Eklenme Tarihi : 15.06.2023
Okunma Say�s� : 411
Yorum Say�s� : 0

M.Nihat Malko�

Bu Yaz� 16.06.2023 tarihinde
G�N�N YAZISI
olarak se�ilmi�tir.

Vefa, Bizlere �stanbul'da Bir Semtten �te �eyh Eb��l- Vef�'y� Hat�rlat�r

M. N�HAT MALKO�

Ruhlar�n bo�ald�� g�n�m�zde vefa sadece bir semt ad� m�d�r?

Zamane insanlar�n�n vefas�zl��ndan yak�nd��m�zda "Vefa baz�lar� i�in bir semt ad�d�r" deriz. Peki bu semtin ad�n�n nereden geldi�ini ka��m�z biliriz? ��te bu yaz�m�zda bu kadim semte ad�n� veren bir Allah dostundan, �eyh Muslihuddin Mustafa �bn�'l Vef� 'dan bahsedece�iz. Onun din-i �sl�m'a hizmetlerinden, hikmetli davran��lar�ndan bahis a�aca��z.

�stanbul�un tarih� bir semtine ad�n� vermi� olan �eyh Muslihuddin Mustafa �bn�'l Vef�, rivayetlere g�re Konya'da do�mu�tur. Do�um tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, vefat tarihi hicri 896�da, Ramazan ay�n�n ilk Pazartesi g�n�, mil�di 1491 senesidir. Babas� Ahmed Sadri Efendi'dir. Bu Hakk ve hakikat dostu, Zeyniyye tarikat�n�n Vef�iyye kolunun kurucusudur. Kendisi "Vef�, �bn�'l Vef�, �bn Vef�, Vef�z�de, Eb��l-Vef�" gibi lakaplarla an�l�r. "�bn�'l Vef�" "vefan�n babas�" demektir. Mutasavv�f bir �air olan bu Allah dostu, �iirlerinde "Vef�" lakab�n� s�k�a kullanm��t�r. "�bn Vef�" lakab�n� annesinin ad� olan Vef�dan ald�� s�ylenir. �eyh Vefa Hazretleri Konya'da do�du�u i�in Vefa Konev� olarak an�lm��t�r.

Ebu'l Vefa, Fatih Sultan Mehmet devrinin me�ayihlerinden biriydi

�stanbul'da Vefa semtine ad�n� veren, Fatih Sultan Mehmet devrinin me�ayihlerinden biri olan Ebu'l Vefa, d�nemin hat�r� say�l�r, b�y�k �limlerindendir. Do�du�u yer olan Konya'da okumu� ve orada velilik makam�na eri�mi�tir. Konya'dayken �ok say�da talebesi onun rahle-i tedrisinden ge�mi�tir. Konya'daki talebeleri aras�nda Karamano�lu �brahim Bey de vard�r. �ok ibadet eden �eyh Vefa, Kur'an'�n sad�k bendelerinden biriydi.

�stanbul'un fethedilmesi b�t�n M�sl�manlar gibi, Ebu'l Vefa'y� da �ok mutlu eder. O, Hac farizas�n� yerine getirdikten sonra �stanbul'a gelir ve bug�nk� ad�yla Vefa semtine yerle�ir. O, buraya geldi�inde semtin n�fusunun �o�unlu�u Rumlardan olu�maktayd�. Onlara sevgi ve ho�g�r�yle davranan �eyh Vefa, bir�ok ki�inin hidayetine de vesile olmu�tur. Rum ahalisi de ona b�y�k sayg� ve h�rmet g�sterir. Onun Muhammed� ahl�k�ndan etkilenenler, hi� teredd�t etmeden �sl�m'� se�erler. Zira o, ilmiyle �mil bir Allah dostuydu. Onu g�renler, onun sad�k talebesi olmak i�in adeta birbirleriyle yar��rlar. Bir�ok �air, m�zisyen ve �lim onun ziyaretine gelerek kendisinin vaaz ve nasihatlerinden istifade eder. Bu arada Konya'dan talebeleri de gelir yan�na. Bunlar aras�nda b�rokratlar, askerler ve pa�alar da vard�r.

