TEKERRÜR EDEN TARÝH-2. BÖLÜM- DÝMYAT’A PÝRÝNCE GÝDERKEN EVDEKÝ BULGURDAN OLMAK.

1829 Yýlýnda imzalanan Edirne Antlaþmasýyla Yunanistan baðýmsýzlýðýný elde etmiþti ( Bugünkü Yunanistan olarak düþünmeyin bunu.) ama yorgan gitmiþ olsa da kavga bitmemiþti.

1830 yýlýna gelindiðinde Kavalalý Mehmet Ali Paþa her þeyin lehine olduðunu görerek Osmanlý Devletine karþý isyan bayraðýný açtý


Peki neydi lehine olan?

Her þeyden önce 1830 yýlýnda Ýngiltere kendi iç sorunlarýyla uðraþýyordu. Fransa yaptýðý pek çok reformda Mehmet Ali Paþa’ya rehberlik yapmýþ, destek çýkmýþtý. Rusya pek sorun deðildi. Osmanlý Devleti mi? Onun durumu zaten en büyük avantajýydý. Yeniçeri ocaðý kaldýrýlmýþtý. Genelde tarýmla uðraþan halk devlete vergi verebilmek için evini, tarlasýný satar hale gelmiþti. Anadolu sipahisi devlete artýk güvenmiyor ve askerine çok iyi para veren Mehmet Ali Paþa’nýn yanýna, yani Mýsýr’a hicret ediyordu. Tüm bunlarýn yaný sýra Mahmet Ali Paþa’nýn elinde din gibi bir koz vardý. Çünkü Padiþah II. Mahmut, batý tarzý ýslahatlar yapýyordu. Hele de -Yýllar sonra Türk’ün öz baþlýðý diye benimsenecek olan  fes giyilmesini devlet memurlarý için zorunlu hale getirmesi sebebiyle ‘’ Yunan serpuþunu mecburi kýlan Gavur Padiþah’’ olarak anýlmaya baþlanmýþtý halk arasýnda. Velhasýlýkelam tüm þartlar Kavalalýnýn lehineydi. Padiþahý ortadan kaldýrsa hiç kimse II.Mahmut için göz yaþý dökmeyecek gibi görünüyordu.

Kavalalý þartlarýn lehine olduðunu görünce Padiþah’a ‘’  Eee, hani bizim Mora ve Girit valilikleri? Ben sözümde durup isyaný bastýrdým. Siz de sözünüzde durun’’ Dediyse de Edirne Antlaþmasýndan sonra artýk Girit ve Mora’nýn hakimiyeti bizde olmadýðý için böyle bir isteðin karþýlanmasý mümkün deðildi. Mehmet Ali Paþa da bunu bildiði için zaten ‘’ Girit, Mora olmuyorsa bari Suriye valiliðin verin. ‘’ Demeye baþladý.

Peki neden Suriye?

Aslýnda sorunun cevabý açýk deðil midir? Bugün Amerika, Rusya, Ýngiltere, Fransa, aþaðý yukarý tüm Avrupa Devletleri, hatta Çin için Suriye ne anlam taþýyorsa o gün de ayný anlamý taþýmaktaydý.

1831 Yýlýnda Mehmet Ali Paþa aradýðý fýrsatý buldu. Sayda Valisi Abdullah Paþa boyuna posuna bakmadan ‘’ O Mehmet Ali’nin kellesini hem de Ýskenderiye’de keseceðim’’ Deyince Mehmet Ali Paþa, oðlu Ýbrahim Paþa’yý derhal onun üzerine gönderdi. Ýbrahim Paþa çok kýsa zamanda Yafa, Filistin ve Akka’yý ele geçirdi.

Daha da ilerlemek için halkýn gönlünü almasý gerektiðini çok iyi bilen Ýbrahim Paþa, ele geçirdikleri yerlerde askerinin bir kaðýt parçasýný bile halkýn elinden zorla almasýna asla izin vermedi. Dahasý bölge halkýndan üç yýl boyunca vergi alýnmayacaðýna söz verdi. Üstüne üstlük bir de ele geçirdikleri yerlerde disiplinsizlik, asayiþsizlik, eþkýyalýk,zorbalýk gibi þeylerin köküne kibrit suyu dökünce artýk Filistin  halký ‘’ padiþahým çok yaþa.’’  Yerine ‘’ Ýbrahim Paþa sen çok yaþa’’ Demeye baþladý.

Osmanlý Devleti sonunda Mehmet Ali Paþa ve avanesini asi ilan etti. Þeyhülislam ‘’ Bunlar eþkiyadýr ve katillerdir. Tüm komutanlarýn, halkýn, Allah’ýn rýzasýný kazanmak isteyenlerin bunlar üzerine sefere çýkmasý farzdýr’’ mealinde fetva çýkardý. Lakin Mehmet Ali Paþanýn karþý ataðý çok daha etkiliydi.

