CÝHANDA LOKUM, YURTTA HALKA ÞEKERÝ /  YAZILAN  ÞÝÝR -  YAZDIRILAN  ÞÝÝR


Bugün 2  Nisan  2023

Bundan  75  sene  önce,  2  Nisan  1948’de -Türkiye’de kendisini  þair  ve  yazar  olarak  niteleyen  herkesin  tanýdýðý-  büyük  þair/  yazar  Sabahattin  Ali,  Kýrklareli’de,  Ali  Ertekin  adlý  bir  kiþi  tarafýndan,  baþýna  defalarca  sopayla  vurularak  öldürüldü.

41  Yaþýnda  genç  bir insandý  Sabahattin  Ali.  Bu  kýsacýk  ömrüne ise  pek  çok  eser  sýðdýrdýðý  gibi  pek  çok  hapis  cezalarý  da sýðdýrmýþtý.

Ben  bu  yazýmda  sizlere  Sabahattin  Ali’nin  hayatý, edebi  kiþiliði ve eserleri  hakkýnda  herhangi  bir  bilgi  vermeyecek,  sadece  iki  þiirinden  bahsedeceðim.

Evet  iyi bir yazar  olduðu  kadar  güçlü  bir  þair  olan  Sabahattin  Ali’nin  elbette  ki  pek  çok þiiri  vardýr  ki bu  þiirlerinin  bazýlarý  bestelenmiþtir.  Mesela  Sinop  Cezaevindeyken  yazdýðý  ‘’  Aldýrma Gönül  Aldýrma’’  ya  da  asýl  adý  ‘’Eskisi  Gibi ‘’  olup  günümüzde  ‘’ Ben  Yine Sana Vurgunum’’  olarak  Nükhet  Duru’dan  dinlediðimiz  þarkýnýn  sözleri  gibi...Çok  sevdiðim  ‘’ Leylim Ley ‘’ gibi...  Hatta ‘’ Kürk  Mantolu  Madonna’’  adlý  eseri  bile  tiyatro  eseri  olarak  sahnelenmiþtir.

Evet... Sabahattin  Ali’nin  pek  çok  þiiri  vardýr  ve  bu  þiirlerin  biri  hariç  diðerleri  ýsmarlama  þiirler  deðildir. Yani  þair  ilham gelmiþ  ya  da  bir  þeyler  onu  þiir  yazmaya  teþvik  ettiði  için,  içinden  geldiði gibi dökmüþtür  duygularýný  kaðýda.

Ancak bazen  insanýn  içinden  geçen  duygu  ve  hisleri  kaðýda  dökmesi  baþýna  bela  olur.  Nitekim  Sabahattin  Ali’nin  de  baþýna  bela  olmuþtur  aþaðýdaki  ‘’ Memleketten  Haber’’  þiiri

MEMLEKETTEN  HABER

Hey ana vatandan ayrýlmayanlar
Bulanýk dereler durulmuþ mudur?
Dinmiþ mi olukla akan o kanlar?
Büyük hedeflere varýlmýþ mýdýr?

Asarlar mý hâlâ hakka tapaný?
Mebus yaparlar mý her þaklabaný?
Köylünün elinde var mý sabaný?
Sýska öküzleri dirilmiþ midir?

Cümlesi beli der enelhak dese
Hâlâ taparlar mý koca terese?
Ýsmet girmedi mi hâlâ kodese?
Kel Ali'nin boynu vurulmuþ mudur?

Koca teres kafayý  bir  çekince
Ýskender’e bile dudak  bükünce
........... ( bu  dize  sansürlü )
Hicabýndan  yerler  yarýlmýþ mýdýr?

Görüldüðü  gibi  þiir  oldukça  sert  eleþtiriler  ihtiva  etmektedir. Özellikle  ‘’ Her  Hakka  tapaný  hâlâ asarlar mý?  Her  þaklabaný  hâlâ  millet  vekili  yaparlar mý? ‘’  Gibi  sert  eleþtiriler  yanýnda 3. Kýtada  direkt  Atatürk,  Ýsmet  Ýnönü,  ve  Kel  Ali (  Ýstiklal Mahkemelerinin acýmasýz  yargýçý Ali Çetinkaya)  hedef  alýnmýþtýr.

Evet, üçüncü  kýtada Sabahattin  Ali Mustafa  Kemal  Atatürk’e ‘’ Koca  Teres’’  dedikten sonra soruyor:  ‘’O  ‘’Enel  hak( Ben Allah’ým)’’ dediðinde ‘’Belî ( evet) denilen koca  terese hâlâ tapýlýr mý?  

