Ýnsanýn yaþamý iniþ çýkýþlarla þekillenmektedir. Nasýl ki kalp grafiði iniþ çýkýþlý olmasý insanýn yaþadýðýna iþaretse zorluk ve kolaylýklarla örülü bir hayat da onun diri, yaþayan olduðuna iþarettir. Zorluk, sýkýntý, bela, yenilgi ve musibetler gibi sevinç, neþe, mutluluk, baþarý ve galibiyetler de bir realite olarak karþýmýza çýkar.

“Her zorluktan sonra bir kolaylýk vardýr.” Bu temel ilahi ilke baþarýnýn yolunu iþaret etmektedir. Nasýl ki bir konuda söz sahibi olmak için ilk önce o konunun genel ve özel hatlarýný öðrenmemiz gerekiyorsa, bir alanda baþarýlý olmak için de karþýlaþtýðýmýz zorluklarý aþacak bir iradeye ve kararlýlýða sahip olmamýz gerekmektedir.

Reaktif kiþilik baþarýnýn önündeki en büyük engeldir.

Ýlerlemeyi düþündüðümüz alanda olasý problemler bizi yýldýrýyor ve arkamýzý dönüp gitmemizi söylüyorsa bu zayýf bir kiþiliðin göstergesidir.

Peki reaktif kiþilik nedir?

Baþarýsýzlýklarýn nedeni olarak daha çok çevrenin, þartlarýn, imkânsýzlýklarýn olduðunu düþünerek iradesini bunlara göre þekillendiren bir kiþiliktir. Yani baþarýsýzlýðýn nedeni daha çok kendilerinin dýþýndaki etkenlerdir. Bu kiþiliðe sahip bireyler için baþarýsýzlýðýn mutlaka bir nedeni vardýr. Bu nedenler onun baþarýsýna karþý tuzak kuran hainlerdir.

“Ýmkânlarým el vermedi.”

“Bütün sorunlar zaten beni bulur.”

“Ah þundaki imkân ben de olacaktý ki neler yapacaðýmý gösterirdim.”

Felaket tellallýðýna soyunanlarýn hayal ettikleri hedefe ulaþmasý mümkün deðildir. Sürekli olumsuzluklarý çaðýranýn pozitif bir sonuca ulaþmasý mümkün deðildir. Bunlarýn anlamadýðý hakikat ise þudur;

Hiçbir baþarý bireye yattýðý yerden sunulan bir lütuf deðildir.

Bu aþamada bize bir ýþýk yakan Thomas Edison’a 999 denemeden sonra yaptýðý bininci deneyde ampulü bulmasýyla ilgili bir soru yöneltilir.

“Efendim 999 kez hata yapmanýza raðmen bininci deneyi yapacak gücü nereden buldunuz?”

“Ampulün icadý bin aþamalý bir süreçti. Hata gibi görünen ilk 999 aþama bininci ve son aþamaya götüren öðrenmelerle doluydu.”

Ýþte Proaktif bir kiþilik! Yapýlan hatalarý bir sonraki aþamanýn basamaðý olarak görüp yeni deneyimlerle hedefine korkusuzca mücadele ederek ilerlemek.

Paula Coelho’nun Simyacý adlý eserinde de benzer bir olayý görmekteyiz. Altýn madeninde yýllarca maden arayan kiþi umudunu kaybedip tam vazgeçmiþken tekme attýðý bir taþýn duvara çarpýp altýný çýkarmasýyla yeniden hýrsla iþine sarýlýr.

Son adýmýn hangisi olduðunu bilmediðimiz çabayý baþarýya ulaþtýrýncaya kadar pes etmeden sürdürmek proaktif kiþiliðin göstergelerindendir.  

Baþarýlý kiþilerin en belirgin özelliklerinden birisi, baþarýsýz insanlarýn korkup kaçtýðý, terk ettiði noktada azimle çalýþmaya, mücadeleye devam etmeleridir.

