BETTÂNİ - 31
D.H. 244/858 – Ö.H. 317/929
Adı, Ebû
Abdillah Muhammed bin Cabir
Bin Sinan
Er-Rakki el-Harrâni bilinir,
Bettan’da
doğduğundan “Bettâni” denilir,
Harran
civarında da yaşamış Bettâni.
Yoktur
çocukluk dönemine ait bilgi,
İki yüz
atmış dörtte yapmış gözlemevi,
Fırat
kıyıları, onun güzel meskeni,
“Hârrani”
diye de bilinmekte Bettâni.
Astronomi
aletleri yapmada usta,
Geometri,
teorik, pratik astronomda,
Pek çok
konuda meşhur olmuştu dünyada,
“Âlbetanius”
diye bilinir Bettâni.
Güneş ve
ay gözlemlerini mükemmel yapmış,
Batlamyus’un
fikrine, görüşünü katmış,
Buluşunu
“Zic”te güzelce açıklamış,
“Albetegnus”
diye bilinmekte Bettâni.
Beş
gezegenin de hesabını yapmıştır,
Bunu iki
yüz atmış yedide yazmıştır,
Yirmi
yaşında bilgin unvanı almıştır,
“Albategni”
diye bilinmekte Bettâni.
Ailesi
Rakka’da haksızlığa uğramış,
Mecbur
kalıp onlarla Bağdat’a sığınmış,
Halife
Mu’tasım da koruyup kollamış,
Beni
Zeyyât ailesindendir Bettâni.
Bağdat
Kasrû’l-Cis’te vefat etti denilir,
Başka
kaynakta Musul diye de söylenir,
Kitâbü’z-Zic
el Cami onun eseridir,
Bilime
katkısı büyük olan Bettâni.
Şöhreti
doğu-Batı ilminde yer etmiş,
Astronomide
pratik tarifler belirtmiş,
Trigonometrik
fonksiyonu geliştirmiş,
Bilime
yorumu güzel olan Bettâni.
Küresel
astronomi problemini çözmüş,
Ortografik
projeksiyonu izah etmiş,
İlme
“Kosinüs teoremi”ni kazandırmış,
Astronomi
aletleri yapan Bettâni.
Üç asır
sonra da değeri bilinmiştir,
Modern
formüllerin temeli onun denir,
Dört
mevsimin uzunluğunu söylemiştir,
Dünya
ilmine yön verendir Bettâni.
Eserleri
Latince’ye tercüme edilmiş,
Arapça
aslından İspanyolca’ya çevrilmiş,
Eser Paris
Bibliotheque’de denilmiş,
Eserleri
çalınmış olan Bettâni.
Yahudi ve
Bizanslı mucitler bilirler,
Eserlerini
gizlice kopya ederler,
Onun
formülleriyle hedefe giderler,
İslâm âlimlerinin
büyüğü Bettâni.
Değerlerine
sahip olamayanlar,
Değersizlere
de uşaklık yaparlar,
Bilmem
tarih hokkabazı nasıl yazar,
Öze sahip
çıkmak gerekir Bettâni.
NOT: Kur'ân'daki bütün emir ve yasaklara
itaatte büyük hassasiyet gösteren Müslümanlar, ilme teşvik eden, hatta ilmi
emreden âyetlere itaatte de aynı titizliği göstermişlerdir. İtaatteki bu
hassasiyet onların Fizik, Kimya, Tıp, Astronomi ve Jeoloji üzerindeki
araştırmalarını başlatan ve devam ettiren en büyük muharriktir. Bu sayede İslâm
dünyasında dev isimler yetişmiştir.