M. NÝHAT MALKOÇ

Bir þehir düþünürüm, mâziden istikbâle köprü bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Adý tarihe þanla, þerefle ve altýn harflerle kazýnan kadim bir þehirsin sen. Bir Geç Hitit devleti olan Gurgum Krallýðý'nýn payitahtýsýn. On altý bin yýllýk köklü tarihin içinde Persler, Romalýlar, Bizanslýlar, Araplar, Selçuklular, Memluklular, Dulkadiroðullarý ve Osmanlýlar hakim olmuþ sana. Allah'ýn kýlýcý "Seyfullah" Halid Bin Velid'in kýlýç hakkýsýn sen.

            Fatihin olan Yavuz Selim'in keskin kýlýcýnýn þakýrtýlarý ve atýnýn kiþnemeleri duyulur o þanlý kalenin kesme taþlarýndan. Ahýr Daðý'na yayýlýr fethin uðultularý.  Sen ki o seslerle uyursun her gece.  O hiç bitmeyecek aydýnlýk fecrin, gönülleri neþe ve sürura gark eden rüyasýný görürsün. Zaman ve mekân kavramlarý akýp gider buz tutmuþ avuçlarýmýzdan.

Bir þehir düþünürüm, mangal yüreklilerin yaþadýðý bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Osmanlý'nýn ayakta duracak gücü kalmamýþken, sen koltuk deðneði oldun kadim devlete. Zira hürriyete sýrýlsýklam  âþýktýn sen. Millî Mücadele'de asil ve delikanlý bir duruþ sergiledin. Elif gibi dik, diri ve iri durdun nefes aldýkça. Ýki büklüm eðilmedin virgül ve vav misali. Korkuyu korkutarak ve "Ya oluruz, ya ölürüz" diyerek insan onuruna yakýþaný yaptýn.

            Senin adýný terennüm ettiðimde; milletin namusuna uzanan elleri kýran Sütçü Ýmamlar, þehrin bilgesi ve maneviyat öncüsü Ali Sezai Efendiler, hürriyeti elinden alýnan bir milletin Cuma namazý kýlmasýnýn dinen uygun olmadýðýný” dile getiren Rýdvan Hocalar, düþmana karþý mücadele fikrini  ilk kez ortaya atan Doktor Mustafalar, Âlem-i Ýslâm'a seslenerek halkýn heyecanýný dipdiri tutan  Avukat Mehmet Ali Kýsakürekler, mahalle teþkilâtlarýna önderlik eden Vezir Hocalar ve cesaret timsali Senem Ayþeler canlanýr hafýzamda. Sonra Kýlýç Ali Beyler, Abdal Halil Aðalar, Ali Aslan Beyler, Çakmakçý Saitler, Abdullah Çavuþlar, Arslan Toðuzatalar, Karayýlanlar, Yörük Salimler, Þekerci Ökkeþler, Muallim Hayrullahlar, Çuhadar Aliler, Paþo Yakup Beyler ve Hürü Analar  arz-ý endam eyler gönül dünyamda.

            Sen ki Ýstiklâl madalyalý müstesna bir þehirsin. Bu sana çekiçle örs arasýnda þerefinle yaþamanýn mükâfatýdýr. Dünya durdukça bu altýn madalya bir güneþ misali parýl parýl parlayacak boynunda. Düþmanlarýn hasedinden çatlarken, dostlarýn mutlanacak bu hâline.

Bir þehir düþünürüm, emeðin ve alýn terinin kalbi bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Çekiç sesleri gelir kadim Demirciler Çarþýsý'ndan. Alýn teri, kömürün karasýna karýþýr.  Bir adým ötede Osmanlý'dan kalma Tüfekçiler Hamamý'nda arýnýrsýnýz kirlerinizden. Az ötesinde de zamana meydan okuyan ve kapalý kutuyu andýran Kapalý Çarþý vardýr.