Burada þu hususun altýný özenle çizmek gerekir; kendisine gücü yetmeyen kiþinin hiçbir þeye gücü yetmez.

Ýnsan ilk önce hayata ve olaylara karþý zayýf yönlerinin neler olduðunu öðrenip onlarý güçlendirmesi gerekir. Çünkü baþarýsýzlýðýn ilk nedeni tembelliktir.

Mohamdas Karamçand Gandhi mücadeleye farklý bir soluk getirerek ilkeli yaþamýn insana neler kazandýracaðýný açýk bir þekilde gözler önüne sermiþtir. Ülkesini iþgal eden, haksýz vergilerle canlarýndan bezdiren Britanya’ya karþý ünlü “Gandhi Tuz Yürüyüþü” ile cevap vermiþtir. Yaklaþýk dört yüz kilometrelik yolu yürüyüp sahilden aldýðý tuzu temizleyerek yasanýn geçersizliðini halkýna haykýrmýþ ve Hindistan’ýn, Biritanya’a baþkaldýrýsýnda öncülük etmiþtir.

“Gelecek, bugün ne yaptýðýna göre þekillenir,” sözüyle bugünün yarýnýn mühendisi olduðunu ve kaderin insanýn duygu, düþünce ve eylemlerinin sonunda gerçekleþeceðini söyleyerek büyük bir lider olarak tarihe adýný yazdýrmýþtýr.

Onun geliþtirdiði Satyagraha, pasif direniþ savaþlara, haksýzlýklara, zulümlere nasýl barýþçýl bir tepki verileceðinin de yol haritasýydý.

Bir insaný deðerli kýlan husus ise söyledikleriyle uyguladýklarýnýn uyum içinde olmasýdýr. Onun þu sözü yaþamýnýn özetidir.

“Þiddet göstermeme inancýmýn birinci maddesidir. Ayný zamanda o benim itikadýmýn da son maddesidir.”

“Adaletsiz rejimi adaletle yýkýnýz. Alkýþlar önüne kansýz elle çýkýnýz.”

Reddettiðimiz bir dünyanýn kendisi olarak elde ettiðimiz kazançlar aslýnda en büyük yenilgimizdir. Biz olmaktan çýktýktan sonra neyi baþardýðýmýzýn veya kazandýðýmýzýn ne önemi vardýr ki.

Baþarý yolculuðumuza Nobel kimya ödülünü alan ilk Türk bilim insaný Aziz Sancar’la devam edebiliriz. Sekiz çocuklu ailenin yedinci çocuðu olarak dünyaya gelen Aziz Sancar aslýnda yaþadýðý birçok olumsuzluklarý proaktif kiþiliðiyle aþarak dünya bilim tarihine adýný yazdýrmýþtýr. Bu onun için kolay, güllük gülistanlýk bir yoldan tabi ki geçmedi. Ekonomik, psikolojik, sosyal sýkýntýlarla boðuþmasýna raðmen asla pes etmeyen çelik iradesiyle hayalini gerçekleþtirdi.

“Baþarý, zekâ kadar çalýþmakla elde edilir. Sebat lazým, inat etmek lazým ve çalýþmak lazýmdýr.”

“Elmas ile kömür ayný karbon sayýsýna sahip. Ancak moleküler yapýlarý sebebiyle biri elmas diðeri kömürdür. Kömüre bu yüzden kara elmas denir. Ýnsaný düþünelim, herkes topraktan yaratýldý. Ancak ahlak, merhamet, vicdan gibi kimyasal baðlarý onun asýl cismini belirler.”

Kara elmas kendi kullaným alanýnda deðerli olmasýna raðmen bir elmasla binlerce kara elmas alabilirsin. Bu açýdan vicdanlý bir insan da elmas kadar deðerliyken, vicdansýz insan kara kalpli ve deðersizdir.

