Pötikare gömlek giyinmiþ, kýsa pantolonlu þu çocuðu çok iyi hatýrlýyorum. Unutmam da mümkün deðil zaten, çünkü bir pötikare gömleði hayatýmda ilk ve son kez o gün giyinmiþtim. Beþ yaþýmdaydým. Tuhaf! O yýllarýma dair pötikare gömlek giymiþ olmaktan gayri hiç bir þey hatýrlayamýyorum. Aslýnda hafýzamdakiler gömleði giyinmiþ olmam deðil, onu giyinmiþ olmamdan ötürü yaþadýklarým...

Yaþanan olay tek, ama yaþanan sarsýntý çok! Evet! Bir pötikare gömlek giyiþim yüzünden yaþamýmýz bambaþka bir çizgide sürmek zorunda kalmýþtý.

"Hep beþ yaþýnda kalacaðýný sanma çocuk! Her fotoðrafta yüzlerce öykü yazýlý... Her öykü hayatýmýza ait bir zamaný tüketti; onun için böyleyiz ya! Sen, tükene tükene ben olacaksýn..

*

O gün, Muþ Bulanýk Yetiþtirme Yurdu’nda, yurt müdavimi çocuklara yeni tek tip kýlýklarý daðýtýlýyordu. Yurdun canlý bir organizmaya büründüðü nadir görüntülerden birisiydi yaþanan; hiç kimse somurtmuyor, hiç kimse itiþip kakýþmýyordu. 

Her çocuðun mutlu olmasý için üzerine düþeni titizlikle yerine getirmekte olan, kollarýna siyah dirseklik takmýþ, þu uzun beyaz önlüklü kel adam, yurdun müdürüydü. Ayný zamanda benim de babam olurlardý kendileri! Ben henüz beþ yaþýndaydým. Beþ yaþýndaki o çocuk, daðýtýlan kýlýklara özenerek, yurt müdürünün kuyruðundan hiç ayrýlmýyordu; adam, al çocuðum, bu pötikare gömlek de senin olsun, diyerek onu da mutlu ederdi belki! Ne var ki, az sonra önlüðünden çekiþtirip durmasýndan sýkýlarak, müdür babasý onu ite kaka eve yollayacaktý. Ev, yurdun bahçesindeki bir lojmandý.

O yaþta anlayamadýðým þey, meslek onurunu her þeyin üzerinde tutan müdürün, ‘oðluna, yurt çocuklarýna ait bir gömleði giydirmiþ,’ dedirtmeyeceðiydi; bu görevi kötüye kullanmak olurdu.

Annelerin katý kurallarý olmaz; onun için çocuklar hep annelerine mýzmýzlanýrlar.

Annem, yurt müdürü kocasýna kinlenerek, onun vermeyi esirgediði mutluluðu bana yaþatmak isteyecekti. Bunun için de elimden tuttuðu gibi bir manifaturacý dükkânýna götürmüþ, yurt çocuklarýna giydirilen pötikare kumaþýn aynýndan alarak gene yakýnlardaki terzide bir gömlek diktirip, hemen oracýkta giydirmiþti. Eve nasýl da mutlu dönmüþtük!

"Bak baba, benim de gömleðim var!”

Koþarak yanýna gelmekte olduðumu görür görmez, babamýn suratý mosmor kesilmiþti. Sinirliliðini sahte mimiklerle perdeleyerek, elimden tutup eve götürdükten sonra beni, adeta savurarak kapýdan içeri atmýþtý. Peþimiz sýra eve giren anneme de, “nereden buldun bu gömleði Hanýmeli? Çabuk çýkart þunun sýrtýndan!” diye baðýrmaya baþlamýþtý.

Bu emre itiraz etmek söz konusu deðildi. Derimi yüzüp almýþlardý sýrtýmdan, caným çok yanmýþtý, çok...

Aðladýðýmý görerek bunu anlasýnlar istemiþtim, fakat bu da babamýn iyice öfkelenmesine neden olmuþtu. “Kes mýzmýzlanmayý!” diye baðýrarak suratýma okkalý bir tokat atmýþtý. Annemin sabrý taþmýþ; kocasýna evlilikleri süresince ilk kez kafa tutmaya baþlamýþtý.

