Eklenme Tarihi : 29.04.2011
Okunma Say�s� : 8243
Yorum Say�s� : 2

Hal� Manilerinin Kad�nlar A��s�ndan S�yledikleri

“Kayseri B�y�k�ehir Belediyesi K�lt�r Yay�nlar�” aras�nda ��kan kitaplardan biri de “Hal� Manileri”[1] adl� eserdir. Ayn� seride ��kan “Tarihi Kayseri’de Kad�n’�n Ad�”[2] kitab�m�zda “Kad�n�n Sosyo-ekonmik Durumu”nu incelerken, hal� manilerinden hareketle bir durum de�erlendirmesi yapmak isterdik ancak malzeme elimizde de�ildi. Bu y�zden konuyu �imdi ele al�yoruz.

Hal� manileri toplumumuzun ge�mi�i hakk�nda �ok �ey s�ylemektedir. Bunlar� u�up derleyerek s�zl� k�lt�rden yaz�l� k�lt�re ge�iren, kaybolup gitmesini �nleyen yazara te�ekk�r ediyoruz. Manilerin s�yledi�i �ok �eyi ilgili ki�ilere b�rakarak, “kad�n/k�zlar�m�z�n sosyal ve ticari hayattaki yerini tesbit” a��s�ndan manilere bir g�z at�yoruz.

�nsan�n temel g�d�lerden biri “ihtiya�” g�d�s�d�r. Hal�, bir ev e�yas� olarak, ihtiya�t�r. �stelik hayvanc�l�ktan tar�ma, tar�mdan sanayi toplumuna ge�ilen �lkemizde temel bir ihtiya�t�r.

- “K��n a�ar sereriz / Yaz�n toplar d�reriz / �u hal�lar olmasa / Acaba biz neyleriz?”

Meslek ve ge�im kayna�� haline gelmi�tir. - “Ad�m� sorarsan Ali/ Mesle�imiz hep hal�/ Evlenecek k�zlar�m�z / Dokuyor b�t�n hal�” “Ekme�imiz hal�m�z / Gaderimiz halimiz” diyecek kadar kad�nlarla �zde�le�mi�tir; i�g�c� kayna�� da kad�n ve k�zlar�m�zd�r.

—Ben bir hal� dokuyom/ Paras�n� el al�r/ Hal�dan han�m oldum/ D��a ��ksam yel al�r

Bu k�yl�y� sel keser/ B�nyan’da hep yel eser/ Kayseri’nin k�zlar� /Ayda bir hal� keser”

Evlenecek k�zlar�n �eyizlerinde “olmazsa olmaz”lardan biridir. �eyizin al�nmas� i�in de sermayedir. Bu y�zden k�zlar hal� dokumal�d�r.

- “Kirkit ald�m elime / Ge�tim �star �n�ne / �lmik ilmik dokurum / �zenle �eyizime

Masa �st�nde pekmez / Bu pekmez bize yetmez / B�nyan’�n k�zlar� /Hal�s�z gelin gitmez

�u g�n�l yaras�na / Modelin karas�na / Babam �eyiz d�z�yor / Hal�n�n paras�na

Hal� dibinde nacak /Nacaklar bilenecek / Ha k�zlar hal� ��ks�n /D��n�n�z olacak”

Hal� dokuma, k�z istemede bir �l�ek halini alm��, k�zlar�n “pahal�” hale gelmesine sebep olmu�tur.

- “B�lb�l gibi �ak�rlar / Kirkitleri tak�rdar / �stemeye gidenler / Hal�s�na bakarlar

Darald�m �lece�im/ Aray�p bulaca��m / Hal� dokuyan k�zlar�n / Birini alaca��m

Hal� dokurum hal�/ Niye ��kmaz yukar� / Bu hal�lar ��kal� / �imdi k�zlar pahal�

Hal�n�n arkas�ndan/ As�ld�m tokas�ndan / O�lanlar evlenmiyor / y�z binin korkusundan

Masa �st�nde kaymak/ Yiyelim parmak parmak/ Yi�idin k�r� de�il / Hal� dokuyan almak”

Para kazanman�n daha �ok erke�e ait oldu�u bir toplumda hal� dokuma, dokuyan kad�n/ k�za har�l�k ve ailesine bir gelir sa�lamaktad�r.

