Bir e�itimci olarak Mustafa Kemal Atat�rk��n fikir ve d��nceleri i�inde en kat�ld��m d��ncelerinden biri �udur: "Her fert dinini, diyanetini, iman�n� ��renmek i�in bir yere muhta�t�r. Oras� da mekteptir.��

Evet...�nsanlar dinleri ile ilgili ilk bilgileri ailelerinden yani anne-babalar�ndan ��renseler de bu bilgilerin hem do�rusunu hem de daha geni� ve kapsaml�s�n� ��renecekleri yer okuldur.

�yi de okullarda bu dini bilgileri verecek olan ��retmenlerin yeti�tirilece�i okullar ile ilgili bir �eyler yap�lm�� m�d�r Tevhid-i Tedrisat Kanunundan sonra?

Bu sorunun cevab�na ge�meden �nce gelin Osmanl��da bir imam nas�l yeti�tirilirdi? Nerede yeti�tirilirdi? Ne gibi g�revleri vard� bir bakal�m.

Osmanl� Devletinde �mamlar �� kaynaktan gelirdi 1- �lkenin y�ksek ��retim kurumlar� olan medreselerden... Ancak hemen belirtelim medreseler asla imam yeti�tiren kurumlar de�illerdi. Medreseden mezun olan herkes din g�revlisi olacak diye bir kural yoktu. Tam tersine, medreselerden yeti�enler e�er kendileri talep ederlerse imam olabilirlerdi. Genelde ��Selatin Camileri�� denilen ve padi�ahlar taraf�ndan yapt�r�lm�� olan b�y�k camilerde medreseden yeti�enler imaml�k yapard�. 2- Camilerle devaml� ba�lant� halinde olan ama camilerden ayr� bir kurum olan tekke ve dergahlardan. 3- �mamlar�n as�l b�y�k �o�unlu�unun yeti�ti�i yer ise camilerin hemen yan�nda yer alan ve ��Dar-�l Kurra�� ad� verilen m�esseselerdi. K�y ve mahalle imamlar�n�n neredeyse tamam� bu Dar-�l Kurralarda yeti�irdi.

Dar-�l Kurralarda okuyacak �ocuklar yine cami biti�i�inde olan s�byan mekteplerinde ba�lard� e�itim hayat�na. 4-5 ya�lar�nda s�byan mektebine ba�layan �ocuklar bu mektepte Kur�an-� Kerim ba�ta olmak �zere, yaz�, ilmihal, Arap�a dilbilgisi (sarf-nahiv), Dinler Tarihi, Ahlak (Edeb) ve Aritmetik dersleri ��renir, sonra e�er imaml�k mesle�ini se�ecekse Dar-�l Kurralara ge�er ve orada da a��rl�kl� olarak k�raat ve tecvid dersleri g�r�rd�. Ancak yine buralarda fen derslerinin ve hatta m�zik e�itiminin verildi�i de kay�tlarda mevcuttur.

Osmanl� Devletinde �mamlar kesinlikle ve kesinlikle sadece namaz k�ld�ran bir ��Namaz k�ld�rma Memuru�� olmam��lard�r. Onlar�n vazifelerini k�saca �zetleyecek olursak II. Mahmut d�neminde muhtarl�k te�kilat� kuruluncaya kadar bir muhtar k�yde ya da mahallede ne g�rev yaparsa imam da ayn� g�revi yapm��t�r. Bir �zellikleri de direkt padi�ah ferman�yla g�reve atanm�� olmalar�d�r.

Olduk�a sorumluluk gerektiren bir i� oldu�u i�in devaml� kad�lar�n g�zetiminde olmu�tur imamlar. Hatta mahalle ya da k�yde bir asayi�sizlik oldu�unda kad� efendinin ilk hesaba �ekti�i ki�i imam olmu�tur.

K�sacas� imam mahallenin( ya da k�y�n) her �eyinden sorumludur. O bak�mdan mahalleye gelenin gidenin kayd�n� tutmak, ki�iler aras�ndaki kavgalara ilk m�dahale, hatta mahallede huzursuzlu�a sebep olan insanlar�n ( Bilhassa fahi�elerin) mahalleden kovulmas� i�in kad�ya m�racaata bulunmak, fuhu� olaylar�na kar�� kolluk kuvvetleriyle birlikte bask�nlar d�zenlemek imam�n g�rev ve yetkileri aras�ndayd�.

�mamlar devletten maa� almazlard�. ��nk� Osmanl� Devletinde Selatin camileri de dahil hi� bir cami devlet hazinesinden para ��kar�larak yapt�r�lmam��, hepsi vak�flar taraf�ndan yapt�r�lm��t�r. Dolay�s�yla da imam�n maa�� bu vak�flar taraf�ndan kar��lan�rd�.

