KAZIM ÖZTÜRK
ÖZTÜRKÇE
KONYA-MAHALLE-SEMT-YER
İSİMLERİNİN-ANLAMLARI VE TARİHÇELERİ
Konya
çocuğu olarak şehrimizin tarihi Mahalle, semt ve yer isimlerini bilmek
hepimizin merak konusudur. İçinde yaşadığımız, ekmeğini yiyip suyunu içtiğimiz,
nimetlerinden yararlandığımız şehirlere minnet borcumuz var. Ötedenberi
merakımı çekmiştir Konya Mahalle ve Semtleri. Bugün birçoğu kaybolmuş, sadece
isimleri kalmıştır. Nerededir bilinmiyor, tam olarak; "Şurası” deme
şansımız yok.
2008 yılında; "KONYA İlçe-Mahalle-Semt-Yer
İsimlerinin-Anlamları ve Tarihçeleri” adıyla bir çalışma yapmıştım.
Kitap basım aşamasına gelmişti, ama olmadı. Hala o çalışma dosyam elimde
duruyor.
Çalışmamda
çok ilginç isimlerle karşılaştım.
Karatay
ilçesinde; Bahçe-i Sultani, Bağ-ı Evliya, Biremoni, Dolav, Kalenderhane,
Kubbeli Mescid, Merendi, Mihmandar, Sincari, Şeyh Alaman, Türbe-i Celaliye…
Yer
isimleri; Aslanlı Kışla, Aslım, Biçyemez, Cingenler Yüğü, Çukur Mektep,
Debbağhane, Deli Osman Çiftliği, Fenni Fırın, Gazaros'un Bahçesi, Güllükbaşı,
Hergele Meydanı, Sultan Harmanı, Sulu Kahve, Kayıklı kahve, Tokmak Bastı
Tekkesi, Üzüm Pazarı…
Meram
İlçesindeki Mahalleler; Abdürreşit, Alakova, Aymanas, Ana Sultan, Âşkan,
Avalama, Bordobaşı, Çoban Abdal Mahallesi, Dahller Bağı, Dibek Başı, Dinorna,
Dört Okka, Fahrü Nisa, Gazezler, Girfart, Hoşhan, Hüman Bağı, Menzilhane,
Meydani Mahallesi, Şeyh Osman Rumi, Uzun Çarşı…
Yer
isimleri; Allame Çarşısı, Ayna, Bağavi tekkesi, alıklı Çeşme, Baruthane,
Başarılı Çarşısı, Bedelci Mehmet Efendi Sarayı, Demirciler içi, Fahrettin Paşa
Parkı, Filobad, Gazhane, Gedekale, Gevraki Hanı, Kanlı Göl, Kızlar kayası,
Mecidiye hanı, Mekteb-i İdadi, Mukbil Bağı, Söylemez, Şakalak, Tahtatepen,
Tantavi Ambarı, Yüksek Mezarlık…
Selçuklu
ilçesindeki Mahalleler; Ali Gav, Arpaçimen, Aytekin, Bermende, Ermeni
Mahallesi, Garipler, Hoteni, Kapturga, Ölübenledi, Parsana, Sikaye, Taht,
Tımarhane, Yıkık mahalle…
Yer
isimleri; Aıncı Sarayı, Bab-ı Sultani, Bağ-ı Kutlu, Dış Kale, Guraba Hastanesi,
Hasbahçe, Haydarhane, Kabala, Kent yakası, Malasiya, Maristan-ı Atik, Tol Altı,
Zindankale…
Yukarıda
adı geçen isimlerin kaç tanesi mevcut? Hangi mahalle veya semtimizin ismi hala
bu özelliğini taşıyor? Elbette taşıyanlar var. Ama neden tamamı muhafaza
edilmedi? Edilmiyor?
İsimleri
değiştirilen mahalle ve semtlerden birkaç örnek vermek isterim. Daha önce
“Bezzazlar” mahallesi iken nedendir bilinmez “Gazezler” mahallesine dönüşmüş.
Halbuki o dönemde bu mahallede ipek imalatı yapılıyormuş. Dutlu Kırında da dut
ağaçları varmış. Burada ipek böcekçiliği yapılıyormuş. Bu ipekler Bezzazlarda
satılıyormuş. Bezzaz: Bez, pamuklu dokuma ve kumaş
anlamına gelir. Bezzaz bez satan kimsedir.
Sadeddin Hanı 1236-1237
yıllarında Selçuklu veziri Sadedin Köpek tarafından Konya Aksaray yolu üzerinde
yaptırılmış bir Anadolu Selçuklu kervansarayıdır. Halk arasında “Zazadın Han” olarak bilinir.
Horozlu
Han; Şehrin kuzeyinde yer alan Ruzbe ovası
mevkiinde ve Konya-Akşehir karayolunun 200 m. solunda bulunmaktadır.
Hanın ilk defa Ahmed Eflâkî'nin Menâḳıbü'l-ʿârifîn'inde
(II, 175) Rûzbih (Rûzbe) Hanı
şeklinde rastlanan isminin önce
İrûzbe'ye, sonra Orozlu'ya ve daha sonra da Horozlu'ya dönüştüğü kabul
edilmektedir (Konyalı, s. 1046).
Eflâkî'nin kullandığı isme göre hanın bânisinin,
kendisinden bir asır önce yaşayan Sultan II. Gıyâseddin Keyhusrev'in
(1237-1246) câmedârı ve II. İzzeddin Keykâvus'un (1246-1249 müstakil, 1249-1262
müşterek) atabeyi Emîr Esedüddin
Rûzbe olması gerekir.
Konya’nın; İç ve Dış Kale diye kaleleri vardı.
Buram buram tarih kokardı. Ankara’nın, İstanbul’un, İzmir’in, Diyarbakır’ın….
Kaleleri hala ayakta dururken Konya kalesi niçin yıkıldı veya yıkılmasına Buram
buram tarih kokardı. Ankara’nın, İstanbul’un, İzmir’in, Diyarbakır’ın….
Kaleleri hala ayakta dururken Konya kalesi niçin yıkıldı veya yıkılmasına zemin
hazırlandı?
Çocukluk Konya'm!
Bahçeliydi evler hep
sekiliydi,
Samimiyet çoktu aşk ekiliydi,
Avlusunda çiçekler dikiliydi,
Sanki gülistandı çocukluk Konya'm!
Komşularım vardı
Kalfa Solaklar,
Sessizdi cadde, sakindi sokaklar,
Temizdi doğa berraktı sulaklar,
Adeta destandı çocukluk Konya'm!
Yazın tozlu, kışın
çamurdu yollar,
Çok sıkıntı çekti üretken eller,
Kahırlar içinde bilinmez haller,
Unutulmaz andı çocukluk Konya'm!
Seyyar satıcılar sık
sık gezerdi,
Nerde çocuk görse ora sızardı,
Kayalı park bize günlük pazardı,
Mutlu bir zamandı çocukluk Konya'm!
Bayramlarda yeni
esvap giyerdik,
Hal hatır sorunca bayram sayardık,
Dualar alınca manen doyardık,
Coşkulu mekândı çocukluk Konya'm!