ÞEB-Ý ARUS

“Þeb-i Arus”, Mevlana’da sembolleþmiþtir. Düðün Gecesi demek. Sevgiliye kavuþmayý özlemek. “Þeb-i Arus”, Mevlana dilinden ölümün düðüne benzetilmesidir. Yani Mevlana ölümü anlatýr. Ölüm, onu asýl vatanýna ve sevgilisine kavuþturur. Þeb-i Arus; Müslümanca yaþanan hayatýn son noktasý, ölümün, Mevlanacasýdýr.

Mevlana, ölüme gülümsüyor. Zaten ölüme gülümsemeseydi, ölümü; “ÞEB-Ý ARUS” olarak nitelemezdi. Mevlana’yý ölüme gülümseten, ölümü düðün gecesi kýlan duygu; “Ben Kur’an’ýn kölesiyim, Muhammed Mustafa’nýn yolunun tozuyum” anlayýþýdýr.

Ölümün Mevlanacasýna; Ölümün Müslümancasý demek en doðru olandýr. Zira Mevlana, ölümün güzelliðini Kur’an’la buluyor. Kur’an ahlakýyla ahlaklanan herkesin Müslümanca ölüme sahip olacaðý kesindir. Þöyle demek yanlýþtýr; “ne yapalým, biz Mevlana deðiliz ki ölümü Þeb–i Arus yapalým…” Allah, Kur’an’da; “Baþkasýna benzeyin, baþkasýný taklit edin, kendi aklýnýzý kullanmayýn” demiyor. Bu açýdan bakýnca Mevlana’nýn þu sözlerine itibar etmemek mümkün olamamaktadýr;   

"Ölüm günümde tabutum yürüyüp gitmeye baþladý mý, bende bu cihanýn gamý var, dünyadan ayrýldýðýma tasalanýyorum sanma; bu çeþit bir þüpheye düþme. Bana aðlama, yazýk yazýk deme. Þeytanýn tuzaðýna düþersem, iþte o zaman yazýk yazýk demenin sýrasýdýr.

Cenazemi görünce ayrýlýk, ayrýlýk deme. O vakit benim buluþma ve görüþme zamanýmdýr.

Beni kabre indirip býrakýnca; sakýn elveda, elveda deme. Zira mezar cennetler topluluðunun perdesidir.

Batmayý gördün ya, doðmayý da seyret. Güneþe ve aya batmadan ne ziyan gelir ki?
Sana batmak görünür; ama o, doðmaktýr. Mezar hapis gibi görünür; ama o, canýn kurtuluþudur.

Hangi tohum yere ekildi de bitmedi? Ne diye insan tohumunda þüpheye düþüyorsun?

Hangi kova kuyuya salýndý da, dolu dolu çýkmadý? Can Yusuf’u ne diye kuyuda feryat etsin?

Bu tarafta aðzýný yumdun mu, o tarafta aç. Zira senin hay u huyun, mekânsýzlýk aleminin fezasýndadýr."

Mezarý canýn kurtuluþ yeri, ölmeyi batan güneþin yeniden doðmaya hazýrlýðý olarak niteleyen Mevlânâ; Ölüm ile uyku arasýnda da bir benzerlik kurar. "Uyku ölümün kardeþidir." sözüne ait fikirlerini þöyle dile getirir:

"Ey kardeþ, çünkü 'Uyku, ölümün kardeþidir.'. O kardeþ, bu kardeþten belli olur." (Mesnevi, ÝV/3084)

Sabahleyin uykudan uyanmak da, mahþerde dirilmenin bir örneðidir:

"Sûrun üfürülmesi Hakk'ýn bir emridir. Onunla bütün halkýn bedenleri yerden kalkar.

Sabah uyanýnca aklýmýz nasýl bedenimize geliyorsa, herkesin caný da öyle bedenine girer.

Her ruh, kendi bedenine girer. Kuyumcunun ruhu, terzinin vücuduna girmez.

Alimin caný, o âlimin bedenine; zalimin ruhu, o zalimin tenine girer.

Ayak bile karanlýkta kendi ayakkabýsýný keþfederken, can niçin tenini bilmesin?

Sabah vakti küçük haþirdir. Büyük haþrý ondan kýyas et.

Uyku ve uyanýklýk, akýllýlar için Ölümle mahþere iki þahittir.

