Bir Þiir Tahlili: “Televizyon Karþýsýnda Esrik Çaðrýþýmlar” Þiiri – Turan Gündüz


TELEVÝZYON KARÞISINDA ESRÝK ÇAÐRIÞIMLAR

Herkes kendi öyküsünü izliyor kirli beyaz perdede
müneccimler, korkuluklar, temyiz mahkemeleri
hepimiz ekranýz aslýnda.

Kendimi ihbar ediyorum ey vergi iade müfettiþleri
yüzümde binlerce parmak izi var
derd-i maiþet ile eskiyen zihnime
akýl almaz narkozlar zerk ederek
yumuþak karnýna yaslandým büyülü kutularýn.

Gördüklerim inancýmý kavileþtirdi
lanetliyorum on emir'e sahip çýkmayanlarý
kanun layihalarýyla delil sunmama ne hacet
kucaklarýnda ölü çocuklarýyla memeleri sýzlayan kadýnlar
topraðýn bir parçasý olduðumu hatýrlattý bana
deliþmen kalbim uyuþtu aþkýnlaþma sancýsý ile
kuruntu duvarlarýný aþarak
kuþlarla ayný dili konuþmaya baþladým.

Dilimin üstündeki ölü harfler silkelenince
yüzlerine tükürmenin þaþkýnlýðýný yaþattým kalpazanlara
ve lakin bulutlar kadar açýk edemedim gözyaþlarýmý.

Ey gerçeði soyup ökçeleri üstünde dans ettirenler
kutsal seyir ayinlerinde kendini çýrýlçýplak izleyenler
belki yalvarma makamýndayým hala eðri odunlar taþýyorum
ama benim bir adým da muzip put kýrandýr
meþru sorular sorarým bu dünyada sürgün varlýklara
gözlerindeki örtüleri kaldýrýrým özel mektuplarýmý karýþtýranlarýn
varsýn olsun beni yalan makinesine baðlasýnlar
darasý alýnmamýþ terazilerde sözlerimi tartmaya çalýþsýnlar
kendine kýyak bahaneler bulan münkir koleksiyoncular.

Býrakýn kalsýn akþamüzeri kuþlarýn ötüþü yerli yerinde
mademki yüreðime düþen cemredir
ne yapsa yeridir.

Turan GÜNDÜZ




“TELEVÝZYON KARÞISINDA ESRÝK ÇAÐRIÞIMLAR” ÞÝÝRÝNÝN TAHLÝLÝ:

Ýþ bu söze Hak tanýktýr.
Bu can gövdeye konuktur.
Bir gün ola çýka gide,
Kafesten kuþ uçmuþ gibi.

Hayat öyle bir sahne ki, her þeyi izlemek imkânlar dâhilinde. Ýnsan hayatý bir can koltuðundaki rahatlýkta izleyebilir. Bu seyirler karþýsýnda her þeyi görmek ve yorumlamak mümkün. Sahnede iyi ile kötüyü, güzel ile çirkini, dost ile düþmaný, ak ile karayý ayný sayfada mütalaa etmek hiç de zor olmasa gerek. Bu sahne öyle bir þey ki, ilk sayfasýnda hayat, son sayfasýnda ölüm yazýlý. Her þey bu ikili arasýnda cereyan eden koþuþturmacalardan ibarettir. Öyle bir sahne ki, her þey ayan beyan karþýndadýr. Bu sahnedeki her þey gerçek, her þey katýksýz, saf, özündeki gibi birebir. Sahnenin ardýndaki perdede oynan ise: Gerçek.


Hayat ve ölüm ikilisinin sebebidir gerçek.
Dünya denizinin açýk sahillerinde, yelkenimizi dolduracak ve bizi sevdalý limanlara götürecek bir avuç rüzgârýn peþinde nereye doðru yelken açtýðýmýzýn farklýnda olmadan yol alýyoruz. Yol þaþkýn, yolcu þaþkýn; dalgalar inat, rüzgâr kavi, zaman çetin. Hayat biteviye devam eden hengâmesinde devam etmekteyken bu düðmeye kim bastý? Bu sahneyi kim çýkardý? Tam da her þey yolundayken derken, bu kaçýncý bahçe gördümse tarumar, hepsi neden tarumar?


Elimizde hayat denen sermayeyle deli divane dönüp duruyoruz. Sermaye tükenmek üzere, zaman kýsa. O kadar kýsa ki, bir daha yerine koyamayacaðýn süre misali. Uzun ve kýsa. Baþlangýcý ve sonu belli olan sermaye.