Devlet, imamlar�n pek �o�una ekip bi�mesi i�in toprak da verirdi. �maml�k g�revleri s�resince bu topraklar� i�leyebilirlerdi.

�mamlar ayr�ca pek �ok vergilerden muaf tutulmu�lard�.

II. Mahmut ve Tanzimat d�nemiyle Osmanl� Devletinde bat�l�la�ma hareketlerine paralel olarak k�y ve mahallelerde muhtarl�k te�kilatlar� kurulmaya ba�lay�nca imamlar art�k eskisi kadar etkili ve yetkili olmad�klar� i�in bu mesle�e olan e�ilimde olduk�a �nemli azalmalar olmu�tu. Di�er taraftan Devlet, imamlar�n -bat� normlar�yla k�yaslay�nca- olduk�a bilgisiz olduklar�n� g�rerek yeni tedbirlere y�nelmi� ve �mam-Hatip Okullar�n�n ilk �ekirde�i olan Medereset��l Eimme vel H�teba y� (Yani �mam-Hatip Medresesi) a�m��t� 1913 y�l�nda. K�saca Osmanl� Devleti�nin imamlar� art�k y�ksek ��renim g�receklerdi.

Medreset��l Eimme vel H�teba daha sonra "Medreset-ul-Vaizin = Vaizler Medresesi� ile birle�tirilerek ��Medreset ul-�r�ad" ad�n� alm�� ve varl��n� 3 Mart 1924 de ��kart�lan Tevhid-i Tedrisat kanununa kadar devam ettirmi�ti.

Yani Cumhuriyet d�neminde 3 Mart 1924 de ��kart�lan Tevhid-i Tedrisat kanunu �ncesindeki imam- hatip yeti�tiren son Osmanl� kurumu �� Medreset��l �r�ad�� ad� verilen Medreselerdi.

3 Mart 1924 tarih ve 430 say�l� Tevhid-i Tedrisat Kanununun 4. Maddesinde: �� Devlet, din i�leri uzmanlar�n� yeti�tirmek i�in Dar��l F�nun ( �stanbul �niversitesi )b�nyesinde bir �lahiyat Fak�ltesi ve imam - hatipler yeti�tirmek i�in de ayr� okullar kuracakt�r.�� Denmekteydi.

Evet... Devlet imam ve hatip yeti�tirmek �zere okullar�n a��lmas�na karar vermi�ti. Yani en ba�ta belirtti�im Mustafa Kemal Atat�rk��n dedi�i olmaktayd�. Ne demi�ti? �� "Her fert dinini, diyanetini, iman�n� ��renmek i�in bir yere muhta�t�r. Oras� da mekteptir.��

Hemen 1924 y�l�nda hi� vakit ge�irilmeden 29 adet �mam Hatip Mektebi a��ld� yurdun de�i�ik yerlerinde. Mustafa Kemal Atat�rk bizzat kendisi bu mekteplere gitti. ��rencileriyle birlikte foto�raf �ektirdi. Dedi�i gibi bu �lkenin insanlar�na dinini diyanetini ��retecek olan hocalar�n yeti�tirilece�i mektepleri g�zleriyle g�rd� denetledi.                     ( Foto�rafta g�rd��n�z gibi)

Peki bu mekteplerin hocalar� kim olacakt�? Tabii ki kapat�lm�� olan Medreset��l �r�adlar�n hocalar�...

Ancak bu yirmi dokuz �mam- Hayip mektebi sadece bir y�l i�inde( 1925�de) say� olarak 9�a indi. 1926 Y�l�nda ise sadece 2 �mam- Hatip mektebi kalm��t�: �stanbul �mam Hatib Mektebi ve K�tahya �mam- Hatib Mektebi.

1930 y�l�nda o iki tane de kapand�.

Eee hani milletin dinini diyanetini ��renmesi i�in tek bir yere ihtiyac� vard� ve o yer mektepti?   Kapat�lan mekteplerle mi bu millet dinini-diyanetini ��renecekti?

Okul m�fredatlar�ndan din dersleri ��kart�lm��t�. Camiler b�nyesinde din dersi veren mahalle mektepleri kapat�lm��t�. Peki bu millet dinini nerede nas�l ��renecekti?

Bu arada antiparantez belirtelim: Bu imam-hatip mekteplerini devlet kapatm�yordu. Burada okuyacak ��renci bulunamad��ndan kendili�inden kapan�yordu(!) aynen din derslerini hi� bir ��rencinin se�memesi gibi. ( yerseniz e�er)

Peki Tevhid-i Tedrisat Kanununda i�aret edilen �lahiyat Fak�ltesi a��ld� m�?