Baþarýlý insanlar koþullarýnýn, içinde bulunduklarý þartlarýn onlarýn ne olmasý gerektiðine izin vermeyerek iradelerini zorluk masadýyla keskinleþtirerek sýra dýþý insanlar olarak adlarýný tarihe yazdýrýrlar. Bu ise hiç de öyle yattýðýn yerden, oyunlar oynayarak, eðlenerek elde edilecek paçavra bir unvan deðildir.

Önceki sözümüzü hatýrlayalým; baþarýlý kiþilerin en belirgin özelliklerinden birisi, baþarýsýz insanlarýn korkup kaçtýðý, terk ettiði noktada azimle çalýþmaya, mücadeleye devam etmeleridir.

Siz baþarý yolunda rahatýnýzý bozmazsanýz rahat sizi bozar.

Bozulan kimyanýzla duygu ve düþünce tarlanýza hep umutsuzluk tohumlarý atarak yaþamýnýzdan içi boþ ürünler devþirirsiniz. Ürünlerinizin içinin boþ olmasý sizin umutsuzluðunuzun ve tembelliðinizin bir sonucudur. Her içi boþ ürün sizi karamsarlýk bataklýðýna doðru sürükler.

Þimdinin piþmanlýðý, geçmiþte yaþadýðýmýz yanlýþlarýn acýsýný, yenilgisini gidermez. Ancak þimdinin sorumluluðunu alýp zorluk masadýyla keskinleþtirdiðimiz irademizle hayatý yaþamaya çalýþmak “Piþmanlýkkýran” azim kayalýklarýyla umutsuzluk dalgalarýnýn bizleri etkisi almasýna engel olabiliriz.

Müsaade ederseniz kýsa bir parodi denemesi yapmak istiyorum.

Sahnede bir doktor hastasýný muayene etmektedir. O sýrada dýþarýda bir genç de sýrasýný beklemektedir. Doktor muayeneyi bitirdiðinde sýradaki hastayý çaðýrýr. Hasta içeriye girer.

Ancak hasta ve doktor birbirini gördüðünde þaþkýnlýktan gözleri fal taþý gibi açýlýr.

“Hayri!”

“Hasan!”

Ýkisi de ayný liseden mezun arkadaþtýr. Hayri doktor olmuþ, Hasan ise hala asgari ücretle iþ arayan birisidir. Hayri;

“Nasýlsýn Hasan? Ne iþle uðraþýyorsun?”

“Sað ol Hayri elhamdülillah iyiyim. Þimdi asgari ücretle çalýþacaðým bir iþ arýyorum.”

“Ah be Hasan o günleri hatýrlýyor musun? Sana çalýþman gerektiðini her söylediðimde…”

“BU kadar inekleme oðlum, derdim deðil mi?”

“Evet ben þimdi ne söylesem, sen ne kadar piþman olsan o günler geri gelmez.”

“Aslýnda hocamýzýn sözü bugün gibi aklýmda; þimdinin piþmanlýðý geçmiþte yaþadýðýmýz yanlýþlarýn acýsýný gidermez be Hayri! Ama senin adýna sevindim. Baþarýlar dilerim.”

Ýki arkadaþ muayeneden sonra sarýlarak ayrýldýlar. Bu kýsa parodi bize kararlarýmýzýn kaderimize ýþýk tutacaðýný göstermesi açýsýndan önemlidir.

Hayallerimiz düþüncelerimizi, düþüncelerimiz kararlarýmýzý, kararlarýmýz alýþkanlýklarýmýzý, alýþkanlýklarýmýz ise kaderimizi þekillendirir. Yaþantýmýzý zorluk masadýyla keskinleþmiþ irademizle inþa etmeye çalýþtýðýmýzda hayallerimiz gerçekleþen kaderimiz olur.

Aksi takdirde hayallerimiz hep hayal olarak kalýr.

Bir çocuk düþünün… Doðumunda iki kolu da yoktur. Anne babasýnýn o anki ruh halini anlamak mümkün deðildir. Sümeyye Boyacý’dan bahsediyorum. Hayata kaç sýfýr baþladýðýný bile bilmekten aciz olma durumudur.

