Bu yaz� �ncelikli olarak sevgili arkada��m/karde�im Erol Ba��ya ithaf edilmi�tir.

03.06.2022 Tarihli ��KASTAMONU�NUN  �SK�DAR  KAZASI  / �SK�DAR  V�LAYET�N�N  BEYKOZ  �L�ESݒ� Ba�l�kl� yaz�ma sevgili Erol Ba�� yle bir yorum yazm��t�:

��Vay can�na, bir �sk�darl� olarak ben de daha yeni ��rendim. �sk�dar'da ge�ti gen�li�im. Sonralar� yine �sk�dar'a ba�l� Esatpa�a �iftli�i diye bir mahalle olu�tu, sonra onu da Ata�ehir'de ba�lad�lar. De�i�im devam ediyor. Sahi hocam bu Esat pa�a kimdir, hakk�nda az bilgi var. Onunla ilgili bir yaz�n�z var m�yd�? Sipari� veriyor gibi olmas�n da..''

��in do�rusu Esat Pa�a ile ilgili bir yaz�m yoktu. Ama �imdi var.

******

�stanbul�un �sk�dar il�esinde bir mahalleye ismi verilmi� olan Esat Pa�a kimdir?

Esat Pa�a�n�n tam ad� Mehmet Esat�t�r. Soyad� kanunundan sonra B�lkat soyad�n� alm��t�r. Yani biz onu Mehmet Esat B�lkat olarak tan�yaca��z.

Mehmed Esad Pa�a, 18 Ekim 1862 tarihinde, Yanya�da (Epir, Yunanistan) d�nyaya gelmi�tir.( �l�m tarihi 1952�dir ) Babas� k�kl� bir aileye mensup olan Mehmed Emin Efendi, annesi ise Fatma Han�m�d�r.

Soyu hakk�nda bizzat kendisi bize �u bilgileri verir: �1456 tarihinde Sel�nik�e gelmi� olan Ta�kentli Mehmet Ka��n�n ahfad�ndan�m. Mehmet Ka��, Sultan II. Murat zaman�nda Yanya�y� teslim alan kimsedir. Dedem Yanya �l�esi Emlak M�d�r� Vehib Efendi�nin torunu ve Yanya Belediye Ba�kan� Mehmet Emin Efendi�nin o�luyum.�

Aile 1902 Y�l�nda �stanbul�a gelir ve Ac�badem semtine yerle�ir.

Esat Pa�a, 1890 tarihinde Erkan-� Harbiye Mektebini bitirerek bir subay olarak mesle�ine ba�lad�. 10 Ekim 1890- 27 May�s 1894�e kadar e�itim ama�l� olarak Almanya�da bulundu ve bu s�re i�inde Alman Harp Akademisi�nden de mezun oldu. Ayn� d�nemde Alman ordusunun �e�itli birlik ve kararg�hlar�nda staj yapt�. 21 Haziran 1892�de kola�as� r�tbesine terfi etti. Almanya�daki e�itiminden d�n��te 27 Eyl�l 1894�de binba��l��a terfi etti ve ayn� tarihte Erk�n-� Harbiye 11. �ube M�d�rl��ne tayin edildi. 1 Eyl�l 1895�de Fransa�daki askeri manevralara i�tirak etti, 2 Kas�m 1895�de Harbiye Mektebi Erk�n-� Harbiye g�revleri ��retmenli�ine getirildi.

Esat Pa�a 2 Aral�k 1895�de yarbayl��a, 5 Aral�k 1897�de albayl��a terfi etti. Bu s�rada Edirne ve K�rcaali taraflar�nda kurmay gezilerine kat�ld�. 7 May�s 1897�de Alasonya ordusu emrine verilen Esat Pa�a 1897 Osmanl�-Yunan Sava�� s�ras�nda Yanya Kolordusu emrindeki 1. T�men�in kurmayl��n� �stlenerek askerlerin e�itimiyle me�gul oldu. 9 Temmuz 1899�da Harp Okulu ders naz�rl��na tayin edildi. Esat Pa�a�n�n askerlik hayat�nda en uzun s�reli g�revi ders naz�rl�� olmu�tur. Bu g�revi 1899�dan 3. Ordu M��ir Vekilli�i�ne atand�� 1907 y�l�na kadar devam etmi�tir. Bu g�revi s�ras�nda 28 Kas�m 1901�de mirliva r�tbesine, 27 Kas�m 1906�da da ferik r�tbesine terfi etmi�tir.

