M.NÝHAT MALKOÇ

Þiir, baþkalarýnýn düþünüp de kelimelere dökemediði duygu, düþünce ve hayalleri estetik kaygýlar gözeterek yansýtmaktýr. Bunu gerçekleþtirmek her kiþinin yapabileceði bir iþ deðildir. Yani her insan þiir yazamaz. Belki manzume tarzýnda bir þeyler karalar ama bunlar hiçbir zaman þiir kabul edilmez. Þâirlik Allah vergisidir bir yerde… Çalýþmayla, zorlamayla ve inatla þâir olunmaz. “Vermezse mabut neylesin Mahmut” misali, kendisinde þâirlik ruhu olmayan insanlar, þiirsel karalamalarýnda daima tekrara düþerler. “Benim oðlum bina okur, döner döner gene okur” sözü gereðince bir tekrar faslý devam eder gider. Bu da þiirin ruhuyla baðdaþmaz. Oysa þiir yeniyi dile getirme, söylenmeyeni söyleme becerisidir bir anlamda.

Þiir yazmak ilk bakýþta kolay görünse de aslýnda zordur. Þiir görünürde imkânsýzý yakalama olayýdýr. Baþkalarýnca tarifi imkânsýz duygular þâirin belleðinden süzülerek estetik deðer kazanýp þiir olur. Sözlükteki sýradan kelimeler þiirde estetik kýymetler taþýr. Þairlerin diliyle kalbi arasýnda duygu süzgeci vardýr. Kalpten gelen her türlü duygu ve düþünce dile ulaþmaz. Bu iki uzuv arasýndaki manevî süzgeç, kaba lâflarýn dýþarýya çýkmasýný engeller. Dile ulaþanlar þiirsel bir özellik taþýrlar. Böylelikle de herkes tarafýndan sevilerek okunurlar. Bilindiði gibi iki çeþit þiir vardýr. Bunlar serbest þiir ve kafiyeli þiirdir. Gerçi geçmiþte revaçta olan aruz ölçüsünü de katarsak ölçü sayýsý üç olur. Fakat aruz günümüzde pek kullanýlmýyor.

Þiirde ölçülerin hiçbirinin ötekine üstünlüðü yoktur. Þiiri adam eden, estetik kýlan ölçü deðildir. Þiir yazma kabiliyeti olanlar her iki türde de mükemmel eserler ortaya koymuþlardýr. Hangimiz serbest tarzda yazan Orhan Veli Kanýk’ýn þiirlerine kötü diyebiliriz? Veya hangi birimiz Beþ Hececiler’in yazmýþ olduðu kafiyeli þiirleri kötü olarak nitelendirebiliriz? Kanaatim þudur ki kafiye ve ölçü þiirin kýymetini ne artýrýr, ne de azaltýr. Þiirin güzelliði kafiye ve ölçüde gizli deðildir. Þiirin güzelliði þâirin ruhunda gizlidir.

Kafiye ve ölçü konusunda ýsrarcý olmak anlamsýzdýr. Bir þâir ya kafiyeli ve ölçülü ya da kafiyesiz ve serbest yazacak diye baðlayýcý bir þart yoktur. Þiir ruhumuzun imbiklerinden çýkarken nasýl bir þekil alýrsa dýþarýya da öylece yansýr. Bir þâir bazen ölçülü, bazen de serbest yazabilir. Bu, þairin þiir hamurunu yoðurduðu andaki ruhî ahvaline ve mevcut hâline baðlý bir durumdur. Ölçülü ve serbest þiirin de güzeli ve çirkini vardýr. Güzelliði ölçü saðlayamaz bir baþýna. Þiirin içinde onu diðer sözlerden farklý kýlan tarifi imkânsýz bir baþkalýk vardýr.

Þiir ölçü ile ne deðer kazanýr, ne de ölçüsüz olunca deðerinden bir þey kaybeder. Bence þiirde önemli olan üslûptur. Þâir kendince özgün bir üslûp kullanabilmiþse þiirin güzelliði de onun ardýndan koþagelir. Yahya Kemal, Necip Fazýl, Ahmet Hamdi Tanpýnar, Faruk Nafiz Çamlýbel gibi þâirlerin büyüklüðü üslûplarýnýn biricikliðinde gizlidir. Bu isimler deðerlendirilirken ölçü ve kafiyeye riayet edip etmediklerine bakýlmamýþtýr. Öncelikle onlarýn sözlere yükledikleri özgün anlamlar ve söyleyiþ tarzlarý dikkate alýnmýþtýr. Doðrusu da budur zaten. Herkes iyi veya kötü yemek yapar. Fakat ‘aþçý’ sýfatýný taþýyanlar baþkalarýndan farklý ve bir anlamda profesyonel yemek yapar. Onlarýn yemeðin tuzunu koymayý unutma, suyunu fazla koyma gibi hata yapma lüksleri yoktur. Þairler de böyledir. Sözlerimi Fransýz þair Paul Verlaine’nin kafiyeden þikâyet ettiði bir þiirinden aldýðým dörtlüklerle bitirmek istiyorum:

“Tut belâgatý boðazýndan, sustur,
El deðmiþken bir zahmete daha gir:
Kafiyenin aðzýna da bir gem vur,
Býrakýrsan neler yapmaz kim bilir?

Nedir bu kafiyeden çektiðimiz!
Hangi saðýr çocuk ya deli zenci
Sarmýþ baþýmýza bu meymenetsiz,
Bu kof sesler çýkaran kalp inciyi?”