Hayat, iki nokta arasýndaki uzun veya kýsa çizgi. Anlamlý veya anlamsýz gayretler çabasý. Silindiði zaman bir daha baþtan yazamadýðýmýz mürekkep kalemli defter. Ýnsanýn bir göz açýp kapamasý misali an ve anlar. Han ve hancýnýn devamlý çalýþtýðý doymak bilmeyen iþtiyaklarý, hevesleri karþýsýnda kervanlarýn suda, parmak ucunun býraktýðý dalga boyutunun geniþliði mesabesindeki izi. Ýnsan kendisini ya ateþe atmalý ya da ateþe dayanacak noktaya ulaþýncaya kadar eritmeliði benliðini yokluk ateþinde. Ýþte bu doyma noktasýndadýr ki, her þey eriyip mecrahýný bulup ona göre yön çizecektir.


Anlayana bu televizyon ekranýn da çok þeyler anlatýlýr da, fakat bundan dersi sadece idrak sahibi faziletli karakterler çýkarýrlar. Kapýya dayandýðý zaman ölüm iþ iþten geçmiþtir de, þakasý yoktur. O vekâlet kabul etmez. Kiþinin kendisiyle nerede, nasýl, ne zaman karþýlaþacaðý dakikalar bilinmez. Rahm-ý maderden dünyaya geldiðimiz ana kadar her þeyden bihaberizdir. Gözler açýlýnca aðlamaklý gülmeler karþýlar bizi sevdalý yüreklerde. Her þey þaþkýndýr, ne yapýlacaðý ilkin kestirilmez, fakat göz açýp kapayýncaya kadar geçen süreler neticesinde hayat baþlatýlýr, hem de aðlatma baþlangýcýyla.


Hayatý anlamlý ve anlamsýz kýlma çabasý. Saman çöpü alevi misali geçen seneler süresindeki dostluklar, arkadaþlýklar, sevdalar, sonu gelmeyen arzular. Ne olduðunu, nasýl sürdüðüne nail olamadan göçüp gitmeler. Ardýna bakmadan, dostlara, evlatlara, yürekteki tahtýna oturmuþ nice avunma sevdalara evlada diyemeden gitmeler. Mirasyedi nesiller gibi harcanan zaman dilimleri, hayat sermayesi.


Baþlangýcý hayat olan ve neticesi ölümle son bulan bir rüya. Unutanlar zamanla unutulurmuþ denilen dakikalar. Küçücük anlardan büyük mutluluklar, hazlar toplanan zamanlarýn geride býrakýldýðý anlar. Tomurcuklar güllere dururken yaz güneþinin kavurucu hararetinde eriyen, solan ve kuruyup toprak olan güller, dikenler, yapraklar, kökler…


Ölüm aslýnda bir mihenk taþýdýr anlayana. Onda ayrýcalýklý olma, farkýndalýklý yaþama duygusu yoktur. Her þey eþittir, birdir. Herkesin uzaklýðý birdir. Asrýn sahibinin minare baþýndan haykýrdýðý gerçeði görmek lazýmdýr: “Âlemde çok görüyoruz ki: Zalim, günahkâr, gaddar insanlar gayet refah ve rahat içinde, mazlum ve dindar insanlar gayet zahmet ve zillet içinde ömür geçiriyorlar. Sonra ölüm gelip, ikisini eþit kýlýyor. (Sözler sf.555) ”


Ama böyledir iþte seyredilen ekran. Ne varsa serüvende onu seyrettirir. Çocukluk, gençlik, olgunluk ve ihtiyarlýk zamanlarýnýn serüvenlerini bir çýrpýda seyrettirir. Hayatýn acý gerçekleri karþýsýnda dudak büküþler, içli serzeniþler boþunadýr. Seyircilerde, sahnedeki hayatýn býraktýðý bir sarhoþluk, bir melankolik durum sezilse de, yaþanýlanlar an be an gerçektir. Eksikliðine, fazlalýðýna, hayallerine, ütopyalarýna karþýn.


Hayat serüvenini televizyon karþýsýnda anlatan bu kýsa giriþten sonra “ Televizyon Karþýsýnda Esrik Çaðrýþýmlar ” þiirimizi biçim ve içerik yönünden ele alýp tahlil etmeye çalýþalým. Þiirimizin biçim özellikleri olarak karþýmýza þu özellikleri çýkmaktadýr:


Þiirimiz hece veznine inat duygularýn yürekten yol alýp, kanatlanmasýyla duygu yüklü defterlerde kalemle hemhal olup, satýrlar ve cümlelerle baðdaþ kurup serbest bir tarzda dýþa vurumunu hatýrlatmaktadýr. Þiirimiz serbest vezinle yazýlmýþtýr. Bu þiir türü Cumhuriyet döneminden sonra Orhan Veli ve arkadaþlarýnýn baþlattýðý Garip akýmý neticesindendir. Birinci Yeniler diye de anýlan Garip akýmýnýn doðmasýný saðlayan Orhan Veli’nin bir þiiridir. Bu þiir, edebiyat dünyasýnda büyük yankýlar uyandýrmýþ, þiiri eleþtirenler kadar övenler de olmuþtur. Þairler ve eleþtirmenler adeta ikiye bölünmüþ “Böyle þiir mi olur?” diyenler olduðu gibi Orhan Veli’yi deha olarak niteleyenler de çýkmýþtýr. Ýþte bu hengâmede boy veren serbest vezne dayalý þiirler günümüzde hece vezniyle at baþý gitmektedir. Þiirimizin þairi Turan Gündüz de pek çok günümüz þairi gibi hece vezninin yaný sýra serbest tarzda da þiirler yazmayý yeðlemiþtir.