�eyh Ebu'l Vefa ayn� zamanda tarikat ehli bir �airdir

�eyh Ebu'l Vefa ayn� zamanda tarikat ehli bir �airdir. Allah ve peygamber a�k�n� g�n�llere nak�eden bu Hakk dostunun �iirleri �ok be�enilmi�, y�llarca il�h� olarak okunmu�tur. Bu �iirlerden birinde can�ndan �ok sevdi�i Peygamber Efendimizi ��yle anlat�r: "Mefhari c�mle cihans�n ey �efaat madeni/Mekke�de do�dun Medine i�re k�ld�n meskeni/Vuslat�nla biz fakiri eyle mesrur Y� Gani/D��t� g�nl�m Y� Muhammed can�m arzular seni/C�rm-� isyan ile geldik �an�na d��en kab�l/Hem �efaattir ricam�z hazretinden Y� Resul/Reddedip bizi kap�ndan etme sultan�m melul/D��t� g�nl�m Y� Muhammed can�m arzular seni/Enbiyan�n serverisin Y� Muhammed Mustafa/Nur-i vechin perveri hep �leme verdi ziya/Asitan�nda kulundur bu imam-� �eyh Vefa/D��t� g�nl�m Y� Muhammed Mustafa"

Ebu'l Vefa'n�n eserleri �unlard�r: "Mak�m-� S�l�k"(Tasavvuf ile ilgili olup, T�rk�e manzum bir eserdir), ��z-� �rf�n(T�rk�e ve manzum bir eserdir), Evr�d-� Vefa(Dua ve zikirlerden olu�an nesir bir eserdir), Risale-i Manzume-i �eyh Vefa(Arap�a �iirleri yer almaktad�r), R�zn�me-i Vef�(Ya�ad�� d�nemin g�ncel olaylar�n� aktarm��t�r)

�l�h� a�k�n ate�iyle yan�p tutu�an �eyh Ebu'l Vefa Hazretlerinin dilinden d��rmedi�i �u duas� ne kadar da manidard�r: "Ya Allah!D�nya ve ahirette kar��la�aca��m her bir korku i�in �lailahe illallah��, her keder ve �z�nt� i�in �ma�aallah��, her bir nimet i�in �elhamd�lillah��, hayret verici her �ey i�in �subhanallah��, her bir g�nah i�in �esta�firullah��, her darl�k i�in �hasbunallah��, her bir �l�m ve musibet i�in �inna lillahi ve inna ileyhi raciun�u, her bir kaza ve kader i�in �tevekkeltu alallah��, her bir itaat ve isyan hareketi i�in �la havle vela kuvvete illa billahil aliyyul az�m�i haz�rlad�m. Ey Rabbim... Bize artt�r da eksiltme, bizi �ereflendir de hor ve hakir k�lma, bize ver de mahrum b�rakma, bizi se� de �zerimize ihtiyar etme. Bizden raz� oluver, bizden kabul eyle. Ey Kerem sahibi! Ey esirgeyenlerin en merhametlisi! Duam� kabul eyle. Hamd alemlerin Rabbine mahsustur."

�a� a��p �a� kapayan Fatih'in, derg�h�n kap�s�n� a�amamas�n�n hikmeti.....

B�y�k Fatih, 1453'te �stanbul'u Bizans'tan alarak yeni bir �a�� ba�latm��t�r. D�nyan�n g�z� onun �zerindedir. Fatih Sultan Mehmet�in, fetih sonras� �stanbul�a �a��rd�� y�zlerce ilim ve m�neviy�t b�y�� aras�nda, �eyh Vefa Hazretleri de vard�r. Harabe say�labilecek bir Bizans semtine yerle�en bu Allah dostu, buray� k�sa s�rede mamur h�le getirmi�tir.