Ancak proaktif kiþilik, þartlara boyun eðmeyecek kadar keskin ir irade, güçlü bir kararlýlýk ve hayatý pozitif deðerlendirecek bir bilincin sahibidir. Daha küçük yaþlarýnda ayak parmaklarýyla resimler yapar.

Özgüveni yüksek bir bilinç…

Bir gün akvaryumdaki balýklarý seyrederken onlarýn da kolsuz olduklarýný ama yüzebildiklerini fark eder.

Farkýndalýk ne kadar önemlidir deðil mi?

O günden sonra yüzme kursuna yazýlýr. Kýsa sürede yüzmeyi öðrendiði gibi hocasýnýn dikkatini de çeker. Ve milli takýma uzanan yol görünür.

Azim ve kararlýlýðýn sonunda Avrupa ve Dünya þampiyonluklarý gelir. Baþaracaðýna inanan ve kararlýlýkla çalýþan Sümeyye adýný tarihe yazdýranlardan olur.

Adýný tarihe yazdýranlar hep baþarýsýz olanlarýn yapmaktan hoþlanmadýðý iþleri yapanlardýr.

Ve çocuk iþçisi Mutlay sayan.

Iðdýr’ýn bir köyünde gözlerini hayata açan Mutlay Sayan ailesinin ekonomik durumundan dolayý Ýstanbul’a taþýnmak zorunda kalýrlar. Babasý rahatsýzdýr ve o okula gidememektedir. Ailesiyle birlikte tekstil fabrikasýnda çalýþmaya baþlar. 2,5 yýl fabrikada çalýþýr. Okul onun için sanki hayaldir. Küçük bir beden ve iþçilik…

On üç yaþýna geldiðinde okumaya karar verir. Ýlkokula 13 yaþýnda baþlar. Dezavantajlý çocuklardan birisidir. Hayat birçok insana göre ona gülmemiþtir. Ancak o kararlýdýr.

Kararlý ve istikrarlý irade dalgalarýnýn önünde duracak bir engel yoktur.

Tunceli’de liseyi birincilikle bitirirken, matematik yarýþmasýnda da birinciliði elde etmiþtir. Kader, kararla þekilleniyor ve iradeyle nihayete eriyordu. Ve Mutlay Sayan %100 burslu olarak Vermont Üniversitesi’nde Týp Fakültesi’nde okuma hakký elde ediyordu. Çocuk iþçilikten Harika Çocuk yolculuðu baþlýyordu. Üniversiteyi de birincilikle bitirerek kariyerinde Emin adýmlarla ilerlemektedir. 100 bingenç bilim insaný içinde ilk yirmiye girerek ve yazdýðý bilimsel makalelerle Wunderkind (Harika Çocuk) unvanýnýn haklý sahibi olmuþtur. Mutlay Sayan, kariyerine Harvard Üniversitesinde  Radyasyon Onkolojisi alanýnda çalýþmalara yaparak devam etmektedir. 

Evet görüldüðü gibi tarihe adlarýný yazdýranlarýn en önemli özellikleri

1-     Baþaracaklarýna olan inançlarýný kararlýlýkla devam ettirmeleri

2-     Önlerine çýkan engeller karþýsýnda yýlmadan mücadeleyi sürdürmeleri

3-     Proaktif kiþilikle sorunlarý sorun olmaktan çýkarmalarý

4-     Baþarýsýz insanlarýn yapmaktan hoþlanmadýklarýný yapmalarý

5-     Koþullarýn kölesi olmaktan kurtulmalarý

6-     Hayallerinin peþinde keskin iradeleriyle yürümeleri

7-     Zorluklar karþýsýnda umutsuzluða düþmemeleri

8-     Düþüncelerini eyleme dökecek bir disiplin ve sorumluluk bilinciyle çalýþmalarýdýr.

 Seyit Ahmet Uzun