Küçük haþr, büyük hasrýn; küçük ölüm büyük ölümün örneðidir." (Mesnevi, V/l781-96)

Uyku ve uyanmak ile mademki her gün ölümün bir benzerini yaþýyoruz, o halde bundan ders alýp, ölümü karþýlamaya hazýrlanmalýyýz:

"Ölüm için ihtiyat gerekir. Akýbeti, haþrý görenler için de zevk u safa.

Ölümü Yusuf gibi gören, canýný feda eder. Kurt gibi görense, doðru yoldan ayrýlýr.

Ölüm, herkese kendi rengindedir. Saf ayna iyiyi de kötüyü de gösterir.

Güzel yüz aynada güzeldir, çirkin yüz de çirkin.

Sen ölümden korkup kaçýyorsun. Bil ki seni asýl kendi çirkinliðin korkutmada.

Gördüðün kendi çirkin yüzün, ölümün yüzü deðil. Canýn o suretten ürktü.

Ýyi de, kötü de senden yetiþmiþtir. Çirkin de, güzel de kendi elinle kazandýðýndýr." (Mesnevi, III/ 3458-65)

Sen müminsen, tatlý isen; Ölümün de mümin olur. Kâfir ve acý isen, ölümün de kâfirdir." (Ariflerin Menkýbeleri, II/12)

Mevlânâ; insanlarýn ölüm gerçeðini görüp, dostun huzuruna eli boþ çýkmamalarýný, ebedî hayat için hazýrlýk yapmalarýný öðütler:

"Hiç bir ölü, Öldüðü için hasret çekmez. Ancak taatinin azlýðýna yanar.

Yoksa Ölen kimse; kuyudan ovaya çýkmýþ, zevk u safa meclisine ulaþmýþtýr.

Bu daracýk matem yurdundan ferahlayýp, geniþ bir ovaya göçmüþtür.

Orasý doðruluk yeridir, orada yalan yoktur. Ayranla sarhoþ olan, has þarabý ne bilsin?

Orasý öyle bir doðruluk yurdudur ki, Hak onlarla beraberdir. Su ve çamurdan (bedenden) kurtulmuþ, nur ile dostturlar.

Bu hayat için bir iki nefesin kaldý. Bari gayret et de, ercesine öl." (Mesnevi, V/1774-79)

"Hayat imanla ebedîdir. Yoldaþýn iman olursa ölmezsin." (Mesnevî, III/3399)

Mevlânâ; iradî ölüm, zarurî ölüm, ölüm korkusu ve ölüme hazýrlýðý þu iki mýsrada özetler:

"Aþksýz olma ki ölmeyesin. Aþkla öl ki diri kalasýn." (Rubailer, 181}

Ölümü güzelleþtirmek için, Mevlana deyiþiyle, “Þeb-i Arus” kýlmak için Kur’an’ý ve Resulullah’ý örnek almak kaçýnýlmazdýr.

Hz. Peygamber (s)'in "Ben, güzel ahlaký tamamlamak için gönderildim" hadisindeki espri ve Kur'an'ýn O'nu prototip olgun bir Müslüman örneði þeklinde ön plana çýkarmasý, sufilerin dikkatlerinden kaçmayan, önemli bir husustur.

Bu nedenledir ki sufiler olgunluk yolunda, Hz. Rasulullah (s)'in þemailini, ruhî özelliklerini, ahlakî yapýsýný anlatan eserleri hayatlarýna tatbik etmek üzere dikkatle okurlar. Bu kitaplarda, Allah'ýn örnek diye karizma yüklediði Hz. Rasulullah (s)'ý anlamaya çalýþmak, ayný zamanda Kur'an'ý yani Allah'ýn kullarý için arzu ettiðini anlamak demektir. Zira, Hz. Aiþe (r)'ye Rasulullah'ýn ahlaký sorulduðunda, verdiði cevap þu idi: " O'nun ahlaký Kur'an'dan ibaretti".