- “�akal�z’da evimiz /Para vermez erimiz / E�er hal� olmazsa /Ne olacak halimiz

B��a��m ataca��m/ Hal�m� sataca��m / Karda� ha�l�k istemi� / Ona para savaca��m

Tara�� vura vura / Kalkmaz oldu kollar�m / Hal�c� para ver de / Y�re har�l�k yollay�m

Hal� dokurum hal�/ Bitmiyor T�rk’�n mal� / Hal� ��kt� ��kal� /Kesemiz para dolu

Hal� ba��na durdum /Tara�� s�k s�k vurdum/ O�lum okusun diye /Gece g�nd�z oturdum"

Para kazanan kad�n/k�z�n durumu erkeklerin ho�una gitmektedir. Ancak bu durum bazen k�zlar�n aleyhine d�n��mekte; gelin olmalar�na engel te�kil etmektedir. En �ok s�zlanma da burada hissedilmektedir.

- “Kar ya��yor ya��yor / Muhtar�n tarlas�na / Babalar g�veniyor / Hal�n�n paras�na

�ividiler yetmiyor/ �u hal�lar bitmiyor /Bu hal�lar ��kal� /K�zlar gelin gitmiyor

Enli kenar dar kenar/ Boyu boyuma uyar /Olmaz olsun bu hal� /K�zlar� evde koyar

Enli kenar dar kenar/ Yanar y�re�im yanar/Bu i� b�yle giderse/ Bu y�l da kald�k bek�r

Hal� dokur artm�yor /Gavur mal� bitmiyor / Bu hal�n�n y�z�nden/ Gavur babam satm�yor”

Hal� dokumak, kolay g�z�kse de, zor i�tir.

- “Cam cama eklenir mi/ Cam yan� beklenir mi / ��kmaz olsun bu hal� / Ba�� hep beklenir mi?

Hal�n�n ilmekleri / Dar geliyor dar / Hal� dokumam anne / Vallahi zor geliyor

Verilen para, hi� bir zaman i�in “el eme�i g�z nuru”nun kar��l�� de�ildir.

- “Dokudum hal� bitti /Hal� bin y�z� tuttu / G�t�r usta hal�n� / Bir elbise zor etti

Hal� dokudum bitti /Babam aldatt� gitti / Bir alt�n bekler iken / Bir entare zor etti

Sahanda vard�r pekmez/ Bu hal� t�vbe bitmez / Hal�lar�n paras� /�ste�ime yeti�mez

Hal� dokumak zor i�tir; �yle ki dokuyan� hasta eder.

- “Hal� dokurum hal� /Bitmiyor gavur mal� / Hal� icad olal� / K�zlar�n benzi sar�

Al�c�m�z gelmedi / �n�nde bel kalmad� / Bu hal�n�n y�z�nden / Elimde hal kalmad�

�nce hal� dokurum / L�k�z� yaka yaka /G�z�mde fer almad� / Modele baka baka

Adana asmas�y�m/ Nazilli basmas�y�m / Anne doktor getirme / Ben hal� hastas�y�m”

Hal� dokuyan kad�n/k�za �ok ciddi haks�zl�klar yap�lmaktad�r. Bu haks�zl�k k�z�n babas� taraf�ndan ger�ekle�tirilmektedir.

- “Manileri s�ylerim/ �u g�nl�m� eylerim / Babam hal� dokutur/ Ya��m k��k neylerim

Hal�ya vurdum atk�/ Param� babam ald�/ D��nmeden eme�i/ Hal�y� ucuz satt�

Enli kenar ��ras� / Elim b��ak yaras� / Babam param al�yor/ haram olsun paras�

Hal� dokurum bitti/ Babam aldatt� gitti/ Bilezik umuyordum / Entariyi zor etti

Hal�n�n ba�� yatt�/ K�zlar�n benzi att� / Babamdan alt�n umdum / Bir k�pe zor yapt�”

Bazen bu haks�zl�k kad�n�n kocas� taraf�ndan yap�lmaktad�r. B�rak�n �oluk �ocu�a harcamay�, keyfi davranmaktad�r.

- “Hal� dokurum artmaz/ Kocam�n borcu bitmez/ Bin y�l hal� dokusam/ Kumar borcuna yetmez” “G�z�m model karas�/ Elim ilmek yaras�/ Yar kumara verdi�i/ Benim hal� paras�

Bu haks�zl�k bazen de hal�c� taraf�ndan yap�lmaktad�r.