Evet, Mehmet Ali Paþa da Mekke emirinden bir fetva aldý. Fetva’da gavurlarý taklit etmek suretiyle Ýslam dininden çýkmýþ olan Padiþah Mahmut’a karþý sefere çýkmanýn her mü’min için farz olduðu yazýyordu.

Kavalalý Mehmet Ali Paþa Mekke emirinden aldýðý bu fetvayý hacca gelmiþ olan Türk hacýlarýn ellerine de tutuþturuyor ve müthiþ bir propaganda savaþý yapýyordu.

Sultan Mahmut’un sadece ‘’Allah rýzasý için cenge.’’ Çaðrýlarýna karþý Mehmet Ali Paþa neredeyse Mýsýr hazinesini, padiþaha karþý savaþacak olan askeri için seve seve harcamaktan geri kalmýyordu; dolayýsýyla da propaganda savaþýnda etkili olan taraf Mehmet Ali Paþaydý.

1832 de Osmanlý Serdar-ý Ekremi Hüseyin Paþa harekete geçti. Osmanlý ordusunun Antakya ve Humus’ta toplandýðýný gören Kavalalýnýn oðlu Ýbrahim Paþa bu hatayý affetmedi Osmanlý kuvvetlerinin birleþmesini önlemek için 9 Temmuz 1932 de Halep’i kuþattý. Baskýn öylesine ani olmuþtu ki  Halep valisi Mehmet Paþa savaþ malzemelerini bile býrakýp kaçtý. Böylece Osmanlýdan tamamen ümidini kesen Halep halký da Mehmet Ali Paþa tarafýna geçmiþti.

29 temmuz 1932 de tekrar saldýrýya geçen Ýbrahim Paþa, Osmanlý ordusunu Ýskenderun’a kadar sürdü. Artýk Suriye tamamen Kavalalý Mehmet Ali paþanýn eline geçtiði gibi Anadolu da istilaya hazýr hale gelmiþti.

Mýsýr kuvvetlerinin hâkim olduklarý bölgelerde yaðma ve talana kesinlikle müsaade edilmiyor, askerler aldýklarý her þeyin parasýný kuruþu kuruþuna peþin ödüyorlardý. Buna karþýn Osmanlý birliklerinin bulunduklarý bölgelerde ise durum tam tersiydi. Ne asayiþten ne de mal güvenliðinden söz etmek mümkündü.

Osmanlýlara tam olarak diz çöktürmek için son bir savaþa hazýrlanan Ýbrahim Paþa o dönemin propaganda araçlarý olan “buyruldular” ve “mektuplarla” Anadolu'nun dört bir tarafýna haklý bir dava uðruna savaþtýðýný duyurmaya çalýþýyordu. Hac mevsiminin savaþ zamanýna denk gelmesini de kullanan Ýbrahim Paþa, memleketlerine dönen hacýlarýn ellerine Osmanlý yönetimini kötüleyen kâðýtlar tutuþturmuþtu. Ayrýca derviþler aracýlýðýyla Anadolu ahalisi gerçek Ýslam için II. Mahmut yönetimine isyana davet edilmekteydi. Ýnsanlara Mýsýr Valisi'nin tek amacýnýn Ümmet-i Muhammed'e huzur ve refah içerisinde bir yaþam sunmak olduðu söyleniyordu. Bunun yanýnda Kavalalý, toplumun her kesiminin özellikle reformlardan memnun olmayanlarýn da desteðini kazanmak istiyordu. Bu amaçla ahaliye Hacý Bektaþ-ý Veli türbesinde kurbanlar kesildiði, yeniçeri ocaðýnýn yeniden kurulduðu ilan ediliyor, yeniçeri firarileri Ýbrahim Paþa'ya katýlmaya davet ediliyordu. Böylece Kastamonu, Çankýrý, Kýrþehir, Nevþehir, Kayseri ve Sivas bölgelerinde Osmanlý yönetimine karþý isyanlar görülmeye baþlanmýþtý. 

Osmanlý Devleti son bir gayretle sadrazam Reþit Paþayý Ýbrahim Paþa üzerine sürdüyse de  Konya’da yapýlan savaþta sadrazam öldürüldü, Osmanlý ordusu darmadaðýn oldu. Askerlerin çoðu ya firar etmiþ ya da Ýbrahim Paþanýn kuvvetlerine katýlmýþtý.

2 Þubat 1833 de Kütahya’ya kadar Anadolu topraklarýný ele geçiren Ýbrahim Paþa bilahare Antalya, Manisa, Aydýn ve nihayet 24 Þubat 1833 de Ýzmir’i igal etti.