Kendisini, Rasulullah'a benzetip O'nun manevi mirasýna konanlar, Allah'ýn Kur'an'da çizdiði Müslüman adam (homo-Coranicus) tipine ulaþmýþ olurlar. Ýslam'da ahlak'ýn kriteri Kur'an'dýr ve bu Kur'an ahlakýný en güzel biçimde aktüel hale getiren kiþi de, Hz. Muhammed (s)'dir. Þayet, Ýslam ahlakýnýn en güzel örneði (usvetun hasenetun) Hz. Muhammed (s) ise, O'nun her yönüyle anlaþýlmasý ve her Müslümanýn hayatýna yansýtmasý kaçýnýlmazdýr.

Ölümün Mevlanacasý veya baþka bir deyiþle Þeb-i Arus (Düðün gecesi)’a ulaþmak isteyenler, önderimiz, rehberimiz, sevgilimiz, her þeyimiz olan Hz. Peygamberin hayatýný örnek almalý ve O’nu iyi tanýmalýdýr.

Kur’aný, Sevgili peygamberimiz ve diðer bütün peygamberleri kendisine rehber edinenlerin hayatý düzgün olduðu gibi, ölümleri de Þeb-i Arus olur. Ruhen, bedenen huzur içinde olma arzusunu içinde taþýyanlarýn; “Muhammedü’l Emin Hz. Peygamberin Evrensel Mesajlarý”ný içselleþtirmeleri gerekir.

Sevgililer sevgilisi þöyle dua ediyor;

 “Ey kalpleri evirip çeviren Allah’ým! Kalplerimizi taatine çevir.”

“Allah’ým! Bana doðruyu ilham et. Beni nefsimin þerrinden koru.”

“Allah’ým! Senden; yararlý bilgi, helal rýzýk, kabul edilmiþ amel isterim.”

“Allah’ým! Beni baðýþla, bana merhamet et, bana afiyet ve helal rýzýk ver.”

“Allah’ým! Açlýktan sana sýðýnýrým. O, ne kötü bir arkadaþtýr. Hainlikten sana sýðýnýrým. O, ne kötü bir sýrdaþtýr.”

“Allah’ým! Senden; sevgini, seni sevenlerin sevgisini ve beni senin sevgine ulaþtýracak ameli isterim. Allah’ým! Senin sevgini, bana nefsimden, ailemden ve soðuk sudan daha sevimli eyle.”

“Allah’ým! Yaratýlýþýmý güzel takdir ettiðin gibi, ahlakýmý da güzel eyle.”[1] 