Bu  arada  Ýsmet  Ýnönü’nün  hapse  girip  girmediðini  soruyor  çünkü  Ýsmet  Ýnönü, Atatürk’e  suikast davasý sýrasýnda  özellikle  Kazým  Karabekir  Paþa’nýn  ceza  almadan  kurtulmasý  için  çok  çaba  sarfetmiþ  bu  sebeple  de  Ali  Çetinkaya’nýn düþmanlýðýný  kazanmýþtý.

Ali Çetinkaya’nýn, Ýsmet  Ýnönü’yü  dahi  sorgulamak  isteðine  eðer  Atatürk  ‘’  Çüþþþþ!  O  kadar  da  deðil.’’  Demeseydi  Ýsmet  Ýnönü  de  Ali  Çetinkaya’nýn  hýþmýna  uðrayacaktý.  

Ýþte  o  sebeple  Sabahattin  Ali,  þiirinde  soruyor: ‘’Ýsmet  girmedi  mi  hâlâ  kodese?’’  Sonra  devam  ediyor:  ‘’Ýsmet  Ýnönü  hapse  girmediyse  Ali  Çetinkaya’nýn  boynunun vurulmasý  lazým.  Öyle  bir  þey  oldu  mu? ‘’

Dördüncü  kýta’daki  ......  býrakýlan  yerde  artýk  ne  yazýyor  idiyse  o  dize bugün  bile  sansürlüdür.

[Ýþin  en  ilginç  tarafý  ise  bugün Sabahattin Ali’ye  en  fazla  sahip  çýkanlarýn,  kendilerini  Atatürkçü  olarak  niteleyen  insanlar olmasýdýr. Bir  baþkasý,  mesela  bu  þiiri  Necip  Fazýl  Kýsakürek  yazmýþ  olsaydý  kesinlikle  bu güne  kadar  lanetlenirdi.  Lakin  Sabahattin  Ali’yi,  býrakýn  lanetlenmeyi,  adýna  her  sene ödüllü  edebiyat yarýþmalarý  düzenlenir  bu  kesim  tarafýndan. ]

Evet...  Bu  þiir  Sabahattin  Ali’in  baþýna  bela  olur  tabii  ki.

Bir  toplantýda  okuduðu  bu  þiir  yüzünden 22  Aralýk 1932’de  tutuklanýr.

Sabahattin Ali’ye  göre  mahkeme  safhalarý  lehine  cereyan  etmiþtir ancak  savcý  yine  de  hapse  atýlmasýný  istemiþ,  hakim  ise  ‘’Ceza  vermezsem  baþým  derde  girer.’’  korkusu  ve  biraz  da ülkeye hakim güce  yaltaklanmak  düþüncesiyle bir  yýl  hapis  cezasý vermiþtir. Dava  temyize  gittiðnde ise iki  ay  da  temyiz  bindirmiþ  ve  ceza  on  dört  ay olmuþtur.

Sabahattin  Ali iþte  bu  cezanýn on  ayýný  yattý,  geri  kalanýný ise Cumhuriyetin 10. Yýldönümü  sebebiyle çýkartýlan  genel  af  sayesinde yatmadý.

Ancak hapse  atýldýðýnda  ayný  zamanda  memuriyetten  de  atýlmýþtý.  O  sebeple  öðretmenlik  mesleðine  yeniden  dönmek  için  bayaðý  bir  giriþimde  bulundu.

1934  Yýlý baþýnda  Atatürk’ü  öven  bir  kaside  yazmasý  halinde öðretmenliðe  geri dönebileceði  belirtilince kaðýda  kaleme sarýldý  ve 15  Ocak  1934’de  Varlýk  Dergisinde  yayýnlanan  aþaðýdaki þiiri  yazdý. Evet,  bu  bir  ýsmarlama  þiirdi. 

BENÝM AÞKIM

Bir kalemin ucundan hislerimiz akýnca
Bir ince yol onlarý sýkýyor, daraltýyor;
Beni anlayamazsan gözlerime bakýnca
Göðsümü parçala bak kalbim nasýl atýyor.

Daha pek doymamýþken yaþamanýn tadýna
Gönül baðlanmaz oldu ne kýza, ne kadýna
Gönlüm yüz sürmek ister yalnýz senin katýna
Senden baþka her þeyi bir mangýra satýyor.

Sensin, kalbim deðildir, böyle göðsüme vuran,
Sensin Ülkü adýyla beynimde dimdik duran
Sensin çeyrek asýrlýk günlerimi dolduran;
Seni çýkarsam, ömrüm baþlamadan bitiyor.

Hem bunlarý ne çýkar anlatsam bir dizeye?
Hisler kambur oluyor dökülünce yazýya
Kýsacasý gönlümü verdim Ulu Gazi'ye
Göðsümde þimdi yalnýz onun aþký yatýyor.