“ Televizyon Karþýsýnda Esrik Çaðrýþýmlar ” þiirindeki kelimelerin seçimi bir ahengi ve uyumu göstermektedir. Her bir dize þairimizin duygularýný bir tablo haline sokmuþtur. Þiirin okuyucusu þiirle, televizyon karþýsýnda günlük mutat olarak seyrettiði hayatýn hengâmesini izliyor izlenimine kapýlmaktadýr.


Þiirimiz altý parçadan oluþmaktadýr. Her bir parça kendi duygu yoðunluðunu yansýtmaktadýr. Kendi içinde ele aldýðýmýz zaman bir bütünlüðün meydana geldiðini, yani bir mozaiðin parçalarýný oluþturan bütün misali bir izlenim vermektedir.


Þiirde þairimizin kullandýðý dil ve üslup çok durudur. Kelimeler herkesin anlayacaðý durulukta bir Türkçeyle yazýlmýþtýr. Fakat bazý kelimeler terim özelliðiyle kullanýldýðýndan sözlük kullanmak gerekmektedir. Bunun yaný sýra Osmanlýca Türkçemize ait bazý kelimeler kullanýlarak bir ahenk oluþturulmaya çalýþýlmýþtýr. “ beyaz perde, müneccim, temyiz mahkemeleri, müfettiþ, narkozlar, derd-i maiþet, layihalar, zerk etmek, kavileþmek, kalpazanlar, ökçe, ayinler, meþru sorular, cemre. ”


Þiirdeki temel düþünce günlük hayat karþýsýnda izlenimleri veren günlük hayat koþturmacasýdýr. Þiirde, mýsralarýn kendi içinde bir ses uyumu görülmekte ve bu da þiirimize bir zenginlik, estetiksel, biçimsel ve þiir dili bakýmýndan da farklý bir güzellik katmýþtýr. Görüleceði gibi þiirde bir sadelik vardýr. Ayný zamanda duygusal yoðunluk ve þiirin bütünü içinde ele alýnmasý gereken ahenk dikkat çekicidir. Bu da þiire genel olarak bir musiki havasý vermektedir. Þiirdeki musiki sezgisi, müzikteki ritim gibidir. Nasýl ki, müzikte ritim düzenli tekrarla saðlanýyorsa, þiirde de ritim ünlü ve ünsüz seslerin düzenli bir þekilde tekrarý ile saðlanmaktadýr.

Her þiirde farklý bir dil, bu dilin meydana getirdiði bir biçim söz konusudur. Sözcüklerin yüklendiði anlam yapý itibariyle herkesin anlayabileceði bir dildir. Bu da þiirin biçimini etkilemiþtir. Þairimiz, duygu ve düþüncelerini ifade etmek için güzel ve etkili bir þiir dili oluþturmuþ ve öyle bir yapý oluþturmuþtur ki, þiirimizin iç dengesinde okuyucusunun yüreðine bizzat hitap eden en etkili ve en kýsa yolu bulmuþtur. Bu, þiirin dili ve sözcüklere yüklediði anlam ile imkân bulmuþ, þiirde bu þekliyle biçimlenmiþtir.


Þairimiz, “ Televizyon Karþýsýnda Esrik Çaðrýþýmlar ” þiirinde kendi þiir anlayýþýna uygun olarak, duygu ve düþüncelerini doðrudan deðil, dolaylý yoldan anlatmayý tercih etmiþtir. “yumuþak karnýna yaslandým büyülü kutularýn / kuruntu duvarlarýný aþarak / ama benim bir adým da muzip put kýrandýr ” gibi tamlamalarý çokça kullanarak þiirde daha çok tasvire ait olan öðelerle söylemek istediklerini okuyucuda çaðrýþým yaratacak þekilde duyurmaya ve sezdirmeye çalýþmýþtýr.


Þiirde biçimi oluþturan þairin dünyaya bakýþ tarzýdýr. Þairin iç dünyasý biçimin oluþmasýný saðlayan unsur olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Þiirimizde devrik ve eksiltili cümleler kullanmayý yeðlemiþtir. Þairimiz bu ve benzeri þiirlerinde çaðdaþ þiir anlayýþý tarzýný yakalamayý hedeflemiþ izlenimi vermektedir.
Herkes kendi öyküsünü izliyor kirli beyaz perdede
Kendimi ihbar ediyorum ey vergi iade müfettiþleri
Yumuþak karnýna yaslandým büyülü kutularýn.
Lanetliyorum on emir'e sahip çýkmayanlarý
Topraðýn bir parçasý olduðumu hatýrlattý bana
Kanun layihalarýyla delil sunmama ne hacet
Kuruntu duvarlarýný aþarak
Dilimin üstündeki ölü harfler silkelenince
Ve lakin bulutlar kadar açýk edemedim gözyaþlarýmý.