Esat Pa�a Harbiye Mektebi�ndeki g�revi esnas�nda ��renciler i�in Hendese-i M�cesseme (Uzay Geometri) ve Mebahis-i Riyaziye adlar�n� ta��yan ders kitaplar� da yazm��t�r. Bu g�rev s�resi i�inde pek �ok subay yeti�tirmi�, ilk talebeleri aras�nda Fevzi �akmak da yer alm��, yine ayn� d�nemde M. Kemal Atat�rk ve �smet �n�n� Harbiye�de Esat Pa�a�dan da e�itim alarak kurmay olmu�lard�r.

Esat Pa�a 27 Haziran 1907�de Selanik�teki 3. Ordu M��ir Vekilli�i�ne tayin edildi. Sadece bir y�l kadar s�ren bu g�revi esnas�nda en �nemli vazifesi Padi�ah II. Abd�lhamit ve ona ba�l� olanlar�n �� Cemiyet-i Fesadiye �� ad�n� verdikleri �ttihat ve Terakki Cemiyetini s�k� takip ve zararl� her hareketlerinden saray� haberdar etmekti. Anlayaca��n�z Sultan II. Abd�lhamit�e son derece ba�l�yd�.

Bu k�sa g�revi esnas�nda Emanuel Karasu�nun Selanik�te gizlendi�ini, 3. Ordu subaylar�ndan k��k r�tbelileri muhalif duruma getirdi�ini ve bir ihtilal cemiyeti kuruldu�unu saraya Esat Pa�a bildirdi�i gibi bir s�re �nce da�a ��kan Kola�as� Niyazi Bey�in Bulgar k�ylerinden silah toplad��n� ve bunlar� Manast�r �evresindeki M�sl�man ahaliye da��tt��n� saraya bildiren de Esat Pa�a idi. Bu arada karde�i Vehip( Ka�a ) Pa�a s�k� bir �ttihat�� ve Me�rutiyet�iydi.

Ancak II. Abd�lhamit�e son derece ba�l� olmas�na ra�men 1908�de g�revden al�nd�. Bunu da Mustafa Kemal an�lar�nda ��yle dile getirir: �Selanik�te Ordu Mare�alli�i�nde bulunan Esat Pa�a�ya g�ven kalmad�. Kurmay Ba�kan�m�z olan Ali R�za Pa�a hakk�nda ��pheye d��ld�. Bunlar birer birer Sultan Hamit taraf�ndan sorguya �ekilmek �zere �stanbul�a geri �a�r�ld�.''

Evet.. Bu Pa�alar �stanbul�a �a��r�ld�ktan k�sa s�re sonra II. Abd�lhamit�in Me�rutiyeti ikinci kez ilan etti�ine bakacak olursak �ttihat��lar�n bask�lar� Sultana �� Pes�� dedirtmi�ti.

5 A�ustos 1908�de 4. Ordu kurmay ba�kanl��na tayin edildi. Bu g�rev �ok uzun s�reli olmad�� gibi, bundan sonraki g�revleri de k�sa s�reli oldu. 18 May�s 1909�da Van Der Goltz Pa�a�n�n ba�kanl��nda olu�turulan Askeri �ura�ya ge�ici �ye olarak atanm��, 12 A�ustos 1909�da da Anadolu haritas�n�n d�zenlenmesi amac�yla kurulan komisyonda g�revlendirilmi�ti.

II. Abd�lhamit�in 1909�da tahttan indirilmesi �zerine yeni y�netim ��kard�� bir kanunla pek �ok subay� ordudan ihra� etmi� veya r�tbelerini indirmi�ti. Normalde Esat Pa�a�y� da en az�ndan ordudan atabilirlerdi ama arkas�nda Almanya oldu�undan olsa gerek sadece r�tbesini feriklikten mirlival��a indirmi�ler ve kendisine 1 Eyl�l 1909�da Levaz�mat-� Umumiye Reisli�i g�revi vermi�lerdi.