Peki  bu  þiir  sonrasýnda  Sabahattin  Ali  tekrar  öðretmenliðe  geri  dönebildi  mi? 

Hemen  deðil.

Ankara’da Orta Öðretim Genel Müdürü Reþat Þemseddin Sirer ve Müsteþar Vekili Rýdvan Nafiz  Ergüder  ona  görev  verme sorumluluðundan kaçýnýyordu çünkü Atatürk’e hakaret suçuyla  tutuklanmýþtý Sabahattin  Ali. Ancak Reþat Þemseddin Sirer bu durumdan Hasan  Ali Yücel'e bahsetti. Hasan Ali Yücel ise durumu yakýn arkadaþý  Maarif Vekili Hikmet Bayur'a bildirdi. 

Hikmet  Bayur  da  kendi  yerinden  korkuyordu.  Sonuçta  doðrudan  doðruya  Atatürk’e  iletildi  durum  ve  onun  izniyle  Sabahattin  Ali tekrar  öðretmen  olamasa  da  önce geçici olarak Orta Tedrisat Þube Müdürlüðü'ne ardýndan da asli olarak Milli Talim ve Terbiye'ye atandý.

1946’da  Ýstanbul’a  gelen Sabahattin  Ali,  burada  Aziz  Nesin  ile  birlikte Marko Paþa  adlý  bir mizah dergisi  çýkardý. Ancak  dergide  yayýnlanan  bazý  imzasýz yazýlar  sebebiyle  tutuklandý hapse  atýldý çünkü  derginin  yazý  iþleri  sorumlusuydu. (  Yazýlar ise biri  hariç   Aziz  Nesin  ve Rýfat  Ilgaz’a aitti )

10  Eylül 1947’de hapisten  çýkan Sabahattin  Ali,  Marko Paþa  dergisinde yayýnlanan  ‘’ Sýrça  Köþk ‘’ Adlý  öyküsü  sebebiyle  dergi  bakanlar  kurulu  kararýyla  toplatýlmasýnýn  hemen  ardýndan  bir  kez  daha  hapse  atýldý ve 31  Aralýk  1947’de  serbest  kaldý.

Bu  tarihten  sonra artýk  özgürce  yazabilmek  için  yurt  dýþýna  kaçmayý  kafasýna  koymuþtu. ( Normal  yollardan  yurt  dýþýna  çýkmasý  yasaktý. )

1948  Yýlý  baþlarýnda   Suriye’ye  geçip  oradan  yurt  dýþýna  kaçmayý  denediyse de  baþarýlý  olamadý.

Bir  baþka  yol  denedi:   Bir  kamyon  satýn  alarak  nakliyeciliðe  baþlamýþtý  sözde.

Sözde  2  Nisan  1948  Tarihinde Edirne’ye  peynir  götürüyordu.  Asýl  amacý  ise  Yunanistan ya  da Bulgaristan  üzerinden  Avrupa’ya kaçmaktý

Ona  bu  konuda  Ali  Ertekin  adlý  eski  bir  sabýkalý  subay  yardýmcý olacaktý.

Birlikte  Kýrklareli’ye  kadar  geldiler  ve  burada  Ali  Ertekin,  Sabahattin  Ali’in  kafasýna  sopayla  vura  vura  onu  öldürdü. Ancak  ceset  16  Haziran günü  bir  çoban  tarafýndan  bulundu  ve  teþhisi  bayaðý  zor  oldu.

Ali  Ertekin daha  sonra bir  kaçakçýlýk olayýnda  yakalandý  ve Sabahattin  Ali’yi  öldürdüðünü itiraf  etti. Sabahattin  Ali’nin  kendisine  sýnýrý geçtikten sonra Bulgaristan ve Rusya'da çalýþmalar yaparak Türkiye'de komünist bir ihtilal çýkaracaðýný söylediðini iddia etti. Yani  onu bu  sebeple  öldürmüþtü güya..

Ýþin ilginci  Sabahattin Ali  hiç  bir  zaman  komünistliði  kabul  etmemiþ  hatta  kendisine  komünist  diyen  Nihal  Atsýz’ý  dava  etmiþti.  Dahasý  onu  çok  iyi  tanýyan  dostlarý  da  Sabahattin  Ali’nin  komünist  deðil  tam  tersine  gösteriþten  ve  alkýþtan  hoþlanan, yazdýklarý  ile  yaþamý  çok  farklý  olan  bir  burjuva olduðunu  söylüyorlardý ( öldükten  sora  tabii  ki. )

Ali  Ertekin’in  idamý  istendi  önce.  Sonra  cinayeti aðýr  tahrik  altýnda  iþlediði  için(!)  ceza  dört  yýl  hapse  indirildi  lakin  onu  da  yatmadý  herif.