Tüm bu geliþmelere ve her þeyin Kavalalý Mehmet Ali Paþa lehine olmasýna raðmen o oðlu Ýbrahim Paþa’ya ‘’ Kütahya’dan ileri gitme’’ Emrini vermiþti. Çünkü çok iyi biliyordu ki Ne Ýngiltere  ne Rusya ve hatta ne de Fransa, kendileri yemeyi düþündükleri Osmanlý devletini ona yedirmezlerdi. Mutlaka bir yerlerde ‘’ Dur bakalým bizim oðlan.’’ Diyeceklerdi. O halde Osmanlý’den ne koparýrsa kârý o olmalýydý. O bakýmdan da Kütahya’dan tehdit dolu mektuplar gönderildi Ýstanbul’a ama daha fazla ileri gidilmedi.

Ta Konyada yapýlan Savaþ sýrasýnda Osmanlý devleti Ýngiltere’den yardým istemiþti ama Ýngiltere ‘’ bu senin iç meselen. Ben karýþmam.’’Demiþti. Þimdi de ‘’ Sadece diplomatik yardým yapabilirim’’ Diyordu.

Þimdi dikkat !

1827 De Osmanlýya savaþ açmýþ ve donanmasýný yakmýþ olan Rusya ‘’ ben sana yardým edebilirim bu belayý savman için’’ Diyordu.Osmanlýnýn baþ düþmaný iken  altý sene içinde en yakýn dostu olmuþtu(!)

Sanýrým günümüzdeki Türk- Rus kankalýðýný  anlamakta zorluk çekmiyorsunuzdur. Her zaman söylediðimiz gibi: Devletler arasýnda ebedi dostluk ya da ebedi düþmanlýk diye bir þey yoktur. Çýkar iliþkileri vardýr.

Evet, Rusya’nýn ‘’ Den yardýma hazýrým’’ Demesi  ve Padiþah II. Mahmut’un ‘’ Ne yapalým, denize düþen yýlana sarýlýr’’ Diyerek bu yardýmý kabul etti.

Osmanlý Devleti Rusya ile dirsek temasýna geçince Ýngiltere ‘’ Amanýn, Boðazlarý bu Rus domuzuna açar þimdi bunlar’’ Diye telaþa kapýldý ve Osmanlý Devletine müracaat ederek ‘’ Yahu gelin sizi barýþtýrayým da þu Mehmet Ali paþa belasýndan barýþ yoluyla kurtulun.’’ Dedi.

Osmanlý Devleti ‘’ Tamam, medem sen de istiyorsun o halde  arabuluculuk yap da barýþalým.’’ Dedi ve 14 Mayýs 1833 de iki taraf arasýnda Kütahya Antlaþmasý imzalandý.

Þimdi sýký durun...

Osmanlý Devleti Mehmet Ali Paþa ile niçin savaþmýþtý? Suriye valiliðini ona vermemek için deðil mi?

Kütahya Antlaþmasýnda ne oldu peki? Yazalým madde madde:

1- Mýsýr Valiliði yönetimi Mehmet Ali Paþa ve ondan sonra onun soyundan olanlara -babadan oðula geçmek kaydýyla- Mehmet Ali Paþa’ya býrakýldý
2- Mehmet Ali Paþaya ayrýca Suriye valiliði verildi.
3- Mehmet Ali Paþanýn oðlu Ýbrahim Paþaya Adana valiliði verildi.
4-Tarsus, Mersin, Ýskenderun ve Çukurova bölgesinin önemli bir kýsmýnýn yönetimi-Toprak mahsüllerinden elde edilen gelirlerin önemli bir bölümü Mekke ve Medine için harcanmak kaydýyla- Ýbrahim Paþaya býrakýldýðý gibi Hicaz'ýn yönetimi de Ýbrahim Paþaya býrakýldý.

Velhasýlkelam Osmanlý Devleti, Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmuþtu.

Kütahya Antlaþmasýndan sonra Ýngiltere ve Fransa’nýn kaypak tutumuna karþý Osmanlý Devleti sýrtýný bir kaç yýl önceki düþmaný Rusya’ya dayamak zorunda kaldý ve iki taraf arasýnda 8 Temmuz 1833 de Hünkar Ýskelesi Antlaþmasý adý verilen bir antlaþma yapýldý.

Buna göre :

Osmanlý Devletine  yapýlacak bir saldýrý durumunda Osmanlý Devleti eðer yardým isterse Rusya askeri yardým yapacak, Saldýrý Rusya’ya olursa  Osmanlý devleti yardým yapamasa da Boðazlarý Rusya’nýn düþmanlarýna kapatacak ve bu antlaþma 8 sene yürürlükte kalacaktý.

Ýngiltere, Hünkar Ýskelesi Antlaþmasýný duyunca heyecan ve korkuyla zýpladý ama iþ iþten geçmiþti.

Evet, basit gibi görünen bir Yunan Ýsyaný ile baþlayan olaylar zinciri Osmanlý Devletini bu durumlara getirmiþti ama nice yorganlar gittiði halde kavga hâla bitmemiþ ve yepyeni sorunlar ortaya çýkmýþtý Hünkar iskelesi Antlaþmasýndan sonra...

Devamý yarýn inþallah...