SADREDDÝN KONEVÝ'NÝN FÝKÝR DÜNYASI

Felsefesi

Sadreddin Konevî'nin felsefesi temelde ilmi ilahi ya da metafizik'tir. Ýbn El-Arabi gibi o da vahdet-i vücut fikrine baðlýdýr, ancak bunun açýklanmasýnda Arabi'den ayrýlýr. Ona göre Tanrý düþüncesi insanlarda öncelikle öznel olarak meydana gelir ve daha sonra nesnel ya da ontolojik bir nitelik kazanýr. Tûsî ile mektuplaþmalarýnýn da ana tartýþma ekseni bu konudur.

 Sadreddin Konevî, bu mektuplaþmalarda, Allah'ýn akýl yoluyla bilineceði düþüncesini reddetmekte, Allah'ýn hakikatinin yalnýzca kendisi tarafýndan bilineceðini öne sürerek filozoflarýn tezlerini inkâr etmektedir. Allah'ýn özü ve esas nitelikli insan için her zaman bilinmez olarak kalacaktýr. Sonsuzluk sonlu bir bilgiyle bilinemez.

 Allah mutlak varlýk ve birliktir. Dolayýsýyla Allah hakkýnda herhangi bir kesin yargýya varmak mümkün deðildir. Ona verilecek varlýk düzeyinde tek uygun isim varlýk nuru (Nur-ül-Vücud)'dur. Allah'ýn varlýðý her zaman mutlak özü ile birlikte düþünülmelidir, ancak insan bunu gerçekleþtiremez. Bu sebeplerden Allah hakkýndaki kanýtlama giriþimleri de yerinde deðildir. Ne fizik ne de mantýk temelli Tanrý açýklamalarý açýk ve kabul edilebilirdir. Ama insan Allah'ýn isimlerini ve sýfatlarýný düþünmeli bunun aracýlýðýyla bilgisindeki aczi azaltmaya çalýþmalýdýr.

 Allah isimleri ve sýfatlarý (esma'ül-hüsna) dolayýsýyla bilinebilirdir yalnýz. Asýl özü ise bilinmeden kalýr. Böylece Tûsî'nin aksine Allah Konevî'ye göre, zorunlu varlýk olarak ileri sürülemez. Konevî ile Tûsî arasýnda mektuplaþmalarla yürütülen ana tartýþma konusu bu olmakla birlikte, her ikisinin de sistematik sonuçlara vardýklarý söylenemez.

 Konevi, tasavvufi görüþlerinde tamamen Ýslam'a baðlý kalmýþtýr. Daima delillerini Kur'an, hadis ve eski sufilerin sözlerinden vermiþtir. Böylece tasavvufi görüþle Ýslam’ýn savunucusu olmuþtur.

Sadreddin Konevi, Ýslam mistisizmi'nin (veya Tasavvuf) en tartýþmalý okullarýndan biri olan Vahdet-i Vücud'a mensuptur. Üvey babasý ve ayný zamanda Vahdet-i Vücudun büyük sözcülerinden olan Muhyiddin Arabi'nin talebeliðini yapmýþ ve eserlerini þerh etmiþtir.

 Ayrýca Vahdet-i Vücudu felsefi kavramlarla izah eden, kimi belirsizlikleri açýklýða kavuþturan bir kiþi olduðundan da son yýllarda gerek Ýslam ülkelerinde gerekse Batý ülkelerinde Vahdet-i Vücud üzerine çalýþan akademisyen ve araþtýrmacýlar tarafýndan tanýnmakta ve eserlerinin kaynakçalarýnda yer almaktadýr.

Türk olmasýna karþýn eserlerini Arapça kaleme almýþ olduðundan uzun yýllar sadece Arapça bilenlerin istifadesine sunulan eserleri Ýz yayýncýlýk tarafýndan yapýlan çevirilerle günümüz okuyucularý tarafýndan da yararlanýlabilmektedir. Onun eserleri Anadolu'da Türk-Ýslam kültürünün yayýlmasýnda etkili olmuþtur. Bu bakýmdan Konevi'nin Türk-Ýslâm felsefesinde özel bir yeri ve deðeri vardýr.