Hz. Resulullah (s)'ýn ahlaki özelliklerini kýsaca verelim: "... Yüzünde nur-ý melahat, sözlerinde selâset, hareketlerinde letafet, lisanýnda talâkat, kelimelerinde fesahat, beyanýnda fevkalade belagat vardý. Boþ konuþmazdý. Her kelamý, hikmet ve nasihat idi. Herkesin aklýna ve idrakine göre söz söylerdi. Güler yüzlü, tatlý sözlü idi. Sohbetlerinin tadýna doyulmazdý. Rikkat-ý kalbiyyesi vardý. Her kötüye þefkat göstermiþ, hiç bir kötüyü cemaatinden kovmamýþ, ona merhametle elini uzatarak ýslahýna çalýþmýþ, her zayýfa mürüvvetle davranmýþ, istek ve arzularý ile O, türlü türlü insanlarla iç içe olup kaynaþmýþtý. Kimseye fena söz söylemez, kimseye kötü muamele etmezdi. O'na derdini anlatmaya gelen kim olursa olsun sözünü kesmez, sonuna kadar dinlerdi. Mülayim ve mütevazi idi. Haþin ve galiz deðildi. Kendisine yapýlan latife ve þakalarý anlayýþla karþýlar ve onlarý incitmezdi. Gerektiði zaman, ahlak çerçevesinde, onlarýn þakalarýna iþtirak eder, bu konuda onlara örnek olurdu. Kendilerine mahsus ciddiyet ve mehabetini, ashabýyla kendisi arasýnda duvar yapmamýþtý. Bununla birlikte O, yine de heybetli ve vakur idi. O'nu isteyen, gören bir kimse derhal heybet ve muhabbetine kapýlýrdý. Gülmesi tebessüm idi. O'nunla ülfet ve musahabe eden kimse, O'na can ü gönülden âþýk ve muhib olurdu. Fazilet sahiplerine durumlarýna göre saygý gösterirdi. Akrabasýna çok ikram ederdi. Ancak, onlarý dinen kendilerinden üstün olanlardan faziletli tutmazdý. Ehl-i beytine ve ashabýna hüsn-i muamele ettiði gibi, diðer insanlara da yumuþaklýk ve lütufla muamele ederdi. Hizmetkarlarýný pek hoþ tutardý. Kendi ne yer ve giyerse, aynýsýný onlara da yedirir ve giydirirdi. Cömert, kerim, þefkatli, þecaatli ve halim idi. Ahd ü va'dinde sabit ve kavlinde sadýk idi. Hüsn-i ahlakça akýl ve zekavetçe cümle nasa üstündü, her türlü medh u senaya layýk idi. O'na bakan gözler, mahza güzellik görürler. O'na yakýn canlar, mahza güzellikle beraberdirler. O'ndaki bu güzellik ruhu, kalbinin derinliklerinde yerleþmiþ, hem bütün hasletleriyle, hem de insanlarla-bilhassa zayýflarla, gönlü kýrýklarla münasebetlerinde iradi ve irticali olarak kaynaþmýþtýr. Ýnsanlarýn yýkýk kalplerini yapmaya, hatýrlarýný hoþ etmeye düþkündü, üzgünleri teselli etme fýrsatýný gözler, onlarý incitmekten sakýnýr, küçük büyük bütün ashabýný arar sorardý, ister þöhret sahibi, ister þöhreti olmayan sýradan bir insan olsun, hepsine birbirlerini gözettirir, müsavi tutardý. Fakir, zengin ayýrt etmeden, kim davet ederse etsin icabet ederdi. Karþýlaþtýðý bir kimseye ilk selam veren, O olurdu. Hususi olarak çocuklarýn yanýna gider, onlara da selam verirdi. Öfkelenmekten bütün gücüyle sakýnýr, þayet öfkelenirse kendisini ruhen tedavi etmek için namaza baþlar ve Allah'ý teþbih eder bedenen tedaviye ihtiyaç duyarsa, gazap anýnda ayakta ise oturur, oturuyorsa yan tarafýna yatar, öfke anýnda bir harekette bulunmaktan sakýnýr, kendine hakim olurdu. Rasanet ve sükunet sahibi idi. O, hiç bir kimse hakkýnda kötülük düþünmemiþ ve hiç bir kimse O'nunla beraber olmaktan þikayet etmemiþtir, iþte bu, en geniþ manasýyla güzel ahlakýn en güzel misalidir.[2]

Þeb-i Arusa ulaþmak bizler için mümkün deðil mi? Bizler bu güzelliði tadamaz mýyýz? Eðer mümkün olmasaydý, Mevlana bu konuda Mesnevi gibi bir güzellikler kitabý oluþturmaz, bu hususla ilgili þiirler kaleme almazdý. Nasýl ki ölüm ile ilgili þiirleri ve görüþlerinde bizlere mesajlar veriyorsa, ölümden; inançlý insanýn korkmasýnýn söz konusu olmamasýný istiyorsa, o vakit korkmamýza ve ölümümüzü Þeb-i Arus olarak telakki etmememize hiçbir sebep yoktur.

Ýnsanlar niçin ölümden korkar? Ýnançlarý olmadýðý veya zayýf bir inanca sahip olduklarý için. Ama korkunun ecele faydasý yoktur. Korksak da, korkmasak da ölüm bizi bulacaktýr. Ýnansak da, inanmasak da ölümle yüzleþeceðiz. Yerin milyonlarca kilometre altýna girsek, gökyüzünün milyonlarca kilometre üstüne çýksak... Ölümden kaçýþ yoktur.

Allah'ý seven, Allah'ýn da kendilerini sevdiði seçkin kullar için ölüm, sevenlerin kavuþmasýný saðlar. Cenab-ý Hak, “Habibullah”, yani Allah sevgilisi Hz. Muhammed'e sormuþ: “Dünya hayatýný mý yoksa Dost'un katýnda olmayý mý tercih ediyorsun? Seni muhayyer býraktým, tercihini yap.” Ýþte o zaman Peygamberimiz "Refîk-i A'lâ'yý (En yüce Dost'u)!” demiþ ve son nefesini vermiþtir.

Ölümü hoþ karþýlamak, Allah'ý sevmenin, O'nun razý olacaðý bir hayat sürmüþ olmanýn ve O'na kavuþma arzusunun bir tezahürüdür. Nitekim Yüce Allah, Kur'an'da, "…Eðer sâdýk iseniz ölümü temenni ediniz" buyurmuþtur.