Evet �stanbul �niversitesi b�nyesinde 21 Haziran 1924�de ��retim s�resi �� y�l olan bir �lahiyat Fak�ltesi a��ld�. Ancak bu fak�ltenin �mr� de fazla uzun olmad�. 1933 Y�l�nda kapat�ld�.

1933 de tek �lahiyat Fak�ltesinin kapat�lmas�ndan sonra �lkede on be� sene boyunca imam ve hatip yeti�tiren bir kurum olmad��ndan �nceleri eski medreseliler taraf�ndan y�r�t�len bu hizmetler yava� yava� cahil insanlar�n eline ge�ti.( Bilhassa Atat�rk��n �l�m�nden sonra) Yani bu g�n �ok �ikayet�i oldu�umuz ve s�k s�k g�ndeme gelen ��ndirilen din mi uydurulan din mi?�� tart��malar�n�n ��Uydurulan Din�� grubu i�te o y�llarda ortaya ��kt�. Ger�ek dinin yerini �ok k�sa bir s�re i�inde uydurulan bir din alm��t� art�k. Hatta T�rkiye�nin en b�y�k camilerinden biri olan S�leymaniye�de daha �nce yirmi be� sene arabac�l�k yapm�� olan birinin imaml�k yapt�� s�ylentisi bile vard� bu d�nem i�in.

1948 y�l�na gelindi�inde art�k neredeyse k�ylerde cenaze namaz� k�ld�rabilecek salahiyete sahip bir imam bulmak bile mesele olmu�tu.

1948�DE NE OLDU DA D�N ��RET�M�NE YEN�DEN BA�LANDI?

Evet.. 1948�de din e�itimine yeniden ba�land�.

Bunun sebeplerini ��yle a��klayabiliriz:

25 Nisan 1945�de San Fransisco Konferans�na kat�lan T�rkiye 26 Haziran 1945�de   �ok Partili Siyasi Hayata ge�i�i �ng�ren Birle�mi� Milletler karar�n� imzalam��t�. Bunun sonucu olarak da 7 Ocak 1946�da Demokrat Parti kuruldu ve bu parti 21 Temmuz 1946�da yap�lan se�imlerde � her t�rl� alavere dalavereye ra�men � TBMM�de 61 sandalyeye sahip olmu�tu. Bir sonraki se�im i�in g�mb�r g�mb�r iktidara y�r�d�� g�n gibi a�ikard�. Peki DP ne s�yl�yor halka ne vaad ediyordu ki halk�n bu kadar tevecc�h�ne mazhar olmu�tu hem de k�sa bir s�re i�inde?

��in do�rusu DP de fikir ve ve d��nce yap�s� olarak CHP�den hi� de farkl� bir parti de�ildi. Zaten kurucular� olan Adnan Menderes de Celal Bayar da eski CHP�li olup CHP felsefesinin d��nda insanlar de�illerdi. Ama iktidara gelebilmek i�in CHP�den farkl� s�ylemlerde bulunuyorlard�. �rne�in 1932�den beri T�rk�e olarak okutulan ezan� yeniden Arap�aya d�nd�recekleri ve �mam- Hatip Mekteplerini yeniden a�acaklar� gibi vaadler.

DP�nin daha dindar bir g�r�nt� vermesi CHP�yi �rk�tt�. Kendileri de dindar olduklar�n� halka g�stermeliydi ( Al�n size dinin �lke siyaseti �zerindeki etkisi...)

��te bu sebeple 1947 y�l�ndan itibaren okullarda din derslerinin yeniden konulaca��ndan bahsetmeye ba�lad�lar.

1947 de �� Din derslerini yeniden ba�lataca��z.�� Dediler. 1948�de yine ��Din derslerini yeniden ba�lataca��z�� dediler ancak 1 �ubat 1949�da t�m valiliklere g�nderilen bir genelge ile 15 �ubat 1949�dan itibaren b�t�n ilk okullar�n d�rd�nc� ve be�inci s�n�f�na -SE�MEL� DERS OLARAK � din dersleri yeniden kondu.

Ancak din dersinin se�meli bir ders olarak ve sadece ilk okul d�rd�nc� ve be�inci s�n�flar i�in geri gelmesi bile TBMM�de kavgalara sebep oldu ( foto�rafta g�rd��n�z gibi )

Peki imam- Hatip mektepleri?

