Allah Hâkim olarak en doðru hüküm ve yargýnýn sahibidir. Yaptýðý ve emrettiði her iþte bir incelik, derinlik, saðlamlýk ve bir kararlýlýk olmasý açýsýndan hikmetlidir. 

Ýnançlý insan için Allah doðru ve saðlam bilginin kaynaðýdýr. Yani O ne derse, hangi bilgiyi vermiþse gerçektir ve mutlaktýr. Çünkü O Hâkim ve Alimdir.

Tehanevi, Hikmet ilmi kavramýnýn felsefe (bilgi sevgisi) anlamýnda kullanýldýðýný belirterek, hikmetin aklî gücün itidalini ifade eden tanýmýyla tasavvufta kazandýðý, “nefsin ve þeytanýn afetlerini ve bunlardan koruyucu manevi riyazet yollarýný bilmek” þeklindeki anlamýný da aktarmaktadýr. (Ýslam Ansiklopedisi) 

Bu kýsa giriþ aslýnda orucun felsefesinin ne anlama geldiðinin bilme, anlama ve kavramanýn saðlam bir yargýda bulunma anlamýna geldiðinin altýný çizmek içindi.

Allah hiçbir þeyi boþuna, anlamsýz ve iþ olsun diye emretmez. O'nun her emri, her sözü derin bur bilgeliði, derinliði için de saklayan bir hazine sandýðýdýr. Hikmet kavramýný insan için ele aldýðýmýzda ise bu hazine sandýðýnýn anahtarýný elinde bulunduran ve derinliði olan bilginin aslýna ulaþmak için bilgi denizine dalan bir bilgelik dalgýcý diyebiliriz.

Bilgelik dalgýcý sözlerin derinliðini anlama kabiliyetine sahiptir. Çünkü bu hususta yoðunlaþmakta ve sadece resmin görünen yüzünü deðil bir de arka plandaki manasýný anlamaya çalýþandýr. 

Öyleyse bizde bu manada orucun felsefesini irdeleyerek aslýnda kýsa bir bilgelik dalgýcý olarak onun ne anlama geldiðini ve genel anlamýnýn ötesinde arka plânda ne sakladýðýnýn gizemine yolculuk yapabiliriz. 

Hâkimi Mutlak Allah (cc) orucun farziyetini belirttiði ayeti kerimesinde þöyle buyurmaktadýr.

"Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiþ ümmetlere farz kýlýndýðý gibi size de farz kýlýndý. Umulur ki takvaya erersiniz." Bakara/183 

Bu ayeti hikmet gözlüðüyle okuduðumuzda oruç ve takva kavramlarýnýn kilit olduðunu görebiliriz. Öyleyse hazine sandýðýný açabilmek için bu kilitlerin anahtarlarýný bulmak bir zorunluluktur. Aksi taktirde sadece yüzeysel olarak söylenenlerle yetinmek durumunda kalabiliriz. Hakîm Allah bize orucun asýl amacýnýn takvaya ermek olduðunun altýný çizmektedir. Yani dikkatimizi oruçta takvalý olmanýn gerektiðini belirtmektedir. Þimdi biz inançlý bir insan olarak takvayý teðet geçerek sadece oruca odaklanýrsak, orucun hikmetinden mahrum olmak gibi bir fakirliðe düçar olabiliriz. Çünkü orucun hikmeti, zenginliði, bereketi hazine sandýðýnýn içinde gizlidir.

Oruç kelimesi, sözlükte “bir þeyden uzak durmak, bir þeye karþý kendini tutmak” anlamýna gelen Arapça savmýn (sýyâm) Farsça karþýlýðý olan rûze kelimesinin Türkçeleþmiþ þeklidir. (Ýslam Ansiklopedisi)

Bir þeyden uzak durmak hazine sandýðýný takvaya ermek anahtarýyla açmaya çalýþtýðýmýzda nasýl bir hazineyle karþýlaþacaðýmýzý merak edenlerle tefekkür denizine dalabiliriz.

"Sözlükte “korumak, korunmak, sakýnmak, saygý göstermek, dindar olmak, itaat etmek, korkmak, çekinmek” anlamlarýndaki vikāye masdarýndan türeyen takvâ kelimesini Seyyid Þerîf el-Cürcânî, “Allah’a itaat ederek azabýndan sakýnmaktýr, bu da ceza almayý haklý kýlan davranýþlardan nefsi korumak suretiyle gerçekleþir” þeklinde tarif eder." (Ýslam Ansiklopedisi)

Peki bize bu hususta yardým edecek, yol gösterecek rehber kimdir? Çünkü tefekkür denizine dalmak bir cesaret iþidir. Vurgun yiyebiliriz, yol kaybedip boðulabiliriz. Bunun için Kur'an tefekkür denizinin rehberi Hz. Muhammed'in (as) manevi önderliðinde yol alarak hazine sandýðýnýn bize sunduðu zenginlik ve bereket coðrafyasýna girebiliriz. 

Oruç sandýðýnýn içinde manevî iklim rüzgarlarýnýn estiði bir coðrafya saklý olduðunu hazine sandýðýnýn çilingiri Hz. Muhammet'ten (as) öðreniyoruz.

”الصِّيَامُ جُنَّةٌ، فَلاَ يَرْفُثْ وَلاَ يَجْهَلْ، وَإِنِ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ أَوْ شَاتَمَهُ فَلْيَقُلْ: إِنِّى صَائِمٌ مَرَّتَيْنِ...“ Buhari/ Savm-2

"Cünnetün" kavramý kalkan anlamýna gelmektedir. Hakîm Allah, orucu takva ile iliþkilendirirken, hazine sandýðýnýn çilingiri ise onu kalkanla açýklamaktadýr. Kalkan nedir ve insaný neye karþý korur? 