Sufilere göre, dünya zindandýr. Vefat eden bir mümin, bu zindandan kurtulmuþtur. Bir hadiste Hz. Peygamber, “Dünya mümin için zindan, kâfir için Cennettir.” denilmiþtir. Dünya bir kafes, ruh da içinde kuþtur. Ölen ruh, kafesten çýkmýþ, özgürlüðüne kavuþmuþ ve ebediyet semasýna uçmuþtur. Ruh bedende tutsaktýr; ölümle hürriyetine kavuþur. Ruhun esas mekâný ruhlar âlemi ve bezm-i elesttir. Asli vatanýndan bu dünyaya geçici olarak gelmiþtir ve esas vatanýn özlemi içindedir; burada gariptir, ait olduðu diyarýn hasretini çekmektedir.

Sufiler arasýnda ölümü neþeyle karþýlayanlar olmuþtur. Ýbnü'l-Cevzi þu menkýbeyi kaydetmiþtir: "Çölde giden el-Kettânî bir derviþ gördü. Ölmüþtü, ama gülüyordu. “Ölü olduðun halde gülüyor musun?” diye sorunca þu cevabý almýþtý: “Rahman'ýn âþýklarý iþte böyle olurlar”.”

Ebû Said Ebu'l-Hayr'ýn þöyle dediði nakledilmiþtir:

Yâdýnda mý doðduðun zamanlar

Sen aðlar idin güler idi âlem

Öyle bir ömür geçir ki olsun

Mevtin sana hande, halka matem.

Ebû Said Ebu'l-Hayr, naaþý mezara götürülürken þu dizelerin okunmasýný vasiyet etmiþti:

“Hebter ender cihan ez'in çe bured kâr

Dost be dost reft yâr ber yâr.”

(Dünyada þundan daha hoþ hangi iþ var? Dost dosta gidiyor, yâr Yâr'a.)

Ebû Said'in cenazesi, defler çalýnarak ve ilahiler okunarak kaldýrýlmýþtý.

Mevlana’nýn ölümü nasýl anladýðýný bilmek için, O’nun; “Þeb-i arus” anlayýþýný iyi bilmek gereklidir. Þeb-i Arus (Düðün gecesi); mütefekkirin; hayatýný Kur’ana göre düzene koymasý, Allah’ýn emirlerini hayatýnda en önemli ilke saymasý, Hz. Muhammed(SAV)’in sünneti istikametinde yürümesiyle izah edilir.

Mevlana’daki ölüm anlayýþý, tamamen Ýslami yöndedir. Zaten aksi bir durum olmuþ olsaydý ne ölümü; sevgiliye kavuþmak þeklinde ele alýnan ve þeb-i arus olarak telakki edilen bir tutum içinde olmazdý. Ona ölümü sevdiren, hayatýnda kýrýk çizgilerin olmamasýndandýr.

Ölüm; Ruhun bedenden ayrýlmasýyla maddi hayat kaynaðýný kaybetmesidir. Ölüm, çok etkili bir vaizdir.

Ýbni Miskeveyh; “Ölüm, bir yok oluþ deðildir. O bakýmdan ondan korkmak anlamsýzdýr.” Der. Ölümden, günahkar olanlar korkar. Nasýl olsa ölünecektir. O halde ölüme hazýrlýklý olmak, hayatý tatlý kýlmak gerekmektedir. Korkunun ecele faydasý yoktur.

Tövbekârlar ölümü unutmaz. Ârifler, özledikleri Mevla’ya kavuþma yolunu açmasý sebebiyle ölümü hatýrlar. Ýnsan, belli yaþa geldikten sonra; ölümü daha sýk hatýrlamaya baþlar.

 Ýnsanýn, dünyaya dalarak Ahireti unutmasýna, bedeni arzular peþinde koþmasýna, ihtiras, tamah ve bencilliðe kapýlmasýna engel olan, ibadetlere ve erdemli hayata yönelten ölümün sýkça hatýrlanmasý tavsiye edilir.

Hz. Ali (RA); “ölümü hatýrlamak, hayýrlý iþlerin yapýlmasýna sebep olur.” Diyerek, hayata daha kararlý ve dikkatli bakmamýz gerektiðini söyler.

