkisine benzetmiştir.
Buna göre bazı topraklar tertemizdir, suyu içine alır ve bol bitki yetiştirir. Gönlünü hidayete açan kimseler bu temiz topraklar gibi kendilerini vahye açar ve ondan istifade ederler. Aynı zamanda öğrendiklerini başkalarına da aktararak onlara da faydalı olurlar.
Bazı topraklar ise kuraktır, suyu içine çeker, tıpkı ilahî vahiyle beslendiği hâlde başkalarına faydası olmayan insanlar gibi. Vahye kulaklarını tıkayan, kalplerini kapatan insanlar ise yağmurdan faydalanamayan dümdüz, kaypak toprak misali hidayetten mahrum kalır, dolayısıyla başkalarına da bu konuda bir fayda sağlayamaz.2
İlahî davete kulak verip iman eden ve bu imanı kalbine yerleştiren kimseler, artık Rahman’ın gösterdiği dosdoğru yolda yürümeye aday olmuşlardır. Onun emirlerini baş tacı ederlerken yasaklarından da ateşe girmekten kaçınırcasına uzak dururlar. Kalplerinde O’nun sevgisi kök saldıkça masivadan uzaklaşır, ancak O’nun zikriyle huzur bulurlar. İman nuruyla aydınlanan kalpleri, onlara hakikati gösteren ve doğruyu yanlıştan, hakkı batıldan ayırt etmelerini sağlayan birer kandil olur.
Bu kalpler selim kalplerdir ve sahipleri selamette olduğunda huzurla dolar, doğru yoldan saptığında ise rahatsızlık duyarlar. Şeytanın güzel, süslü gösterdiği amellere kanmayıp Hakk’ın sağlam kulpuna yapışmayı telkin ederler daima.
İkilemde kalırız ya bazen, yapacağımız işin doğru olup olmayacağına bir türlü karar veremeyiz. Bir çıkış yolu arar, güvendiğimiz kişilerden tavsiye isteriz. Selim bir kalbimiz varsa doğruyu bulmak çok zor değildir aslında. İyilikle kötülüğü nasıl ayırt edeceğini soran Vâbısa b. Ma’bed el-Esedî’ye , kalplerin tabibi olan Efendimiz (s.a.s.) şu cevabı vermiştir:
“Kendine/kalbine danış ey Vâbisa! İyilik, gönlünün huzur bulduğu ve içine sinen şeydir; kötülük ise insanlar ona onay verseler bile gönlünü huzursuz eden ve içinde bir kuşku bırakan şeydir.” 3
Ve mümini “bir iyilik yaptığında sevinen, bir kötülük yaptığında ise üzülen kimse” olarak tanımlamıştır.4 Belki gurur belki önyargıyla belki de dinî sorumlulukları üstlenmekten kaçındıkları için Rahman’dan gelen hidayet çağrısına iltifat etmeyenler, vahyin aydınlığından hissedar olamazlar.
İlahî davete alıcılarını kapatan bu kimseler inkârcılıkta ısrar ettikleri için Allah da onların tıkalı kulaklarına ve kapalı kalplerine mühür basmış, gerçeği görmek istemeyen gözlerine perde indirmiştir. 5 Ne kadar uyarıcı gelse de hakkı duyamaz, anlayamaz ve göremezler. Kaskatı kesilmiş olan kalpleri karanlıklar içerisinde kalmıştır; dış dünyaya kayıtsız ve hastalıklıdır.Bu yüzden sahiplerine de yol gösteremez, doğru rehberlik edemezler. Ta ki inatlarından dönünceye kadar.
Hidayete eren selim kalp hastalanmaz mı peki, ışığı hiç sönmez mi acaba? Dünya, imtihan dünyasıysa bu pek de mümkün görünmüyor. İlahî kelamında “İman edip sonra küfre düşenler, sonra tekrar iman edip yeniden inkâr edenler”den bahseder Rabbimiz.6
Değişkendir kalp, dönüşendir, ismini de bu özelliğinden almıştır zaten. Bencil tutkuların istilasına açıktır ve tabii şeytanın telkinlerine de. Bazen kıskançlık bazen kibir bazen korku yerleşiverir kalbe de bizi doğru olanı yapmaktan alıkoyar.
Bir günah işleriz, bir günah daha. İşlediğimiz her günah kalbimizi karartan bir leke olur. Dünyevi sevgiler ve gereksiz meşguliyetler de yük olur üstüne. Güçsüz düşer kalp. Ne kadar kararır ne kadar ağırlaşırsa Rahman’dan o kadar uzaklaşır ve O’ndan aldığı nur azaldıkça azalır. Sesi kısılır sonunda, duyulmaz olur. Küfür ya da nifak hastalığına düçar olması da muhtemeldir zamanla.
Rasul-i Ekrem’in “Dikkat edin! Bedende bir et parçası vardır. O sağlam olursa bütün beden sağlam olur, ama bozuk olursa bütün beden bozulur. Dikkat edin! O et parçası, kalptir!” 7 sözleriyle bildirdiği üzere kalbin bozulması vücudun da bozulması demektir. Zira kalp, sağlığına kavuşunca azalar da selamet bulur.
Güzel ahlakla bezenir kişi; yüreğinin güzelliği yüzüne yansır, dili doğruyu söyler, elleri ayakları salih ameller işler. Özü sözü bir olunca kalp daha da aydınlanır ve Hakk’ın tecellilerine açık bir ayna hâline gelir.