G�n�m�zde "Vefa" ad�yla an�lan semt, �eyh Vefa Hazretlerinin bir hat�ras�d�r. O, burada kurulan medresede bir taraftan talebelere ders vermi�, bir taraftan da ihtiya� sahiplerine yard�m elini uzat�p onlar�n g�n�llerini fethetmi� ve onlar�n M�sl�man olmalar�nda rol oynam��t�r. Bu k�hne semt bu Hakk ve hakikat dostunun buraya gelmesiyle bir ilim, hikmet, maneviyat ve il�h� a�k merkezi olmu�tur. Burada y�reklere birlik, beraberlik ve karde�lik tohumlar� ekilmi�tir. Bu b�y�k Hakk dostu bu semte manev� imzas�n� atm��t�r.

�eyh Ebu'l Vefa Hazretlerinin ard�ndan nice ibretli rivayetler anlat�lm��t�r. Onun �stanbul'a geli�inin hik�yesi de pek enteresand�r: "Hac g�revini yerine getirmek i�in memleketi Konya�dan Antalya�ya, oradan da M�s�r�a ge�mek i�in gemiye binen �eyh Vefa, k�z karde�iyle birlikte Rodos korsanlar� taraf�ndan esir d��r�l�r. Olay� duyan Karaman Emiri �brahim Bey fidye kar��l��nda �eyh Vefa ve k�z karde�ini esirlikten kurtar�r. Olay�n ard�ndan �stanbul�a yerle�en �eyh Vefa, burada ibadetle me�gul olur. Buray� bir a�k diyar�na �evirir. Fatih Sultan Mehmet de �eyh Vefa ad�na semte bir �e�me ve �ifte hamam yapt�r�r. Herkesin �eyhi �ok sevdi�i bu semt, k�sa s�re sonra Vefa ad�yla an�lmaya ba�lar ve g�n�m�ze gelir.

Ebu'l Vefa Hazretleri zaman�n vicdan� h�km�nde s�ra d�� bir insand�

Ebu'l Vefa s�ra d�� bir insand�. Rivayetlere g�re Fatih Sultan Mehmet, Ak�emseddin'in olmad�� g�nlerden birinde �eyh Ebu'l Vefa ile tan��may� murat eylemi�tir. Fakat incelik g�stererek �eyhi huzuruna �a��rmak yerine, o �eyhin huzuruna gitmi�tir. �stanbul'un manev� dinamiklerinden biri olan Ebu'l Vefa, �stanbul'u fethederek �a� a��p �a� kapayan koca Fatih Sultan Mehmet'i derg�h�n�n kap�s�ndan d�nd�rm��t�r. Bu durum farkl� zamanlarda �� defa cereyan etmi�tir. �lk bak��ta bu bir kibir i�areti olarak g�r�lse de hakikat �ok farkl�d�r. Gelin bu enteresan hik�yeyi bir dost kalemden dinleyelim:

"Fatih Hazretleri, velilerin ziyaretlerinden b�y�k bir huzur bulurdu. Onlar�n feyz ve berek�t�ndan g�nl� feyz ile dolar ve ta�ard�. Bir g�n, zaman�n evliyas�ndan �eyh Ebu'l-Vefa Hazretleri'ni ziyaret etmeyi �ok arzulad�. Erkan� ile birlikte tekkenin kap�s�na kadar gitti. Ne g�rs�n ki, herkese a��k olan kap�, maalesef kendisine kapat�lm��t�. H�nk�r �z�ld�. Rengi soldu. ��eride Ebu'l-Vefa Hazretleri de ayn� durumda idi. M�r�dan da, edeben bir �ey soram�yorlard�. Fakat i�lerinden "Bu ��n s�rr� nedir?" diyerek hayretle hadisenin seyrini merak ediyorlard�. Nas�l olur ki, bir sarho�a dahi a��k olan kap�, m�jdeli bir hadis-i �erifin tecell�sine mazhar olan zata kapat�lm��t�'? Fatih, mahzun bir �ekilde geri d�nd�. Bir �a� kapay�p, bir �a� a�an, Bizans surlar�n� yerle bir eden ulu hakan, bir g�n�l erinin tekkesinin esrarl� kap�s�n� a�amadan geri d�nm��t�.