            Altý asýrlýk Tarihî Maraþ Çarþýsý (Kapalý Çarþý), nam-ý diðer "Suk-i Maraþ" nice zamanlarý eritmiþtir potasýnda. Ýstanbul'un Kapalý Çarþýsý neyse Maraþ'ýnki de o mesabededir aziz ve necip Maraþlýlar için. Maharetli zanaatkârlar konuþlanmýþtýr naftalin kokan köþe bucaðýnda. Bakýr, ahþap oyma, semer, kalay, sim ve sýrma iþlerinin en naifi yapýlýr burada. Köp boyama çarýklar ve yemeniler de cabasý.  "El emeði göz nuru" kavramý tam da bu çarþýda karþýlýk bulur kendisine. Çarþýnýn bir baþka yanýnda o meþhur Maraþ biberinin ve tarhanasýnýn kokusu genzinize kadar sirayet eder. Pekmez ve sucuk da onlardan eksik kalmaz doðrusu.

            Bir þehir düþünürüm, tadý damaðýmýzdan gitmeyen bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Yemek deyince sen gelirsin akýllara damak tadým, Maraþ'ým! Zengin mutfaðýnla gurmelerin aklýný alýrsýn baþlarýndan. Tarhanan, nefis tadýyla mutfaklarýn vazgeçilmezidir. Rüzgâr bir kere esmeye görsün, evlerde kaynatýlan tarhana kokusunu getirir burunlarýmýza.  Sonra ekþili, tirþik, leðen, paça çorbasý; Maraþ kebabý; içli, yavan, bezdirme, yoðurtlu köfte; kýsýr... Üstüne de bastýk, çullama; bir de menengiç kahvesine doyum olmaz. Bitti mi, bitmedi elbet. Maraþ sofrasý bereketlidir demiþtik ya. Ünü sýnýrlarýmýzý aþan; ak keçilerden, kara keçilerden saðýlan sütle, Ahýr Daðý'nda yetiþen salepler ve Elbistan'dan gelen þekerin bir araya getirilmesiyle yapýlan, o tadýna doyum olmaz Maraþ dövme dondurmasýný nasýl unutursunuz? Maraþ'ýn dondurmasý sadece hararetimize deðil, yürek yangýnlarýmýza da çare olur.

            Bir þehir düþünürüm, hayatýn öznesi bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Þehirler tarihin nesnesi olduklarý kadar, hayatýn da öznesidirler. Nice hayatlar o teknede karýþtýrýlarak uygun kývama  gelmiþtir. Þehirler birer kundak veya altýn beþiktir ayný zamanda. Bütün dertlerden âzade kalarak en derin ve en huzurlu uykuyu bu beþikte uyursunuz. Bu yüzden Dostoyevski, “Bir þehrin yerlisi olmak gidecek yeri olmaktýr” der. 

            Þehri yazmak, þehri yaþamaktan zordur. Þehirler kendileriyle alâkalý yazýlanlardan çok, yazýlamayanlardýr. Çünkü þehri yazmak için onun kýlcal damarlarýna girmek gerek. Bu öyle sanýldýðý kadar kolay deðildir. Gel demezse giremezsiniz o büyülü dünyaya.

            Þehir kendini aþikâr eylemez öyle her kaleme. Bir dilber misali nazlanýr, saklar efsununu. Kalem, acziyetini itiraf eder; kaný hükmündeki mürekkebi çekilir olmadýk bir zamanda. Dizleri titrer kelimelerin. Cümlelerin yüzü ayva sarýsýna döner bir anda.

            Tarihin koynunda uyuyan bir perisin Maraþ! Âþýklarýn piri Karacaoðlan'ýn "Elâ gözlü benli dilber"isin. Bir tarih yatar aziz topraklarýnda. O kadim deðerlerinle sanki bir açýk hava müzesisin. Ölümsüz hatýralar meþcerisin sen. Günün  yirmi dört saatinde; camilerinle, türbelerinle, ölülerinle ve dirilerinle huzura uzanýrsýn boylu boyunca. Asaletsin, kimliksin, þahsiyet hamurunun kývamýsýn. Karanlýk gecelerin nurlu sabahýsýn. Bir pýnarsýn yüreklerin Kerbelâ'ya döndüðü zamanlarda. Bir ömür hiç uyanmak istemediðimiz tatlý bir rüyasýn.