Fakat kalp safiyetini kaybederse azaların da hâli bozulur. Dil yalana alışır, eller ayaklar harama uzanır. Niyetler bozulunca amellerin de anlamı kalmaz. Kılınan namazlar hayâsızlıktan alıkoyamaz kişiyi, tutulan oruçlar kötülüğe kalkan olamaz. Ve kalp, Hakk’tan uzaklaşır giderek, kararmaya mahkûm olur.
Bir yandan nefsimiz, bir yandan da şeytan bizi günaha götüren yolları süslemekteyken kapılıp gitmemiz her daim muhtemeldir. “Nerede olursan ol, Allah’a karşı sorumluluğunun bilincinde ol! Kötülüğün peşinden bir iyilik yap ki onu yok etsin.” 8 diyen Rasul-i Ekrem, doğru yoldan ayrıldığımızda nasıl davranmamız gerektiğini öğretir bize.
Günahta ısrar etmemektir önemli olan. Bizden beklenen, günaha sürüklendiğimizde de Rabbimizin Allah olduğunu unutmamak, yine O’na dayanıp af dilemek, hatamızdan dönmemiz için O’nun yardımını dilemektir. Her durumda Rabbimize sığınmak, inancımızı diri tutmaktır.
Kalplerimizi günah kirlerinden tövbeyle, dua ve zikirle arındırmak; iyilik ve güzelliklere, salih amellere sarılarak ona yeniden saflığını, parlaklığını kazandırmaktır. Başımıza gelen sıkıntılarda da durum böyledir. Bazen korku, bazen açlık, bazen yoklukla bazen de sevdiklerimizle sınandığımız bu hayatta doğruyu bilsek bile yapmakta zorlandığımız zamanlar olur.
Sorumluluklarımızı ihmal eder ve hatta başımıza gelen birtakım hadiseleri kabullenmekte zorlanır, isyana meylederiz. Böyle zamanlarda da sığınmalıyız Rabbimize, O’ndan gelen kuvvetle içine düştüğümüz güç durumlardan sıyrılmalıyız. Çünkü Rasulüllah’ın ifadesiyle, “Mümin, yeşil ekine benzer. Rüzgârla eğilir (fakat yıkılmaz). Rüzgâr sakinleştiğinde yine doğrulur. İşte mümin de böyledir; o da bela ve musibetler sebebiyle eğilir (fakat yıkılmaz).” 9
Böylece kalbimizi selamette kılmalı, mümin kalmalıyız. Ahirete uzanan zorlu yolda adım adım ilerlerken hâlden hâle giren kalbimizin selamette kalması için çabalamak en büyük cihadımız olmalıdır.
Bu büyük mücadelede Rasulüllah’ın dilinden düşürmediği şu dua bizlerin de en büyük yardımcısı olacaktır: “Ey kalpleri bir hâlden bir hâle çeviren Rabbim, benim kalbimi dinin üzere sabit kıl.” 10
Zira “O gün, ne mal fayda verir ne de evlat. Ancak, Allah’a kalbiselim ile gelenler müstesna!” (Şuara, 26/88-89.)
Gerçekten de dünyada rahat
yoktur. Zira şu imtihan âleminin yapısı buna müsait değildir. İmtihanda
rahat olmaz. İnsan bu kâinatın meyvesi olduğundan, elementlerin insan
bedeninde, hâdiselerin de onun ruh âleminde misalleri, izleri, gölgeleri
vardır.
Âlemde olduğu gibi insanın iç dünyasında da, sürekli bir bahar gözleyemezsiniz. Onun da kışı, yazı, sonbaharı vardır. Havası daima sakin değildir. Şimşeği, fırtınası, kasırgası vardır. Onu da hep aydınlık göremezsiniz.
Karanlığı, gölgesi, bulutu vardır. Onda da mahsuller bir cinsten değil. Çiçeği, meyvesi, dikeni vardır. Sahası da engebesiz değildir. Dağı, uçurumu, deresi vardır.
Bunun böyle olduğunu kalbimize iyice sindirdiğimiz takdirde, hâdiselere bakış açımız değişecek, yersiz kederlerden, heyecanlardan, karamsarlıklardan büyük ölçüde kurtulmuş olacağız.
Ve bütün bunlar dünyada
rahat olmadığının birer şahidi. Şu var ki, rahatla saadeti karıştırmamak
gerek. Dünyada rahat yoktur, ama huzur ve saadet vardır. Bu mefhumlar,
bedene değil ruha bakarlar. Ruh ise iman, salih amel, takva ve güzel
ahlâk ile huzur bulur ve mesut olur
Kalbin tatmini için yegâne
reçete:
“... Bilesiniz ki, kalpler
ancak Allah’ın zikriyle mutmain olur (Allah’ı anmakla sükûnet bulur)."
-----------
1-(En’am, 6/36.)
2-(Buhari, İlim, 20.)
3-(İbn Hanbel, IV, 227.)
4-(İbn Hanbel, IV, 399.)
5-(Bakara, 2/6- 7.)
6-(Nisa, 4/137.)
7-(Müslim, Müsâkât, 107.)
8-(Tirmizi, Birr, 55.)
9-(Buhari, Tevhid, 31.)
10-(Tirmizi, Deavat, 89)
15.(Gündem diyanet dergi )
16-(Ra’d, 13/28)