Aradan bir zaman ge�tikten sonra H�nk�r, yine hassas kalbinin derinliklerinden gelen bir heyecan ile Ebu'1-Vefa Hazretleri'ni ziyarete haz�rlan�p, erkan� ile tekrar oraya gittiler. Yine ayn� manzara, kap� kapal�! H�nk�r'�n deh�eti artt�. Yaverine: "Kemal-i edeb ile huz�ra gir! Anla bu i� neyin nesi? Bu muamma nedir? Bu ne acep bir h�ldir?" dedi. Yaver huz�ra girdi. Ebu'1-Vefa Hazretleri yavere dedi ki: "H�nk�r�m�z Fatih'in hassas ve co�kun bir g�nl� vard�r. Buraya girer de bizim alemimizdeki zevki tadarsa, bir daha ayr�lmak istemez ve devletin idaresine d�nmez. Lakin bu m�lk ve �mmet O'na emanettir. Kendisi kadar liyakatli bir kimse gelip onun yerini dolduramaz ise, m�lk ve �mmet zarar g�r�r. O da, ben de g�nahkar oluruz. Sonra; ruhu buran�n manev� havas� ile dolacak, neyi varsa buraya getirip infak edecek. Dula, yet�me, garibe, b��areye ve b�kese gidecek olan imk�nlar, buraya akacak!. Ayn� zamanda m�r�d�n�n g�nl�ne d�nya muhabbeti girecek, d�zenimiz bozulacak!..

H�nk�r�m�z Efendimiz'e bizler buradan dua ve tevecc�h h�lindeyiz.. G�nl�m�z, g�nl�n�n i�indedir..." buyurdu. Yaver huzurdan ayr�l�p, tekkenin kap�s�nda merakla neticeyi bekleyen H�nk�r'a bu s�zleri nakledince, H�nk�r sordu: "Hazret bu hislerini ifade ederken nas�ld�?" Yaver: "H�nk�r�m Ebu 1-Vefa Hazretleri, Bu s�zleri s�ylerken, di�er taraftan da g�nl� hicr�n ile yanm�� olmal�yd� ki, g�zlerinden damlalar d�k�l�yordu " dedi. Fatih, ba��n� �n�ne e�di. Ufuklara s��mayan bak��lar�, derin, mehtapl� bir gece gibi ba�ka bir aleme d�nd�. G�zleri nemlenerek, bahar dallar�nda biriken �ebnemler gibi ya�lar d�k�lmeye ba�lad�. Onunla hayat boyu bir daha g�r��mek kendisine nasip olmad�. Vaktaki Fatih'in vefat� haberi gelince, Ebu'l-Vefa Hazretleri saraya gitti. H�nk�r'�n cenaze namaz�n� k�ld�rd�."(Fatih Sultan Mehmet Han- Osman Nuri Topba�-Alt�noluk Dergisi, A�ustos 1996)

Ruhlar� dirilten manev� bir atmosfer: �eyh Vefa K�lliyesi

�stanbul'un maneviyat merkezlerinden biri de k�sa zamanda bir ilim merkezi h�line gelen �eyh Vefa K�lliyesi'dir. Burada edebiyat, g�zel sanatlar ve musiki de icra edilir. S�z konusu k�lliye cami, medrese, h�nekah, �ifte hamam, imaret, tabhane, k�t�phane, �e�me ve t�rbe gibi �e�itli unsurlardan meydana gelmektedir. �eyh Vefa Camii ve �ifte hamam�, Fatih Sultan Mehmet taraf�ndan,devrin ileri gelen mutasavv�flar�ndan ve Zeyniyye tarikat� �eyhi Muslihuddin Mustafa Efendi ad�na yapt�r�lm��t�r. As�l cami ve hamam y�k�lm�� olup, cami �n�ndeki h�cre (�eyh odas�), t�rbe ve medresenin bir k�s�m duvarlar� ile bir �e�me, g�n�m�ze kadar ayakta kalabilmi�tir. Fatih zaman�nda olu�turulmaya ba�lanan �eyh Vefa K�lliyesi, Sultan II. Bayezid zaman�nda yap�lan il�velerle geni� bir k�lliye h�line getirilmi�tir.