Þiirde muhteva ve konu olarak karþýmýza ilk bakýþta hayatýn acý tatlý, yalan yanlýþ gerçeklerini simgeleyen bir televizyon imgesi karþýmýza çýkmaktadýr. Adeta þairimiz hayata bu pencereden, bu simgeden bakmaktadýr. Þairimizin “televizyon sahnesi” sembolüyle anlatmaya çalýþtýðý ‘hayat yolu’dur. Tabi ki bu simgeyi destekleyici kelimeler ve kavramlar bütünü tamamlama amacýný taþýmaktadýr.


Bu hayatýn akýþý içerisinde devam eden aksaklýklar, haykýrýþlar, itiraflar ve serzeniþlerle þairin bize anlatmaya çalýþtýðý þey, ne yaparsak yapalým hayat sahnesi bir geçici sahnedir. Senaryo bitince ve perde kapanýnca her þey son bulacaktýr ve kaçýnýlmaz son olan ölümden kaçýþýn olmadýðý gerçeði anlaþýlacaktýr.


“ Televizyon Karþýsýnda Esrik Çaðrýþýmlar ” adlý þiirimize ait bu biçim özelliklerinin yaný sýra içerik özellikleri olarak da baktýðýmýzda þiirimizle ilgili þu özellikler karþýmýza çýkmaktadýr.


Þiirimizin konusu hayatýn biteviye devam eden hengâmesi, karýþýklýlýðý içerisinde zevksizliðin, çirkinliðin, sahtekârlýðýn ve karýþýklýðýn hâkim olduðu, içinde yaþadýðýmýz gerçek hayat sahnesidir. Tema olarak þiirin ana düþüncesi “Karmakarýþýk bir dünyada yaþamak zorunda kalan bir insanýn karamsarlýðý, mutsuzluðu, yýlgýnlýðýdýr.” diyebiliriz. Þiirde bezgin, mutsuz ve umutsuz bir insan tipi çizilmiþtir. Þiirdeki bu mutsuz insan tipi þairimiz karýmýza çýkmaktadýr. Onu nadiren de olsa umutlanmýþ ve hayata meydan okuyan edasýyla görürüz. Bu baðlamda aþaðýdaki satýrlar þairimizin ümidinin ve haykýrýþlarýnýn izlenimlerini yansýtmaktadýr:
Gördüklerim inancýmý kavileþtirdi
Deliþmen kalbim uyuþtu aþkýnlaþma sancýsý ile
Kuruntu duvarlarýný aþarak
Kuþlarla ayný dili konuþmaya baþladým.
Dilimin üstündeki ölü harfler silkelenince
Yüzlerine tükürmenin þaþkýnlýðýný yaþattým kalpazanlara
Ama benim bir adým da muzip put kýrandýr
Varsýn olsun beni yalan makinesine baðlasýnlar
Mademki yüreðime düþen cemredir
Ne yapsa yeridir.


Herkes kendi öyküsünü izliyor kirli beyaz perdede
müneccimler, korkuluklar, temyiz mahkemeleri
hepimiz ekranýz aslýnda.
dizelerinde gerçeði haykýrýþ söz konusudur. Hayat bir oyundan ibarettir. Yani gerçek olan nokta þu: Herkes kendi kulvarýnda koþan bir sporcuya benzemektedir. Ne zaman ki öne geçtin, iþte o zaman arkandakileri hesaba katmak zorunda kalacaksýn. Çünkü öndeysen, geridekiler senin takipçin olarak seni bir gölge gibi izleyeceklerdir. Hayata en dar açýdan bakan müneccimler misali asýlsýz ihbarlar yaparak yoldan çýkarmaya çalýþanlar misali.


Tarlalarda ürünlere zarar verecek olan kuþlara karþý üretilmiþtir korkuluklar. Fakat zamanla alýþan kuþlar korkuluklarla dost olamaya baþlar ve sýrlarýný onlarla paylaþmaya baþlayýnca iþte o zaman baþlar bitiþin hikâyesi korkuluklar için. Çünkü amacýný aslýný, özünü kaybetmiþtir. Ýþte hayat budur. Her þey sahneden ibaret. Sahnede oynayan baþroldeki kahramanlar ise biz ve hayatýn gerçekleridir. Sahnede oyunun son demlerine ulaþýlýnca artýk izleyici izlediði sahneden zevk almamaya baþlar ve böylece sahnede devam eden oyun izleyiciler için artýk bitmiþ demektir.