‘Oðlun yurt çocuklarýyla ayný kýlýðý giyinirse kendini aþaðýlanmýþ mý hissediyorsun?’ 

Babam, asýl kýzdýðý konuyu unutmuþ, bu defa da yurttaki çocuklarýný aþaðýladýðýný iddia eden karýsýna bu yüzden kýzmaya baþlamýþtý. 

‘Böyle bir þeyi nasýl sorabilirsin bana? Benim böyle bir aþaðýlýk kompleksi içinde olmayacaðýmý senden daha iyi kim bilebilir? Yazýklar olsun!’ 

Kýrgýn, iþine dönmüþtü.

Döndüðünde ise canýný iyice sýkan bir sürprizle buluþmuþtu. Yurt çocuklarýnýn kýlýklarýnýn daðýtýlmasýyla ilgili mesai tamamlandýðýnda bir gömlek eksik çýkmýþtý! Sanki her þey bir kurguymuþçasýna, ardý ardýna geliyordu.

Yurt müdürü, yurdun mubayaa memuruna, ‘neden saymadan teslim aldýn gömlekleri!’ diye çýkýþmaya baþladýðýnda, adam, ‘ben sayarak teslim aldým müdür bey, ama yenge hanýmýn oðlunuza giydirdiði gömlek eksik çýkýyor iþte!’ deyivermiþti. Böyle bir þey olamaz!

*

"Zavallý babam, bu kadarcýk bir yanlýþ isnadýn altýnda öylesine büyük bir çaresizlikle ezilmiþti ki! Bu nedenle, bana diktirilen gömleðin götürülerek, gömleði verilememiþ olan çocuða giydirilmesinden dolayý hiç üzülmemiþtim."

“Gerçekten de hiç üzülmemiþtin. Aferin sana çocuk!”

“Mubayaa memuruna manifaturacý ve terzi þahit gösterilerek gerçeðin ispat edilmesi gerekmiþti. Babamýn maruz kaldýðý o eziklikten sonra, soðuyuvermiþtim pötikare gömleklerden…”

“Biliyor musun çocuk,  bir daha pötikare gömlek giymeyeceksin, hiç… Bir pötikare desenli gömlek gördüðün zaman, hep bu anýný anýmsayacaksýn ve babanýn meslek onuruna verdiði deðer, senin de memuriyetin süresince düsturun olacak. Dik durmayý ve doðru bildiklerini yapmayý hiç býrakmayacaksýn. Yaþadýðýn her þeyin ardýndan baþýný yastýða huzur içinde koyacaksýn. Birçok kez bunun bedelini mutlaka ödetecek hayat, ama her þart altýnda "omurgasýz" olmaktan iyidir. Ýlkeler ve deðerler olmadan yaþanacak hayatýn, elde edilecek gelirin ya da mevkiinin senin gözünde hiçbir deðeri olmayacak.

*

Her þeye en çok anneler üzülür! Hanýmeli, kocasýnýn karþýlaþtýðý ithamdan dolayý kendini sorumlu tutarak kahýrlanýyordu.

Bir gün aþaðý mahallede bir ahbabý ziyaretten dönerken, yurdun mübaya memurunun oturduðu evin önünden geçmesi icap etmiþti. Sokakta oynayan altý yaþlarýndaki bir çocuðun sýrtýndaki pötikare gömlek dikkatini çekince çocuðun mübaya memurunun oðlu olduðunu fark etmiþti. Gerçek hýrsýzý yakalamýþtý iþte!

Oyalanmadan uzaklaþtý oradan; hýzla yurda ulaþtý. Hýþýmla müdür odasýna çýktý.

"Kalk Ali! Acele et! Önemli bir þey göstereceðim..."

"Hayýrdýr? Nedir bu telaþ?"

"Lütfen soru sormadan benimle gel! Mübaya memurun burada mý?"

"Burada."

"Çaðýr, o da gelsin!"

Merdivenlerden adeta koþarak indiler. Müdür bey, malzeme ambarý bürosuna girerek, yanýnda mübaya memuruyla geri geldi.

"Hayýrdýr yenge? Bir sorun mu var?"

"Hayýr, hayýr! Hem de çok hayýrlý bir iþ için benimle gelmelisin. Acele edin!"                    