- “Hal� dokurum kara / Ellerim oldu yara / Ah �u g�vur hal�c� / Bana vermiyor para

Hal�c�lar onmas�n/ karn� ekme�e doymas�n/ Bu hal�y� ��kartan / Cennet y�z� g�rmesin

�ivididen dik olmaz/ G�nder gelsin karay� / b�yle hal�c� olmaz / Say elime paray�"

Sonu�ta haks�zl�k mutlaka erkekler taraf�ndan yap�lmaktad�r.

- “Hal�c� hal� �izer/ Kirkit kolunu �zer / Zaman�n erkekleri /�yle kahvede gezer

Hal�n�n anahtar�/ �st�nde noktalar�/ K�z-gelin hal� dokur /Z�kk�m yesin kocalar�

Hal�m�n ba�� yarnak / Tatl�d�r para almak / Pek mi zoruna gitti / Bir kilo �eker almak"

Hal� dokumaktan kurtulman�n yollar� aran�r. Bazen kaytarma y�ntemi denenir bazen de kesin ��z�m aran�r; sonu�ta bir �eli�ki ya�an�r.

- “Hal� ba��na oturduk/ Mani t�rk� okuduk / Hal�m�z bitsin diye / S�ra gev�ek dokuduk

Hal�m�z da yedi y�z/ Gitti bahar geldi g�z/ Rica ederim hal�c�/ Modelini seyrek d�z

Dam ba��nda p�t�rak/ Gelin k�zlar oturak/ �u hal�n�n y�z�nden/ Gelin olup kurtulak

Hal�c�y�m hal�c�/ Bu dert beni al�c� /Hal� dokutmayana / var�c�y�m var�c�"

Bir ba�ka kurtulu� yolu da hal� dokumay� ��renmemek veya okuyup kurtulmakt�r.

- “Hal�lar� getirin/ K�zlar bellesin diye / K�zlar hal� bellemez /Hal� dokunmaz diye

Yar gelir basa basa / Kollar�m yoruluyor/ Okumu� hamarat k�z/ Hal�dan kurtuluyor

Han�m hal� dokuyor/K�z� kitap okuyor/ Aman evlad�m aman/ �yi oku ha diyor"

Ailede hal� dokumayana yapt�r�m uygulanmaktad�r.

- “Hal� dokudum beyaz/ Annem ediyor �ok naz/ Hal� dokumam dedim/ �orbam� koymu�lar az

Hal� dibinde testi/ B��ak elimi kesti/ Ben dokumam deyince/ Anam babam hep k�st�

Karyolan�n demiri/ Senden ald�m emiri / Hal� dokumam dedim/ Yine yedim demiri”

Hal�, ge�im kayna��d�r ama olaylar kad�n/k�zlar�n aleyhine geli�mektedir. �aresiz kal�nd��nda beddua edilmektedir. Ancak o ki�i yak�n� oldu�undan, psikolojideki “yans�tma” yoluyla hal�c� hedef olmaktad�r.

- “Hal� hal�ya be�e /Hal�lar�n d�rt k��e/ Hal� icad edenin/ Ba��na bomba d��e”

Hal� manileriyle hal� aras�nda bir benzerlik vard�r. Hal� iplerinin getirilip tezg�h�n haz�r kuruldu�u gibi, maninin ilk iki m�sra� da haz�r vaziyettedir. Hal�n�n ilmek ilmek dokundu�u gibi, maniler de kelime kelime okunur. Manilerin de s�ylemek istedi�i 3,4. m�sralardad�r.

�kisini de ayn� anda ba�aran, kad�nd�r. Modelin uygun d��mesi gibi kelimeler de iyi dizilmelidir. Verilen mesaj, i�tendir. Bu y�zden hal� manilerinde s�ylenen s�zlerin sade ve i�ten oldu�una; kad�n/k�zlar�m�z�n duygular�n� kat�ks�z aktard��na inan�yoruz.[3]

[1] Parlak, Mustafa, Hal� Manileri, Kayseri, 2005

[2] I��k, Mustafa, Tarihi Kayseri’de Kad�n’�n Ad� ,Kayseri, 2005

[3] Bu makale 20.07.05 tarihinde, Kayseri-H�kimiyet–2000 Gazetesinde yay�nlanm��t�r.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Hal� Manilerinin Kad�nlar A��s�ndan S�yledikleri ba�l�kl� yaz� Mustafa I�IK taraf�ndan 29.04.2011 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.