Kendimi ihbar ediyorum ey vergi iade müfettiþleri
yüzümde binlerce parmak izi var
derd-i maiþet ile eskiyen zihnime
akýl almaz narkozlar zerk ederek
yumuþak karnýna yaslandým büyülü kutularýn.
mýsralarý hayattan sürekli bir þeyler çalmanýn hesabýný yapan hýrsýzlarýn yüzsüzlüðünü meydana vermektedir. Çaðýmýzýn insanýný karamsarlýða, umutsuzluða, bunalýma sürükleyen birçok olay, varlýk ve düzensizlik vardýr. Bunlarýn dünyaya ilan edildiði ve bu olumsuzluklardan herkesin haberdar olmasýna sebep televizyonlardýr. “Devleti nasýl soyarým?”ýn planlarýný yapan nice insanlarýn haline inat þairimiz saflýðýn ve dürüstlüðün timsali insanlarý ön plana çýkarmanýn telaþýný gütmektedir.


Evine bir lokma helal ekmek götürmenin telaþýnda gününü gün eden insanlarýn koþuþturmacalarýný hayat televizyonunda seyrettikçe hep ayný sahneler diyorum. Yorgun, yýlgýn, umutsuz, mücadele etme gücü olmayan ve hayatýn diþlileri arasýnda ezilip kalan insanlarýn anlýk umutlanmalarý ve ardýndan vazgeçmeleri vurgulanmýþtýr. Bu insanlara inat soyguncu ruhlu insanlarýnda çokluðundan dem vurmaktadýr.


Hayatýn çilesinden, koþturmacasýndan býkan insanlarýn sevgisizlik ve ilgisizlik karþýsýnda sýðýndýklarý liman olarak gördükleri eroin, kokain, morfin, sigara vb. bataklýklardaki çirkefliklere sarýlan gençlerin vahim sonlarý þairimizin muhayyilesine yerleþmiþ ve onu tedirgin etmektedir. Ailelerin sevgi ile büyütecekleri geleceðin nesilleri karþýsýnda bir direniþ emaresi görülmektedir.

Hani anlatýrlar ya hikâyecikte:
Babasýnýn her seferinde baþýndan bin türlü bahanelerle kovmaya çalýþtýðý evin afacan evladý bir gün dayanamaz babasýna bir soru sorar:
--Babacýðým günlük olarak ne kadar para kazanýyorsun?
Evin babasý yorgunluðun verdiði hal üzre þaþkýn ve bitkin bir halde afallamaya vakit bulamadan evladýnýn ikazýyla irkilir.
---Baba yorgun olduðundan yine evladýnýn derd-i maiþeti için ekmek peþinde koþuþturduðundan halsiz ve mecalsiz bir biçimde beþ milyon diye cevaplar.
Evin afacan evladý halinden memnun bir þekilde annesinin þefkatli kucaðýna atýlýr, yüzünde gülücükler açarak. Çünkü yarýn babasý onun olacaktýr.
Ertesi günü iþten gelen babasýnýn bacaklarýna olanca gücüyle daha kapýdayken sarýlan afacan evlat, babasýný ve annesini de þaþýrtmýþtýr.
Cebinden çýkardýðý ve annesinden bir gün önce peþin olarak alýp cebine doldurduðu harçlýðýný babasýna uzatarak:
---Babacýðým, bu senin bir günlük kazancýn. Bugün benimle oynar mýsýn?
Bu soru ve cevaplanamayacak derecede zor soru karþýsýnda anne yüreði bile sessizdir, baba ise iliklerine kadar þaþkýn ve hayretler içindedir.

Ýþte hayatýn biteviye devam eden sergüzeþti deveranýnda unutulan deðerler, farkýnda olmadan kaybedilen zamanlar.

Gördüklerim inancýmý kavileþtirdi
lanetliyorum on emir'e sahip çýkmayanlarý
kanun layihalarýyla delil sunmama ne hacet
kucaklarýnda ölü çocuklarýyla memeleri sýzlayan kadýnlar
topraðýn bir parçasý olduðumu hatýrlattý bana
deliþmen kalbim uyuþtu aþkýnlaþma sancýsý ile
kuruntu duvarlarýný aþarak
kuþlarla ayný dili konuþmaya baþladým.
Din kisvesi adý altýnda yapýlan onlarca zulüm. Dinin emirlerini yapýyoruz diye saçmalýklar peþinde koþan insan bedenli canavarlarýn kan renkli diþleri, halkalarý. Dinde yeri olmadýðý halde yapýlan zulümlere kaynaklýk eden Avrupa Medeniyeti’ne þairimiz Hz Musa (as) Allah’tan (cc) aldýðý on emiri vurgulayarak yapýlan bu çirkefliklere bir dur demek ihtiyacý hissetmektedir. Peki bu Hz Musa (as) gönderilen on emirde Yüce Yaratan neleri emir buyurmuþtu. Burada bilgi mahiyetinde vermenin gerekli olduðuna inanýyorum.