Ýki adam þaþkýn, uygun adým Hanýmeli'nin peþi sýra yürüyüp gittiler. Gittikleri yer mübaya memurunun  oturduðu sokak olunca, adam bir þeylerden iþkillenir gibi oldu. Evinin önünde oynayan çocuklar arasýndaki oðlunu gördüðü anda da her þeyi anladý.

Hanýmeli, doðruca çocuklarýn arasýna dalýp mübaya memurunun oðlunu çekiþtire çekiþtire adamlarýn önüne getirdi.

Kocasýna, "iþte, bu adamcaðýzýn oðluma giydirdiðimi iddia ettiði gömlek! Meðersem o, kendi oðluna giydirmiþ!"

Adamýn yüzündeki bütün kan çekilivermiþti. Dili damaðý kurumuþ bir halde konuþamaz hallere düþmüþtü.  "Þey... Efendim... Ben..."

Müdür bey, ona sadece, "deðer miydi, Sedat efendi? Deðer miydi?" diye sormakla yetinmiþti.

Deðer miydi?

Müdür bey kiþisel yetkisini kullanarak adamý mübaya memurluðundan alarak bürodaki bir masaya oturtmuþ, bürodaki baþka bir memuru da mübaya iþleriyle görevlendirmiþti. Gene kendi yetkisini kullanarak adama verdiði 'kýnama cezasýný' tebellüð ettirerek sicil dosyasýna takmýþtý.

Mübaya memurunun mensup olduðu aþiret içinde birbirleriyle hýsým olan çarþý esnaflarý, hemen o gece mübaya memurunun evinde bir toplantý yaptýlar. Ana konu, bundan böyle yetiþtirme yurdunun ihtiyaçlarýnýn kendilerinden satýn alýnmayacaðýydý; oysa mübaya memuru yurdun her ihtiyacýný onlardan temin eder, onlar da ona bir miktar rüþvet aktarýr, böylece geçinip giderlerdi. Her birinin ortak derdi, "yurt alýþveriþi keserse iflas edecekleriydi." Aralarýndan seçtikleri iki kiþiyi, çok önemli bir milletvekili olan aþiret reisleriyle görüþmek üzere Ankara'ya yollamaya karar verdiler. Milletvekilinden, mübaya memurunun görevine iade edilmesi için yardým isteyeceklerdi.

Babam aslýnda eðitimini ilkokul öðretmenliði için yapmýþ, fakat bir ilkokulda görevlendirilmek yerine yetiþtirme yurdunda görevlendirilince, bu görevde yirmi yýl çalýþmýþ, yurt müdürlüðüne kadar da terfi etmiþti.

Bu olayýn yaþanmasýndan sonra, çok deðil, daha bir ay geçmiþti ki, gelen resmi bir yazýyla kendisine, kadrosunun Milli Eðitim Bakanlýðýna devredildiði bildirilivermiþti. Milli Eðitim Bakanlýðý onu Kütahya ilinde merkez köylerinden birinin okuluna tayin ederek, madem öyle iþte böyle, mantýðýyla bir þekilde cezalandýrmýþtý. Babamýn yirmi yýlýný geçirdiði yetiþtirme yurdu görevlerinden sürgün ile ilkokul öðretmenliðine geçiþi hepimiz için sürpriz olmuþtu. Babam için ise, yýkým!

 Yöneticilikten yönetilmeye, lojmandan kiralýk eve, tazminatlarla birlikte iyi sayýlabilecek bir maaþtan daha düþük bir sýnýf öðretmenliði maaþýna dönüþüm hepimizin katlandýðý bir ceza olmuþtu.

"Babam, 'Batýda öðretmen olmak, doðuda müdür olmaktan iyidir,' diyordu.

"Züðürt tesellisi! Buna inansaydý sana karþý bilinçaltýnda bir düþmanlýk beslemezdi. Evet, bundan sonraki iliþkilerinizde sana takýndýðý tavýr, bu sürgün olayýnýn bilinçaltýnda oluþturduðu düþmanlýktan dolayý olsa gerek."

Lojmanda demirbaþ olarak bulunan eþyalarýn dýþýndaki þahsi eþyalarýmýzý toparlayarak trenle yolladýktan sonra biz de bir otobüsle Kütahya'ya doðru yola çýkmýþtýk.