2 Nisan 1910�da Piyade Enc�meni Ba�kanl��na atanan Esat Pa�a bu g�revinden sonra k�ta g�revine verildi. 28 Aral�k 1910�da yeni g�rev yeri 5. Gelibolu T�men Komutanl�� oldu. Bu g�revi s�ras�nda 27 Mart 1911�de Tekirda�da bulunan 11. Kolordu�nun komutan vekilli�i g�revi de Esat Pa�a�ya verilmi�ti.

Trablusgarp�ta �talyanlarla yapt��m�z sava� s�rerken Balkanlar �oktan kar��m��t�. S�rbistan, Karada�, Bulgaristan ve Yunanistan, Osmanl� Devletine sava� a�m��t�.

Evet.. Burada durup az soluklanal�m. Bu soluklanma esnas�nda sizlere eski bir kuvay-i milliyeciden bizzat dinledi�im bir an�y� nakledeyim.

��Balkan Sava�lar� ba�lay�p da Bulgar kuvvetleri Sofya�ya do�ru y�r�rken bizim �niversite ge�li�imiz heyecanl� mitingler yap�yor ve �� Ordu Sofya�ya �� Diye yeri g�� inletiyordu. Devletin bir seferberlik ilan etmesini , kendilerinin g�n�ll� olarak sava�a gideceklerini s�yl�yorlard�. Devlet sonunda �� Tamam medem�� dedi ve �� Ordu Sofya�ya �� diye y�rt�nanlar� trenlere doldurup cepheye sevk etmeye ba�lad�. Ciddi ciddi cepheye g�nderildiklerini anlayan bizim kahrammanlar�n(!) �o�u hareket halindeki trenden atlayarak cepheye gitmedi. D��manla sava�mak her zaman oldu�u gibi yine gariban �ift�i ve amele �ocuklar�na d��m��t�.��

[Bunu bana 1975 Y�l�nda bir trafik kazas�nda Hakk�n rahmetine kavu�an eski Kuvay-i Milliyeci Bak�rk�y/ Kartaltepe mahallesi Muhtar� Yusuf Nurel anlatm��t�. ]

Evet... Yunanistan��n ilan etti�i seferberlik neticesinde 19-54 ya� aral��ndaki her Yunan, T�rklerle sava�mak �zere cepheye ko�arken Osmanl�n�n ilan etti�i seferberlikten ka�anlar vard� maalesef.

Bilmem bu an� size bir �eyler hat�rlatt� m�?

Osmanl� Devleti, 2 Ekim 1912�de seferberlik ilan etmi�ti, Seferberlik ilan�nda M�stahkem Mevkinin emrinde 11. A��r Top�u Alay� ve y�z askerin oldu�u bir in�aat b�l�� bulunuyordu. Di�er yerlerde oldu�u gibi burada da a��r top�u alay�n�n iki s�n�f askeri terhis edildi�inden bunlar�n say�s� iyice azalm��, ancak yirmi otuz acemi asker kalm��t�.

[Evet... Memleketin bat�s� adeta alev alev yanarken Osmanl� Genel kurmay�n�n askerlerin �nemli bir b�l�m�n� terhis etmi� olmalar� nas�l bir mant�kt�r onun takdirini de siz okuyuculara b�rak�yorum. ]

Bu acemi askerlerle bir taraftan e�itim yap�l�yor, di�er taraftan da in�aat i�leriyle u�ra��l�yordu. Bu d�nemde yeterli ikmal askeri toplanamam��t�. Birliklerde �ok ciddi eksiklikler vard�. �rne�in, 68. ve 69. Alaylar�n mevcutlar� ikmaller d�hil 200-300 askerden meydana gelmekteydi.