Hz. Ömer (RA), ölümü aklýndan çýkarmamak için yüzüðünün kaþýna; “Ey Ömer! Vaiz olarak sana ölüm yeter” yazdýrmýþtýr.

Ölümü hatýrlattýðý ve kalpleri yumuþattýðý için sevgili peygamberimiz, kabir ziyaretini tavsiye etmiþtir.

Cüneyd-i Baðdadi, Kur’an okuyarak ruhunu teslim etmiþtir. Bu durumu bilmeyen, Baðdadi’nin, Allah ile olduðu þuurunda olmayanlar; “Allah’ý zikret, O’nu hatýrla” deyince; “Hiç unutmadým ki hatýrlayayým” demiþtir.

Âþýklar da, þehitler gibi ölmezler. Bir derviþ, Ebu Ali Ruzbari’ye; “Hak âþýklarý daima hayattadýr ve ölmez” der. Yunus Emre;

“Âþýk öldü diye sala verirler,

Ölen hayvan imiþ, âþýklar ölmez” der.

Mutasavvýflara göre ölüm, üzülecek ve matem tutulacak bir olay deðil, sevinilecek bir husustur. Hak âþýklarý, kendilerini Mevla’ya kavuþturan ölümü bir vuslat gibi görür ve ondan; “düðün” diye söz ederler.

Ebu Said Ebu’l Hayr; cenazesi mezara götürülürken;

-“Bundan daha hoþ ne var? Dost dosta, yâr, yara gidiyor” sözünü okumak gerektiðini söyler.

Hatemi Esam, ölümü;

-“Beyaz, siyah, kýzýl ve yeþil olarak dörde ayýrýr. Az yemeyi; beyaz ölüm, eza ve cefaya tahammülü; siyah ölüm, nefse muhalefeti; kýzýl ölüm, yamalý elbise giymeyi; yeþil ölüm” diye niteler.   

Kur'ân-ý Kerîm'de "Her canlý (nefis) ölümü tadacaktýr. Sonunda bize döndürüleceksiniz," (Ankebût, 29/57)

 Ayeti, ölümün her canlý varlýk için mukarrer olduðu belirtilir.

"Biz Allah'a aidiz ve yine O'na döneceðiz." (Bakara, 2/156) ayeti de ölümü bir yok oluþ deðil; insanýn aslýna dönüþü, Allah'a kavuþmasý, gerçek hayatý ve ebedîliði kazanmasý olarak niteler.

Hz. Peygamber:

-"Müminler katiyen ölmezler. Ancak sonlu bir âlemden, sonsuz bir âleme intikal ederler." hadisi de ayný þeyi anlatýr.

Bu yüzden Mevlânâ, ölüme kara gözlüklerle bakmaz. Mesnevinin ilk beyitlerindeki "ney" metaforu gibi, insan dünyada iken gurbettedir. Ölüm, onu asýl vatanýna ve sevgilisine kavuþturur.

Tasavvuf düþüncesinde ölüm iki türlüdür: Ýradî ölüm ve zarurî ölüm. Zarurî ölüm; ruhun bedenden ayrýlmasýdýr, iradî veya ihtiyarî ölüm ise; "Ölmeden önce ölünüz" prensibiyle "Fenâfillâh" a eriþmek, riyazet yoluyla nefsi (benliði) öldürüp, Hakk'ýn varlýðýnda yok olmaktýr. Mevlânâ iradî ölümü Fihi Mâfîh'te þöyle izah eder:

"O'nun yanýnda iki ben sýðmaz. Sen: 'Ben!' diyorsun; o da 'Ben!' diyor. Ya sen öl, ya O ölsün ki, ikilik kalmasýn. Fakat O'nun ölmesi imkânsýzdýr. Bu ne hariçte, ne de zihinde mümkün olur. 'Çünkü O, ölmeyen bir diridir!' (Furkan, 25/58)

O; o kadar lütufkârdýr ki, imkân olmuþ olsaydý senin için ölürdü. Fakat mademki O'nun ölmesi imkânsýzdýr, o halde bu ikiliðin yok olmasý ve O'nun sana tecelli etmesi için, sen öl.