Evamir-i Aþere de denilen 10 emir, Kuran'da Bakara suresi 83-84. ayetlerde anlatýlýr: 83. ayet: "Bir vakit Ýsrail oðullarýndan söz alýp: 'Allah'tan baþkasýna ibadet etmeyin. Anaya babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara güzel muamele edin, insanlara tatlý söz söyleyin, namazý hakkýyla eda edin, zekâtý verin" demiþtik. Sonra pek azýnýz hariç sözünüzden döndünüz. Hala da yüz çevirmektesiniz."

84. ayet: "Hani sizden, birbirinizin kanýný dökmeyin, birbirinizi ülkenizden çýkarmayýn diye söz almýþtýk, siz de bunu kabul etmiþtiniz. Buna siz de þahitlik edersiniz."

Hýristiyanlar, 10 Emir'in iki taþ levhaya kazýnmýþ olarak; Müslümanlar ise vahiy ile Hz. Musa'ya bildirildiðine inanýrlar. Tevrat'ý oluþturan kitaplarda bu 10 emirin çeþitli devirlere ait birbirinden farklý anlatýmlarý vardýr. (Tevrat, Çýkýþ, 20/1-17 ve 34/1-25; Tesniye, 5/8-21). Biz burada, Çýkýþ 20/1-17'de yer aldýðý þekliyle veriyoruz:

1- Seni Mýsýr diyarýndan, esirlik evinden çýkaran Tanrýn Yahve benim.
2- Karþýmda baþka ilahlarýn (tanrýlarýn) olmayacaktýr.
3- Tanrýn Rabbin ismini boþ yere aðza almayacaksýn; çünkü Rab kendi ismini boþ yere aðza alaný suçsuz tutmayacaktýr.
4- Þabbat (Cumartesi) gününü takdis etmek için onu hatýrýnda tut. Altý gün iþleyeceksin ve bütün iþini yapacaksýn; fakat yedinci gün Tanrýn Rabbe Þabbat'týr; sen ve oðlun ve kýzýn, kölen ve cariyen ve hayvanlarýn ve kapýlarýnda olan garibin, hiçbir iþ yapmayacaksýn; çünkü Rab gökleri, yeri ve denizi ve onlarda olan bütün þeyleri altý günde yarattý ve yedinci günde istirahat etti; bunun için Rab Þabbat gününü mübarek kýldý ve onu takdis etti.
5- Babana ve anana hürmet et, ta ki, Tanrýn Rabbin sana vermekte olduðu toprakta ömrün uzun olsun.
6- Katletmeyeceksin.
7- Zina etmeyeceksin.
8- Çalmayacaksýn.
9- Komþuna karþý yalan þahadet etmeyeceksin.
10- Komþunun evine tamah etmeyeceksin; komþunun karýsýna yahut kölesine yahut eþeðine yahut komþunun hiçbir þeyine tamah etmeyeceksin.

Bu kýsa bilgiden sonra þairimizin neler demek istediðini herhalde anlamýþ olmaktayýz. Sahnede oynanan oyunlar bu emirlerin yerine getirilmediðini ve tutulmadýðýnýn þairimizce haykýrýlmasýdýr.


Ýnsanýn bu oynanan oyunlar karþýsýnda içi dýþýna çýkmakta ve bu çirkefliklere meydan hazýrlayan insanlara içten içe bir kin beslemesi bittabi normaldir. Þairimiz; “Katledilen masum evlatlarýn ne suçu var?” sorusuyla vicdanlarý ihtizaza getirmek istemektedir.


Daha anne kucaðýnda meme emen bu yavrularýn, bu masumlarýn kinle, nefretle, savaþla, taþla, sapanla, kötülüklerle ne iþi olabilir ki, siz medeniyetin beþiði addedilen Avrupa, bu zulümleri bu yavrulara nasýl reva görüyorsunuz? Ýnsanlarýn bu çaresiz ve biçare halleri ölümün ense kökünde gezdiðini bize hatýrlattýðýndan toprak özüne tekrar döneceðimizi hatýrlatarak; aslýnda bu zulümlerin, entrikalarýn, savaþlarýn, kavgalarýn boþuna olduðunu çok veciz bir dille ifade etmektedir þairimiz.


Þairimiz hayatýn tüm bu olumsuzluklarýna karþý çýktýðýndan artýk insanlarýn neler söylediðini anlamadýðýný belirtmektedir. Her þeye güzel bir gözle bakmanýn gerektiði bir dünya oluþturmak için elimizden geleni yapmanýn gerekliliðini vurgulamaktadýr. Yoksa insanlarýn anlaþýlamadýðýný ve bu durumdan insanlardan soyutlanmanýn gerekliliði ve doðaya ve diðer canlýlara döneminin gerekliliði üzerinde durmaktadýr. Kurtla kuzunun dost olduðu günlerin özlemini yüreðinde bir sýzý gibi duymaktadýr.


Dilimin üstündeki ölü harfler silkelenince
yüzlerine tükürmenin þaþkýnlýðýný yaþattým kalpazanlara
ve lakin bulutlar kadar açýk edemedim gözyaþlarýmý.