General Sabuncakis komutas�ndaki Yunan Epir Ordusunda ise 19- 54 Ya� aral��nda bir s�r� g�n�ll� Yunan ve d�zenli Yunan birlikleri vard�. Yunan ordusunun toplam mevcudu bu d�zenlemelerle; seferi ordu 146.000, mustahf�z ordusu 83.000, mustahf�z ordusunun ihtiyat� 69.000 olmak �zere toplam 298.000�e ula��yordu. Bu s�rada Yunan ordusu bir Frans�z heyeti taraf�ndan �slah edilmekteydi. Sava��n ba�lad�� s�rada Yunanl�lar�n d�rt u�a�� vard�. Sava� s�ras�nda u�ak say�s� yediye ��kt�. Nitekim Yunan u�aklar�n�n hedeflerinden birisi de Yanya oldu. �leride Kurtulu� Sava�� y�llar�nda Samsun�u da bombalayacak olan Averof adl� sava� gemisi ba�ta olmak �zere Yunanl�lar�n denizde �ok say�da sava� gemileri de vard�.

[Bu arada Sabuncakis ismi de Kad�k�y ve �sk�dar�da ya�ayanlar�n hi� yabanc�s� olmad�klar� bir isimdir. Ziverbey�de bu isimle bir �i�ek�i d�kkan� vard�r ve yanl�� bilmiyorsam bunun bunun �lkemizde pek �ok �ubeleri bulunmaktad�r. Yunan komutan Sabuncakis ile alakalar� var m� bilmiyorum.]

Yanya Muharebeleri, Esat Pa�a�n�n hayat�nda �nemli bir d�n�m noktas�d�r. Bu muharebelerde Kas�m ay�ndan Mart ay� ba��na kadar Yanya M�stahkem Mevki komutan� olan karde�i Vehip Bey�le birlikte g�rev yapm��lard�r.

Esat Pa�a, daha sava��n ba��nda askerlerinin sava� meydan�n� terk ederek ka�t�klar�n� g�rm��, daha sonra nedenini ara�t�rd��nda o d�nemdeki siyasi �eki�melerin ordu i�inde de etkili oldu�unu anlam��t�. [ Balkan Sava�lar�ndaki yenilgimizin en �nemli sebebi i�te bu siyasi i� �eki�melerdir. Bu �eki�meler maalesef sava� alan�na bile yans�d��ndan bir sava��n en �nemli kazanma unsuru olan muhabere ( haberle�me) maalesef sava� s�ras�nda neredeyse s�f�rd�r. ) ]

Bu cephede ya�ad��m�z facia�y� asl�nda uzun uzun anlatmak gerekir ama ana konumuz Esat Pa�a...

Sadece �u kadar�n� s�yleyeyim: Esat Pa�a koskoca bir pa�a oldu�u halde cephenin en �n�nde aslanlar gibi sava�t� askerleriyle birlikte. Ancak defalarca d��man� p�sk�rtt�� halde bir t�rl� bekledi�i yard�m kendisine ula�t�r�lmad�. Dolay�s�yla da Yunanl�lar kar��s�nda gerileme- geri �ekilme ba�lad�.

�kinci Yanya Muharebesi�nden sonra Prens Konstantin Esat Pa�a�ya bir ate�kes teklifinde bulundu.

30 Ocak 1913 tarihinde Esat Pa�a Garp Ordusu Komutanl��na; 12�lik cephanenin olmad��n�, sahra toplar�n�n cephanesinin bitmek �zere oldu�unu, top ba��na 50 mermi kald��n�, piyade cephanesinin ancak bir g�nl�k muharebeye yetecek kadar oldu�unu, �ok fazla askerinin hastal�k dolay�s�yla hastanede yatt��n�, askerin kaputsuz ve ayaklar�nda bir �ey olmad��n�, bu manzaradan dolay� ate�kesin kabul edilebilece�ini bildirdi.

Bunun �zerine Garp Ordusu Komutanl�� Yanya�ya Cemal Pa�a�y� g�nderdi durumu g�rmek amac�yla. Cemal Pa�a geldi ve durumun Esat Pa�a�n�n dedi�i gibi oldu�unu s�yledi ama �unu da ilave etti: ��Ate�kes yapsan�z bile   bu Yunan �erefsizine g�venilmez. Siz teslim olursunuz onlar hepinizi katleder. ��

Esat Pa�a�n�n Prenses Konstantin�e bir cevap vermesi gerekiyordu. O da cevab�n� verdi: �� Bir tek ben kalsam dahi kan�m�z�n son damlas�na kadar sava�maya devam edece�iz. Ate�kesi kabul etmiyoruz.��

Esat Pa�a Yunanl�lar�n ileri s�rd�� Ate�kesi iki sebeple kabul etmemi�ti: 1- Daha �nce Selanik�i ku�atm�� olan Yunanl�lar bir ate�kes teklifi sunmu�lar ve bu tekliflerinin kabul edilmesi �zere 20.000 T�rk askeri - canlar�na dokunulmamak �art�yla- teslim olmu�tu. Ama Yunanl�lar 8 Kas�m 1912�de silahlar� ellerinden al�nan bu T�rk askerlerinin tamam�n� katlettikleri gibi Selanik�teki M�sl�man - T�rk halk�n� da ( ve hatta �ehirdeki Yahudileri bile ) katletmi�lerdi. K�saca Yunanl�lara g�venilmezdi. 2- Garp Ordusu Komutanl�� Sen direnmeye devam et. B�ylece Yunan ordusunun �nemli bir k�sm� seninle sava��rken biz de f�rsattan istifade i�gal edilmi� di�er yerleri kurtar�rken sana da yard�m g�nderece�iz�� Demi�lerdi:

Evet.. Esat Pa�a yukar�daki sebeplerden dolay� kendisi bizzat en �n saflarda olmak �zere sava�a devam etti ama ba��ndaki bela bir tane de�ildi ki. Bir taraftan f�rsat� ganimet bilmi� Arnavutlar�n ba��ms�z bir Arnavut Devleti kurmak i�in Osmanl� ordusuna sald�rmas� di�er taraftan zaten halk�n�n �o�u gayrim�slim olan Yanya�da t�remi� olan �etelerle sava��yordu. �stelik de yukar�da belirtti�im gibi piyadenin cephanesinin sadece bir g�nl�k sava�a yetecek kadar olmas�na ra�men... �stelik de Yunanl�lar devaml� takviye ald�klar� halde kendi idaresinde sadece 28.000 asker kald�� halde... Orduyu kas�p kavuran hatal�klar ve sava�� terk edip ka�anlar da cabas�...

6 Mart 1913�de Yunan kuvvetleri art�k Yanya�a girmi�lerdi. ��nk� bu m�thi� direni� maalesef Garp Ordusu Komutanl��nca iyi de�erlendirilememi� Esat Pa�a�ya bekledi�i yard�m g�nderilemedi�i gibi onun da elinde d��mana s�kacak bir mermi bile kalmam��t�. Zaten 28.000 askerin 6.000�i sava�amayacak durumda hastayd�.

Esat Pa�a art�k sonun geldi�inin fark�ndayd�. Bu nedenle gece saat 2.30�da Yunan Veliaht� Konstantin�e ba�vurarak askerlerin serbest�e �ekilmeleri �art�yla Yanya�y� teslim etmeyi teklif etti. Veliaht bu teklifi reddetti ve �ehrin kay�ts�z �arts�z teslim edilmesini istedi. Sadece subaylar k�l�� ve e�yalar�n� yanlar�na alabileceklerdi.

Sonunda Yunanl�larla bir protokol imzaland�. Bu protokole g�re:

1. Yanya Kalesi Yunan Ordusu�na teslim edilmi�tir.
2. Bug�n, Kalede bulunan birlikler harp esiridir.
3. Sancak, silah, harp gere�leri gibi b�t�n maddeler ve hayvanlar �u anda bulunduklar� durumlar�yla Yunan Ordusu�na teslim edilecektir.
4. B�t�n subay, er ve yaral�lara harp kanunlar�na g�re i�lem yap�lacakt�r.

Sonras�nda Esat Pa�a ve karde�i Vehip Pa�a Yunanl�lar taraf�ndan esir olarak Atina�ya g�t�r�ld�ler ve esir tutuldular. Bu arada 14 Kas�m 1913�de Yunanl�lar ile yap�lan Atina Antla�mas� sonras�nda 2 Aral�k 1913�de serbest b�rak�ld�lar.

******

Balkan Sava�lar� sonuna kadar Esat Pa�a fasl� burada sona erdi. Yar�n da �anakkale Sava�lar�ndaki ve sonras�ndaki Esat Pa�a�y� tan�yaca��z in�allah.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Unutulmu� Bir Kahraman: Esat Pa�a�1. B�l�m-- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 5.06.2022 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.