1948 Y�l�nda Diyanet ��leri Ba�kanl�� imam- hatip- vaiz ve y�ksek ��renim seviyesinde din e�itimi verecek okullar�n a��lmas� y�n�nde TBMM�ye teklifte bulundu.

�mam- Hatip mektepleri de�il ama 10 Ay s�reli �mam- Hatip Kurslar� a��ld�. Ancak bu kurslardan mezun olanlara herhangi bir camide imaml�k kadrosu filan verilmedi�inden k�sa s�rede hi� kimse ra�bet etmedi.

�lahiyat Fak�ltesi a��ld� m�?

Evet..1949 Y�l� May�s ay�nda Ankara �niversitesi b�nyesinde bir ilahiyat fak�ltesi - kadrosu geni� tutulmamak �art�yla- a��ld�.

Peki din derslerinin orta okul programlar�na al�nmas� ne zaman ger�ekle�ti?

Zaman�n Milli E�itim Bakan� Ahmet �zel�in imzas�n� ta��yan 19 Eyl�l 1956 tarihli genelgeyle din dersleri ortaokul programlar�na girdi

Genelgeye g�re; bu dersler, velilerin iste�ine b�rak�lacak ve �ocuklar�na bu derslerin verilmesini �istemeyen veliler taleplerini ders y�l� ba��nda okul idarelerine yaz� ile bildirdikleri takdirde bu ��renciler, din derslerinden muaf tutulacakt�r. Ortaokullar�n birinci ve ikinci s�n�flar�nda haftal�k ders program�ndaki serbest �al��ma saatlerinden birer tanesi din derslerine tahsis olunacak; din dersleri, bu derslere devam eden ��renciler i�in mecburi say�lacak ve s�n�f ge�mede de etkili olacakt�.

II

Tevhid-i Tedrisat Kanunu ba�ka ne getirdi?

Hemen olmasa da 1927/1928 ��retim y�l� ba��ndan itibaren okullara karma e�itimi getirdi. Yani k�z ve erkek ��rencilerin ayn� �at� alt�nda ��renim g�rmesi esas�...

Efendim karma e�itim de ele�tirilebilir bir konudur tabii ki. Bana soracak olursan�z ben karma e�itimden yanay�m her zaman. Ancak karma e�itim mi k�z erkek ayr� e�itim mi�den �nce �ok sa�lam bir ahlak e�itimi olmal�. �ok sa�lam bir disiplin olmal�. Yoksa karma e�itim yapan mesela liselerde bir s�r� k�rtaj masas�na yatan k�z �ocu�una da �ahit olman�z m�mk�nd�r / aynen benim �ahit oldu�um gibi sadece erkek ��rencilerin ��renim g�rd�� bir okulda akl�n�za gelmeyecek i�ren�likleri g�rmeniz de ...

SONU�:

I. B�l�mde de belirti�im gibi Tevhid-i Tedrisat Kanunu asl�nda ele�tirilecek- aleyhinde laf s�ylenecek bir kanun de�ildir. 2. B�l�mde dedi�im gibi ka�ke Osmanl� Padi�ahlar� cesaret edip onlar ��karsalard� bu kanunu.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu bu �lkenin en �nemli sorunu olan e�itim ve yabanc� okullar sorununa k�kl� ��z�mler getirmek amac�yla haz�rlanm�� harika bir kanundur.

Ammavelakin kanunun uygulanmas�nda kanunla hi� ba�da�mayan faaliyetlerin yap�ld�� da maalesef ac� bir ger�ektir.

Atat�rk��n a�t�� imam- hatip mekteplerinin bir iki sene i�inde ve o daha hayattayken kapat�lmas� ona ra�men yap�lan bir �ey midir yoksa onun da onay� ile yap�lan bir �ey midir?

Okullardan din derslerinin kald�r�lmas� �� Daha dindar olmal�y�z�� Diyen Mustafa Kemal Atat�rk�e ra�men yap�lan bir i� midir yoksa zamanla fikrini de�i�tiren bir Mustafa Kemal Atat�rk��n de onay� ile yap�lan bir i� midir?

Ben i�te bu sorunun cevab�n� aramayaca��m zira b�yle bir sorunun cevab� beni ister istemez siyasetin i�ine sokacakt�r. Size tavsiyem siz de Atat�rk��n s�yledikleri ortada oldu�una g�re ( ge�en b�l�mde yazd�m ) kendi karar�n�z� verin ama bu konu ile ilgil hele de siyasete bula�an bir yorum yazmay�n. Bunu �zellikle istirham ediyorum.

B�TT�

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Tevhid-i Tedrisat Kanunu --3. B�l�m-- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 13.05.2022 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.