Ey gerçeði soyup ökçeleri üstünde dans ettirenler
kutsal seyir ayinlerinde kendini çýrýlçýplak izleyenler
belki yalvarma makamýndayým hala eðri odunlar taþýyorum
ama benim bir adým da muzip put kýrandýr
meþru sorular sorarým bu dünyada sürgün varlýklara
gözlerindeki örtüleri kaldýrýrým özel mektuplarýmý karýþtýranlarýn
varsýn olsun beni yalan makinesine baðlasýnlar
darasý alýnmamýþ terazilerde sözlerimi tartmaya çalýþsýnlar
kendine kýyak bahaneler bulan münkir koleksiyoncular.
mýsralarý tek tek mücevheratçý titizliðiyle ele alýnsa yeridir. Bu suskunluðu bozmanýn gerekliliði üzerinde þairimiz haykýrmaktadýr. Bu entrikalara, savaþlara, kýrgýnlýklara, zulümlere, boynu büküklerin gözyaþlarýna, hýçkýrýklarýna ve tüm olumsuzluklara bir dur demenin gerekliliði üzerinde bir araya gelmenin önemini aþýlamaktadýr. Mademki biz dünyada yaþýyoruz, o zaman bunlara “Dur!” diyecek olanýn da bizler olacaðýný þairimiz yine þair edasýyla okuyucusuna haykýrmaktadýr. Fakat bu kurulu düzene isyan ve baþkaldýrý deðil de, kurulu düzenin kurallarýna karþý görünen davranýþlarý düzeltmek maksadýyla yapýlacak bir baþkaldýrýdýr.


Mahkemelerde haksýzlýklar karþýsýnda yalancý þahitlik edenlerin yürekleri sýzlasýn. Yanlýþlýklar, düzensizlikler karþýsýnda boynu bükük kalan yetim ve öksüz kalanlarý bu hallere getirenler hallerinden utansýnlar utanmazlarsa da yüzlerine tükürürüm. Mehmet Akif’in deyiþleri içerisinde;

Zulmü alkýþlayamam, zalimi asla sevemem;
Gelenin keyfi için geçmiþe kalkýp sövemem.
Biri ecdadýma saldýrdý mý, hattâ boðarým!..
- Boðamazsýn ki!
- Hiç olmazsa yanýmdan koðarým.
Üç buçuk soysuzun ardýnda zaðarlýk yapamam;
Hele hak namýna haksýzlýða ölsem tapamam.
Doðduðumdan beridir âþýkým istiklâle,
Bana hiç tasmalýk etmiþ deðil altýn lâle!
Yumuþak baþlý isem, kim dedi uysal koyunum?
Kesilir belki, fakat çekmeye gelmez boyunum!
Kanayan bir yara gördüm mü yanar tâ ciðerim,
Onu dindirmek için kamçý yerim, çifte yerim!
Adam aldýrma da geç git, diyemem aldýrýrým.
Çiðnerim, çiðnenirim, hakký tutar kaldýrýrým!
Zalimin hasmýyým amma severim mazlumu...
Ýrticaýn þu sizin lehçede ma'nâsý bu mu?
zalimlere diyesi geliyor insanýn. Zalime karþý mazlumu korumak gerektiðini þairimiz Akif’çe dile getirmek istemiþtir.

Yunus edasýyla doðruluk yolunda ilerlerken henüz bu yolun talebesiyiz. Fakat amacýmýz dergaha ilerlerken odun parçalarý misali dosdoðru olmalýyýz. Özümüzdeki gibi.


Hz Ýbrahim gibi dosdoðru. Hz Ýbrahim (as) yýllarca putlarla mücadele etmesini bilmiþ. Yunus edasýyla yýllarca “ Araya araya bulsam izini / Ýzinin tozuna sürsem yüzümü ” haykýrýþlarýný deryalarý engin yüreðinde bir kanayan yara gibi hissetmiþ ve bunun sýzýsýyla kývranýp durmuþtur. Yýllar sonra Hz Ýbrahim (as) gözyaþlarý içinde hýçkýrýklarla gören Halil dostlarý sebebi hikmetini sorduklarýnda ise þu veciz cevabý almýþlardýr:

“ Ben Yüceler Yücesi Rabbimi ararken onu gönlümdeki tahtýnda buldum. Ve ona eþ olanlarý yüreðim kabullenemediði için halkýmýn taptýðý putlarý bir gün kýrmaya karar verdim. Tüm halk kutsal ayinde toplanmýþken ben hastalýk mazeretiyle evde kalmýþtým, gitmemiþtim. Ben de bunu fýrsat bilip halkýn bilinçsizce taptýðý tüm putlarý baltayla kýrdým. Fakat en büyüðünü kýrmayýp, baltayý onun boynuna astým. Halk eðlencelerden döndükten sonra tüm putlarýn paramparça olduklarýný görünce derhal beni tutuklayýp kýrýlan putlarýn yanýna getirdiler. Bunlarý kimin yaptýðýný sorduklarýnda ise ben de; ‘Herhalde bu büyük put onlarý kýskanmýþ ve onlarý baltasýyla kýrmýþtýr.’ dedim. Halk tabiî ki buna inanmadý ve beni aralarýndan dýþladýlar, buna ailemde dâhildi. Ýþte benim sonu gelmeyen gözyaþlarýmýn sebebi, ‘Ben o gün Rabbimi anlatma adýna insanlara yalan söyledim.’ demesidir. Ve kokuyorum ki, bu benim ahrette önüme çýksýn. ”