            Bir þehir düþünürüm, tarihe kök salmýþ bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Seyyah-ý fakir Evliya Çelebi'nin "Þehir-i Âzim" dediði diyarsýn sen. Sen dünden bugüne, bugünden yarýna ilelebet yaþamaya namzet  anlý þanlý Maraþ'sýn. Anadolu'nun kulaklara deðmemiþ sýrlarý sende saklýdýr. Ýlkin Hititler yuva kurmuþ topraðýnda. Dördüncü yüzyýlda Romalýlarýn izi düþmüþ izine. Germenicia mozaikleri geçmiþten hatýradýr sana.

            Dulkadiroðlu Beyliði'ne vatan oldun sen. Süleymanoðlu Alâüddevle'nin mirasýdýr kalenin eteklerindeki heybetli Ulu Cami. O ki þefkat ve merhametle gülümser mihmanlarýna.

            Geçmiþ zaman sanki bir kalýpta dondurulmuþtur Maraþ'ta. Hatuniye Camii, Taþ Medrese, Yedi Sandukalý Türbe, Tarihî Ticaret Alanlarý, Kâtip Han, Taþ Köprü gibi birçok anýt eser Dulkadiroðlu Beyliði'nin günümüze gönderilmiþ aziz ve muhterem bir selâmýdýr.

            Gönlümüzün Medine'si, kalplerimizin eþiði ve mihrabýsýn sen. Sen ki Osmanlý'yý bekledin nice seneler. Ne zamanki Yavuz Sultan Selim Han, Doðu'ya sefer etti; iþte o zaman Osmanlý yurdu oldun sen. Vuslat sancýlarýn ilelebet dindi. Sen ki Yavuz Selim'in Osmanlý'ya ikramýsýn. Gönül nikâhýný kýymýþ seninle. Bu kavi nikâh hiç düþmeyecektir üzerinden. 

            Millî ruhun ve millî direniþin sembolüsün Maraþ! Küfre ve kesrete karþý sarsýlmaz imansýn, vahdetsin sen. Sene 1920, aylardan Þubat, takvimler 12'yi iþaret ederken bir kýyamet kopmuþtu Maraþ'ta. Ýngilizler ve Fransýzlar o kirli çizmeleriyle fazla dolaþamamýþlardý senin muazzez topraklarýnda. Hayat hakký tanýmamýþtýn sakinlerine hayatý zehir eden iþgalcilere.

            Bir þehir düþünün, namusuyla yaþayan, namusunu yaþatan bir þehir. Dünyanýn istiklâl madalyalý müstesna þehri. Sütçü Ýmamlarýn, Rýdvan Hocalarýn torunlarý yaþar kanla sulanan bu aziz topraklarda. Sütçü Ýmam'ýn deyiþiyle "Maraþ, Maraþlýya mezar olmadan düþmana gülzâr olmaz." Nitekim olmamýþtýr da. Maraþlýlar hayatýný vererek hürriyetini almýþtýr geri.

            Bir þehir düþünürüm, sözün harman olduðu bir þehir. O þehir sensin Maraþ!

            Söz burcunda dalgalanan ses bayraðýmýn rüzgârýsýn sen. Ýçimizdeki þairi ortaya çýkaran emsalsiz bir güzelsin Maraþ! Denizler mürekkep olsa yetmez güzelliðini anlatmaya. Þairlerin yüreðine düþen ilham olursun seherlerde. Sýrça köþkler kurulur söz külçeleriyle. Necip Fazýl'ýn, Cahit Zarifoðlu'nun memleketi; Sünbülzâde Vehbilerin, Âþýk Mahzunîlerin, Erdem Beyazýtlarýn, Nuri Pakdillerin; Alaaddin-Rasim Özdenören, Abdurrahim-Bahaeddin Karakoç kardeþlerin doðduðu ve doyduðu bahtiyar bir þehirsin sen. Sözün Miraç'ýsýn.

            Aðaç nasýl kökünden beslenirse sen de ihtiþamlý mâzinden beslenirsin Maraþ'ým! Hayatýn gözesi, ta kendisisin sen. Kim bilir belki de devasa bir film platosusun. ‘Hayat’ denen üç boyutlu film oynanýyor üzerinde: Dün, bugün ve yarýn… Baþrolde hep sen varsýn; bizler de bu filmin bahtiyar figüranlarýyýz. Sen baþroldeysen bizler figüran olmaya razýyýz.

