Aslında '' Kadir Gecesi Nedir?'' sorunun cevabını biliyoruz. Çünkü kitabımız Kur'an-ı Kerim bize ayet ayet açıklamıştır Kadir gecesinin ne olduğunu:
1- Şüphesiz biz onu ( Kur'an-ı Kerimi ) Kadir gecesinde indirdik
2- Kadir gecesinin ne olduğunu sen nereden bileceksin
3- Kadir Gecesi bin aydan daha hayırlıdır.
4- Melekler ve ruh ( Cebrail Aleyhisselam ) o gecede Rablerinin emriyle her türlü iş için iner de iner.
5-O gece tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir.
Kur'an-ı Kerimde anlamı böylece bildirilen Kadir Gecesi üzerine geçmişten günümüze şairler pek çok şiirler yazmışlardır. İşte bu şiirlerden birisi de edebiyat dünyamızda aşağı yukarı herkesin '' Harnâme adlı şiiriyle tanıdığı Şeyhî'ye aittir. Şimdi kısaca bu şiiri inceleyeceğiz:
ŞEYHÎ’NİN KADİR GECESİ GAZELİ
Kevkeb-i devlet ü baht oldu münevver bu gece
Ki sa’âdet günüdür bize musahhar bu gece
(Bu gece mutluluk ve talih yıldızı parladı. Çünkü bu gece bizim için ele geçirilmiş saadet günüdür.)
Şeyhî bu beyitte Kadir Suresi’nin “Biz Kuran’ı Kadir Gecesi indirdik” anlamına gelen ilk ayetine gönderme yaparak Kuran’ın Levh-i Mahfuz’dan dünya semalarına indirildiği bu gecenin inananların ruhlarını aydınlatacak mutluluk kaynağı olduğunu belirtmektedir.
Halka halka yüzünü devr eder ervâh u melek
Ehl-i kuds oldu meğer zülfüne hem-ser bu gece
(Bu gece ruhlar ve Melek halka halka yeryüzünü dolaşır. Meğer Cebrail saçına arkadaş oldu.
Gazelin ikinci beyiti, Kadir Suresi’nin dördüncü ayetine gönderme yapmaktadır. “O gece ruhlar ve melekler Rablerinin izniyle her türlü iş için iner de iner” şeklinde anlamlandırılan ayette ifade edildiği gibi Ruh (Cebrail) ve meleklerin bu gece Rablerinin izniyle yeryüzüne inerek o seneye ait takdir ve kazası ne ise onlar hakkındaki vazifelerini yerine getirmeleri anlatılmaktadır.
Bu gece kadri bin aydan yeğ ise tan mı Hak
Kudret ile şeb-i kadr etti mukadder bu gece
(Bu gecenin kıymeti bin aydan üstün ise kınanır mı? Allah bu gece kudretiyle Kadir Gecesini ortaya çıkardı.)
Bu beyitte şair, ayette belirtildiği gibi Allah’ın kudretiyle kutsanan bu gecenin, büyüklüğü ve yüceliği karşısında şaşırmamak gerektiğini ifade eder. İbadetle geçirilecek O gece, bin ay, amel ile kazanılacak hayır ve sevaptan hayırlı tutulmuştur. Aynı kökten türeyen, kadr, kudret ve mukadder kelimeleriyle Allah’ın kudreti ve bu gecenin büyüklüğü vurgulanmıştır.
Vâde-i cennet ise yarın u birgün sofi
Bize dîdâr durur nakd-i musavver bu gece
(Ey sufi, cennete ulaşma zamanı yarın veya herhangi bir gün gelecek ise cennetten bir görüntünün peşinen verildiği bu gece bize güzellikler sunar.)
Dördüncü beyit Kadir Gecesi’nin cennetin tasviri, bir görüntüsü olduğunu vurgulamaktadır. Müminin amacı Rabbine kavuşmaktır. Cennete ulaşarak yaşanabilecek bu mutluluk inananların güzelliği, nuru, parlaklığı olacaktır. Rabbe kavuşmanın zamanı ise, Mevlana’nın ifadesiyle şeb-i arus (düğün gecesi) ölüm anında gerçekleşir. Şair ölüm anının belirsizliğini ‘’yarın u bir gün’’ ifadesiyle belirtirken, cennete kavuşma zamanı belli olmasa da Kadir Gecesinin sunduğu bu cennet görüntüsünün inananlara güzellik vereceğini ifade etmektedir.
Uyhu pervâsını ko bir nefes ey şem’-i safâ
Yakalım yüzüne pervâne bigi per bu gece
(Ey sevinç mumu, bu gece uyku bağını bir an bırak. Pervane gibi yüzüne kanat (çırparak) yanalım.)