Ýki canlý kuþu birbirine baðlarsan; ayný cinsten olduklarý için iki tane olan kanatla, dört olduðu halde uçamazlar. Çünkü ikilik mevcuttur. Halbuki buna ölü bir kuþu baðlarsan uçar. Zira ikilik kalmamýþtýr. Güneþte o lütuf vardýr ki, yarasanýn önünde ölür; fakat buna imkân olmadýðýndan:

 'Ey baykuþ! Benim lütfum herkese ermiþtir, sana da ihsanda bulunmak isterim. Sen Öl. Çünkü buna imkân vardýr. Böyle yaparsan benim yüceliðimin nurundan nasibini alýrsýn. Baykuþluktan çýkýp, yakýnlýk Kâfinin Anka'sý olursun' diyor." (Fîhî Mâfih, 38-39)

"Nefsini öldürüp, Hak ile baki olmuþtur. Bu sebepten Hak sýrlarýna aþinadýr. Riyazette tenin ölümü hayattýr. Ten yok olursa, ruh ebedîleþir." (Mesnevî, 111/3386-87)

Mevlânâ; tabiî ölümü de bu hayattan ayrýlýp, ölümü olmayan ebedî bir hayata ulaþma olarak niteler. Ýnsan genel anlamda iki unsurdan meydana gelmiþtir: Ruh ve Beden. Ruh soyuttur. Zamana ve mekâna baðlý deðildir. Bu itibarla ölümsüzdür. Ruh bu sýhhati Cenab-ý Hak'tan almýþtýr. Hay ve Baki (diri ve ebedî) sýfatlarýnýn sahibi olan Yüce Allah, kendi ruhundan insanlara ruh üfürmüþtür (Hicr, 15/29). Bu sebeple ölüm ile bedenin yok olmasý, Cenab-ý Hak ile insan arasýndaki perdenin kalkmasýdýr. Nitekim bir fizik kanunu olarak hiç bir varlýk yoktan var olmaz, var ise yok olmaz; ancak bir halden diðer hale geçer. Dolayýsýyla ölünce beden kafesinden çýkan ruh, aslýna döner.

Mevlânâ bu fikirleri:

"Ölüm kavuþmadýr; cefa etmek, kin gütmek deðil" (Rubailer, 38);

"Ölürsem ben, öldü demeyin. Çünkü ölüydüm, dirildim; dost aldý, götürdü beni." (Rubailer, 100) sözleriyle dile getirirken, kendisinin bu âlemden ayrýldýðý geceye de "Þeb-i Arûs” (düðün gecesi) denilmiþtir.

“ÞEB-Ý ARUS” sadece Mevlana’ya has deðil. Gerçi onda sembol haline gelmiþ, onun dilinde ölüm güzelleþmiþ ama her Müminin, her Müslümanýn, önce hayatýný ilahi kurallar çerçevesinde güzelleþtirmesi gerekir ki “ÞEB-Ý ARUS”a kavuþsun. Yani Maþukuna vuslat etsin.

Ne mutlu, hayatýný ve ölümünü güzelleþtirenlere! Ne mutlu ölmeden önce ölenlere! Her birimiz, Mevlana gibi, ölümü Þeb-i Arus yapabiliriz. Kur’an, bize bunun yollarýný gösteriyor. Kur’an, boydan boya; insaný inþa eder. Hayatta kýrýk çizgileri olanlarýn kýrýklýklarýný yok eder. Müslümanlýðý; yaþayan bir dinamik olarak görür. Kavli dua yerine, fiili duanýn önemine vurgu yapar. Allah’ýn; “sizin duanýz olmasa Allah size ne diye deðer versin” tarzýndaki ifade ve uyarý bizleri derin derin düþündürmelidir.

Bu, þu demektir; sizin gayretiniz, çabanýz, aksiyoner tutumunuz, eyleminiz, Allah’a yaklaþmak için emek vermeniz, beyninizi çalýþtýrmanýz, aklýnýzý kullanmanýz olmasa… ne deðeri olur? Yattýðýmýz yerden gökten ne altýn yaðar, ne de gümüþ! Kimse bizim yerimize namaz kýlmaz, oruç tutmaz, zekat vermez!... bizim yerimize düþünmez. “Kim zerre miktarý iyilik yaparsa onu görür, kim zerre miktarý kötülük yaparsa onu görür”. Herkes kendi günahýndan sorumludur.