Kalkan bir savaþta düþmanlardan gelecek herhangi bir saldýrýya karþý insanýn kendisini korumak için edindiði bir alettir. Aniden gelecek hamlelere karþý refleks geliþtirerek saldýrýyý boþa çýkaracaðýmýz bir korunaktýr kalkan. 

Ýnsanýn düþmaný kimdir?

"Allah düþmanlarýnýzý sizden daha iyi bilir. Gerçek bir dost olarak Allah yeter, bir yardýmcý olarak da Allah kâfidir." Nisa/46

Bizi yaratan, varlýðýmýzý baðýþlayan ve bizi tasarlayan Rab Allah bizi ve düþmanlarýmýzý bizden daha iyi bilmektedir. O hâlde Alim ve Hâkim Allah'ýn bildiði ve bizi, ona karþý uyardýðý düþmanýmýz kimdir?

"Hani biz meleklere: Âdem´e secde edin, demiþtik; Ýblis hariç olmak üzere, onlar hemen secde ettiler. Ýblis cinlerdendi; Rabbinin emrinden dýþarý çýktý. Þimdi siz, beni býrakýp da onu ve onun soyunu mu dost ediniyorsunuz? Oysa onlar sizin düþmanýnýzdýr. Zalimler için bu ne fena bir deðiþmedir!" Kehf/50

Düþmanýn tanýmý gayet açýk bir þekilde yapýlmaktadýr.

Gardýmýzý alacaðýmýz düþman þeytan, dostlarý ve Rabbimizin yolundan çýkanlardýr.

"Rabbinin emrinden dýþarý çýkan." Bunun adý, iblis, nefis, insan, ihtiras, hayvan, makam, þöhret, unvan adýna ne derseniz deyin kýsaca insaný Rabbinin emrinden uzaklaþtýran her þey insanýn düþmaný ve korunulmasý gereken þeydir. O halde oruç insaný bu tür tehdit ve tehlikelere karþý koruyan bir kalkandýr diyebiliriz.

Hadisin devamýnda "Fela yerfus" ifadesi geçmektedir. 'Refese' müstehcen, argo, açýk saçýk sözler, cinsel iliþki gibi anlamlara gelmektedir. Yani oruçlu olduðunu söyleyen ve kendini öyle tanýmlayan kiþi bu tür söz ve davranýþlardan kaçýnmalýdýr. Gözlerini, kulaklarýný, dilini, kalbini oruç kalkanýyla korumalýdýr. Müstehcen diyeceðimiz görüntülerden, videolardan, konuþmalardan, þakalaþmalardan kaçýnmalýdýr. Çünkü takva ile imal edilmiþ oruç kalkaný insaný Allah'a yakýn, kötülüklere uzak kýlacaktýr.

Yine "vela yechel" ifadesi ise cehele fiilinden türemiþ ve cahilce, kaba, kýrýcý söz ve davranýþlar demektir. Öyleyse bizim kalkaný kendisine doðrultacaðýmýz tehlikeli düþman ve davranýþlar iblis, nefis, cahillik, cinsellik, öfke, küfür ve benzeri þeylerdir. 

Peki bu gibi insanlarla karþýlaþtýðýmýzda takva ile þekillenmiþ oruç bizi nasýl þekillendirmelidir?

"Birisi sizinle kavga etmek isterse veya küfrederek tahrik etmeye kalkarsa iki defa ben oruçluyum." desin."

Orucun felsefesinde sabýr eðitimi, nefis terbiyesi ve rýzayý ilahi vardýr. Bunlarý es geçen kiþi sadece aç ve susuzluk vadilerinde dolaþmaktan baþka bir kazanç elde etmez. 

”مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالْعَمَلَ بِهِ، فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ فِى أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ.“

“Yalaný ve yalana göre hareket etmeyi terk etmeyenin yemeyi içmeyi býrakmasýna Allah’ýn ihtiyacý yoktur!”   (Buhârî, Savm, 8)

“Oruç tutan nice kimseler vardýr ki oruçtan nasibi sadece aç kalmaktýr. Geceyi ibadetle geçiren nice kimseler vardýr ki kýyamdan nasibi sadece uykusuz kalmaktýr.” 

(Ýbn Mâce, Sýyâm, 21)

Bir sahil þehrini düþünün. Kasýrga ve fýrtýnalarýn yoðun olduðu bir zamanda denizde bir dalgakýran yoksa þehrin zarar görmesi kaçýnýlmazdýr. Ýþte aslýnda Allah'ýn elçisinin söylediði ve altýný çizip dikkat çektiði husus da tam olarak budur. Ýnsanýn yüreðini sarsacak günah, haram, çirkin, müstehcen, kaba saba rüzgârlarý frenleyecek bir takva kalkaný yoksa imanýn zarar görmesi kaçýnýlmazdýr. 

O halde sonuç olarak þunu söyleyebiliriz; Allah Alim ve Hâkim olarak her iþinde bir hikmet vardýr. Orucun hikmeti takvaya ermektir. Takva ise insanýn Allah'a karþý sorumluluk bilincinde olmasýdýr. Ýnsan ister oruçlu olsun ister olmasýn kendisini Allah'tan uzaklaþtýracak her türlü düþmana karþý uyanýk olacaktýr.

Ramazan uyanýklýk, dirlik birlik ayý olarak takvayý yaþama iklimi ve coðrafyasýdýr.

 Seyit Ahmet Uzun