Şair, kendisini de dahil ederek bütün inananları pervaneye benzettiği beyitte, Kadir Gecesini mutluluk mumuna benzeterek pervanenin Şeme(Muma) olan aşkını, Şemin etrafında kanat çırparak yanması ilişkisi etrafında dile getirmiştir. Bin aydan hayırlı olan Kadir Gecesinde, sabah olana kadar Ruh ve melekler Rablerinin izniyle sabaha kadar her türlü iş için yeryüzüne iner de inerler.
Şair neşe içinde yanan bir muma benzettiği bu gecenin manevi atmosferini yaşamak için uykudan uzak durmak gerektiğini belirttiği beyitte bu gecenin feyzinin ve ışığının etrafında pervane gibi dönerek yanmak gerektiği yani bütün geceyi ibadetle geçirmek gerektiğini dile getirmektedir.
Nağme-i ûd demi meclisi pür-anber eder
Nefesinden nola ger ney döke şekker bu gece
(Eğer bu gece ney nefesinden şeker dökerse ne olur. Udun sesi meclis vaktini anber kokusuyla donatır.)
Kadir Gecesi müminler için tam bir selamet ve emniyet gecesidir. O gece Rablerinin izniyle yeryüzüne inen melekler her türlü iş için vazifelerini yerine getiriler. Bundan dolayı bu gece mutluluk ve huzur kaynağıdır.
Kadir Gecesi’nin mutluluk saçmasını şair müzikli bir meclis benzetmesiyle vermeye çalışır. Bu gece çalınan ezgiler şeker kadar tatlıdır. Atmosferde misk ve anber kokuları yayılmaktadır.
Bir eğlence meclisi olarak tasvir edilen âlem, bu gece çalınan ney, ud sesleri ve anber kokularıyla renklenmektedir.
Ney, şeker kamışından yapılan bir üflemeli çalgı olup bilhassa Mevlevi meclislerinde ve tasavvufi müzikte kullanılan bir enstrümandır. Rivayete göre Hz. Peygamber, İlahi aşk sırrını Hz. Ali’ye söylemiş. Bu sırrın ağırlığı altında ezilen Hz. Ali gidip Medine dışında kör bir kuyuya bu sırrı anlatmış. Kuyu İlahi aşk sırrıyla coşup taşmış, sular her yeri kaplamış ve etrafında şeker kamışları yetişmiş. İşte bu şeker kamışlarından yapılan neyin sesinin güzelliği İlahi aşk sırrını anlatmasından, sesinin yanık olması da kamışlıktan yani sevgiliden ayrılmasından kaynaklanır.
Beyitte Kadir Gecesi açık istiare yoluyla neye benzetilmiştir. Nasıl ki ney ilahi sırrı taşıyan yani Allah makamından gelen bir araçsa; Kuran da Tanrı makamından yani Levh-i mahfuzdan insanlığa gönderilmiş bir araçtır. Bu nedenle ney sesi insan ruhuna tatlı nağmeler söyler.
7 Seher-i mahşere dek gün bigi bî-dâr olalım
K’oldu âlemdeki maksûd müyesser bu gece
(Bu gece alemin yaratılış amacı ortaya çıktı. Mahşer sabahına dek gün gibi uyanık kalalım.)
Gazelin son beyiti, alemlerin yaratılış amacına vurgu yapmaktadır. Bir hadiste, “Ben bilinmeyen bir hazine idim, bilinmeyi diledim, birtakım kimseleri yarattım, onlara kendimi bildirdim ve onlar da beni bildiler” Şeklinde ifade edilen alemin ve insanın yaratılış serüveni, beyitte Kuran-ı Kerim vurgusuyla dile getirilmiştir.
Allah’ın yeryüzündeki yansıması olan insana gönderilen ilahi mesaj olan Kuran, insanın dünyadaki konumunu ve varlık sebebini ifade eden en yüce mesajları barındırmaktadır. Bu bakımdan Kuran alemin maksadını yani amacını insanın bu alemdeki konumunu belirleyen ve yol gösteren kolaylaştırıcı bir mesajdır. Bu nedenle şair, Kuran’ın öğretileri dikkate alınarak yaşanacak bir ömürde mahşer gününe kadar gafletten uzak ve inançla uyanık olma duasıyla metnini tamamlamaktadır.
*******
Kaynak: ŞEYHÎ’NİN KADİR GECESİ GAZELİ ÇERÇEVESİNDE KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA KADİR GECESİ KAVRAMI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME* Sevda ÖNAL*
*******
CÜMLE ÜMMET-İ MUHAMED'İN KADİR GECESİ KUTLU OLSUN. HAYIRLI VE HUZUR DOLU DAHA NİCE KANDİLLERE ULAŞMAK DİLEKLERİMLE...