K�lliyenin �nemli binalar�ndan biri �eyh Vefa Camii'dir. Cami k�lliyenin merkezinde yer almaktad�r. Caminin g�neyinde mihraba biti�ik bir h�cre, caminin g�ney bat�s�nda �eyh Vefa T�rbesi, kuzeyinde ise muhtemelen �U� �eklinde cami ile ortak avlulu medrese ve h�nekah yer almaktad�r. �eyh Vefa Camii�nin 881/1476 tarihinde yap�ld�� anla��lmaktad�r. Fatih taraf�ndan yapt�r�lan cami 1757'de k�kl� bir onar�m ge�irmi�tir.

�eyh Ebu'l Vefa be� as�rdan beri �stanbul'un manev� misafiridir

�eyh Ebu'l Vefa be� as�rdan beri �stanbul'un manev� misafiridir. �stanbul'un tarih� bir semtine ismini veren �eyh Ebu'l Vefa�n�n t�rbesi kendi ismi ile an�lan caminin haziresinde bulunuyor. Hazirede yakla��k 450 kabir mevcuttur. Bunlardan ancak birinde Zeyniyye tarikat�na mensup mezar ta�� ekline rastlanmaktad�r. �eyh Vefa haziresinde bulunup g�zden ka��r�lan yap�lardan birisi Lala Pa�alar T�rbesidir. Bat� hazirede yer alan bu t�rbede Lala Mehmed Pa�a, Lala Ramazan Pa�a ve bir ki�i daha medfun bulunmaktad�r.

Maneviyat mimar� �eyh Vefa�n�n t�rbesi, caminin g�neyinde, Vefa Caddesi�ne a��lan kap�n�n yan�nda yer almaktad�r. Kitabesine g�re bu t�rbenin 896/1491 senesinde in�a edildi�i anla��lmaktad�r. Bir s�ra kesme ta�, �� s�ra tu�la m�navebesiyle bina edilen kare planl� t�rbe, Bursa �slubu in�a gelene�ini s�rd�rmektedir. ��te de kare plan �emas�n� muhafaza eden t�rbenin �st� ah�aptan ters tavanla �rt�l�d�r. T�rbenin ortas�nda, birisi �bn��l-Vefa hazretlerine ait, be� sanduka yer almaktad�r. Sandukalardan ikisinin �eyh Vefa�n�n halifelerinden �eyh Ali Efendi ve �eyh Davud Efendi�ye ait oldu�u bilinmektedir.

K�hne bir Bizans semtini, geli�iyle bir maneviyat merkezi h�line getiren �eyh Ebu'l Vefa'n�n T�rbesinde �u beyit yaz�l�d�r: "Mukted�y-� ehl-i m�n�, Muslihiddin Ebu�l-Vef�/Uy�n-i u��ka h�k-i merkadidir t�tiy�" (Anlam�: Muslihudd�n Eb�'l-Vef�, m�n� ehlinin, evliy�n�n uydu�u kimsedir. Mezar�n�n topra��, ��klar�n g�zlerine s�rmedir.)

Bu d�nyadan her f�ni gibi bir �eyh Ebu'l Vefa Hazretleri gelip ge�ti. O, 1491 senesinde, geride binlerce talebe b�rakarak ebed� �leme g��t�. B�t�n Hakk ve hakikat dostlar� gibi o da g�k kubbede ho� bir seda b�rakt�. Fatih Sultan Mehmet'in cenaze namaz�n� k�ld�ran Ebu'l Vefa'n�n cenazesine d�nemin padi�ah� Sultan Beyaz�t da kat�lm��t�r. O �yle y�ce ruhlu bir insand� ki �l�m�n�n ard�ndan sadece m�minler de�il, gayri m�slimler de g�zya�� d�km��t�r. Allah kendisini cennetiyle ve cemaliyle m��erref k�ls�n.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Vefa, Bizlere �stanbul'da Bir Semtten �te �eyh Eb��l- Vef�'y� Hat�rlat�r ba�l�kl� yaz� M.Nihat Malko� taraf�ndan 15.06.2023 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.