Þairimizde iþte muzip put kýran bir çocuk olup, insanlýðýn baþýnýn belasý olan tüm kötülükleri kökünden kazýmak istenmektedir ve bunu da olanca gücüyle haykýrmaktadýr. Ve bu söylediklerinin hepsinin de doðru olduðunu belirtmektedir. Hangi sýkýntýya maruz kalýrsa kalsýn insan asla doðrulardan gerçeklerden taviz vermemelidir. Doðrularýn dellalý olmalýdýr.

Ve bu sözlerinin artýk bu kokuþmuþ dünyada bir deðerinin kalmadýðýný ifade için de koleksiyoncu benzetmesini kullanmýþtýr. Çünkü kötülüklerin diz boyu olduðu bir hengâmede doðrularý haykýrmanýn pek cýlýz bir edayla olacaðýný bilmektedir. Fakat bu olumsuzluklara raðmen þairimiz inançlýdýr, doludur. Yine de son bir umut edasýyla haykýrmasýný bilmektedir. “Yumuþak baþlý isem, kim dedi uysal koyunum? / Kesilir belki, fakat çekmeye gelmez boyunum!” sözleri adeta þairimizle bütünleþmiþtir.


Býrakýn kalsýn akþamüzeri kuþlarýn ötüþü yerli yerinde
mademki yüreðime düþen cemredir
ne yapsa yeridir.
Þiirde duygularýn artýk bir inkýlap yapacaðý zaman gelmiþtir. Son deme ulaþýldýðýnda artýk bir üveyik kanadý þeffaflýðýnda kelimeler kullanmak gerektir. Her þeyin yerli yerinde güzel olacaðý belirtilmiþ ve ne olur bir müdahale etmeyin ki, Sait Faik’in ifadeleri içinde “Gelecek nesillere üzülüyorum, kuþlarýn bu güzelliklerini, seslerini dinleyemeyecekleri için.” Kuþlarýn da kendi ortamýnda, doðasýnda güzelliðin bir parçasý olduðunu belirtmektedir. Nasýl ki bahar gelirken cemreleri topraðýn, havanýn ve suyun baðrýna salar da, bu müjdeli haber tüm insanlarýn yüreðine iþler. Ýþte bu güzelliklerin cemresi de ben olayým ki herkes kendisinde bulduðu tüm güzellikleri etrafýna rayihalarýný yaysýn.


Varsýn yürekler yarýnlarda kavuþacaklarý diyarlarýn hayallerini burada kursun. Biz sonunda oraya dönük olarak yaþamaktayýz. Nazým Hikmet bir þiirinde öyle demiþti: “Sen yanmasan, ben yanmasam, o yanmasa / Nasýl çýkar karanlýklar aydýnlýða?” Þairimizde bu acýnýn izlerini, ýstýrabýný en içli biçimde görmek mümkün.

Þairimiz Turan Gündüz Beye, hayatýn gerçekleriyle yüzleþmenin acý bir tarafýndan bakmayý aþaðýdaki duygu yüklü þiirle cevap vermek istiyorum. Öyle bir yaþa ki ölüm senin yerini deðil, sen ölüme yer hazýrla hayatýn biteviye devam eden hengâmesinde, gürültüsünde…

Üþüyorum
Bir coþku var içimde bu gün kýpýr kýpýr
Uzak çok uzak bir yerleri özlüyorum
Gözlerim parke parke taþ duvarlarda
Açýlýyor hayal pencerelerim
Hafif bir rüzgar gibi süzülüyorum
Kekik kokulu koyaklardan aþarak
Güvercinler ülkesinde dolaþýyor
Bir çeþme baþý arýyorum
Yarpuzlar arasýnda kendimi býrakýp
Mis gibi nane kokularý arasýnda
Ruhumu dinlemek istiyorum
Zikre dalmýþ her þey
Güne gülümserken papatyalar
Dualar gibi yükselir ümitlerim
Güneþle kol kola kýrlarda koþarak
Siz peygamber çiçekleri toplarken
Ben çeþme baþýnda uzanmak istiyorum
Huzur dolu içimde
Ben sonsuzluðu düþünüyorum
Ey sonsuzluðun sahibi, sana ulaþmak istiyorum
Durun kapanmayýn pencerelerim
Güneþimi kapatmayýn
Beton çok soðuk, üþüyorum…

(Muhsin Yazýcýoðlu)


ÖMER BATI
25.06.2009 - Gaziantep