            Sen ki âþýkýný delirten efsunkâr biz mâþuksun. Daðlarýn yeþilini, göðün mavisini genç bir kýz edasýyla giyinirsin her sabah. Gönül pýnarlarýndan coþkunca akan yudum yudum sevgisin. Eski masallarda donakalmýþ ay yüzlü bir perisin. Kadim medeniyetin doðum sancýlarýný çeken ana rahmisin. Kalbimize düþen kor ateþsin. Hasretin büyüdükçe büyür yalnýzlýðýmýzda. Sana dair arzularýmýz damar damar çoðalýr kan kýrmýzý þafaklarda.

            Ahýr Daðý'nýn eteklerinde bir gerdanlýk gibi arz-ý endam edersin Maraþ'ým! Gözlere ve gönüllere ikramsýn. Emsalsiz güzellikler dört bir tarafýnda bir þölene dönüþür boylu boyunca. Öyle de Baþkonuþ Yaylasý göze ve gönle cennet bahþeden bir tabiat harikasýdýr. Yaðmurun da, boranýn da, karýn da, dolun da güzeldir senin. Þifalý termal sularýnla hayat bahþedersin hayata pamuk ipliðiyle baðlý canlara. Sonsuzluðun sýrrý aþikâr olur bakýr renkli ufuklarýnda.

            Geleceðin rüyasýný görürsün kadim çýnarlarýn gölgesinde. Üzerinde yaþananlar bir rüyadan arda kalmanýn hüznüdür belki. Sen ki ilkbaharýn rüyasýný görürsün karakýþlarda.

            Bir þehir düþünürüm, yüreklerin mavzer olduðu bir þehir... O þehir sensin Maraþ!

            Mâzi, hâl ve istikbâl kavþaðýnda mecburi istikametsin Maraþ'ým! Ölülerin de diriler kadar soluklandýðý memleketsin sen. Türbelerin, yaþayanlara hayata dair nice dersler verir. Sen yaþanmakta olan hayatýn ta kendisisin! Her þeyin hýzla nesneleþtiði bir dünyada gerçek öznesin. Zaman bir nehir misali akýp gider koyaklarýndan. Ýçimizdeki hasret yangýnlarýný söndürür sebillerin. Bir fecir vakti tutuþur Engizek'in etekleri. Bir örümcek örerken hasretin aðlarýný; senden uzakta vurgun yemiþ üveyikler gibi þaþakalýrýz. Sekiz köþeli yýldýzlar dökülür avuçlarýmýza. Ancak senin vuslatýn doyurur gönlümüzün aþ kazanýný.

            Her günün taze bir baþlangýca gebedir Maraþ'ým! Ýslâm’ýn eren’iyle, Türk’ün alp’iyle "alperen" olmuþsun. Cetlerin ruhu dört bir yanýna sinmiþ senin. Ýliklerine kadar Türk oðlu Türk olmuþsun. Mâzi dile gelir cadde ve sokaklarýnda. Her þeyin uhrevî bir âleme bakar.        "Hiçbir þehir diðerine benzemez" derler ya,  hiçbir þehre benzemezsin sen de. Çünkü sen þahsýna münhasýr, sözün ifadede aciz kaldýðý bir güzel diyarsýn. Ýhtiþamlý bir mâzinin hayaliyle uyursun kadim zamanýn koynunda. Karanlýðýn pençesinde daðýlýrken serseri uykularýmýz, gök kubbede mehtap serenatlar dizer o emsalsiz güzelliðine. 

            Sen, gözlerimizin ferine asýlý kalansýn; nazarlarýmýzýn kundaðýnda uyuttuðumuz, kalbimizin odacýklarýnda besleyip büyüttüðümüz, gittiðimiz her þehre özlemini taþýdýðýmýz, sýrlarýna aþina olduðumuz bir peri suretsin. Hasretin birikir bir yetimin gözyaþlarýnýn tuzunda. Mâziye sinen o kutlu esrarýn, kendisini keþfedecek gönül gözü açýk kâþiflerini bekler. Manevî perdelerle örtülen bu sýrlar ortaya çýkýnca asýl güzelliðin yaprak yaprak açýlacaktýr vesselâm.

                        Þehir ve Kültür Dergisi/Mayýs 2021