Hazýrlayanlar: Vefa TAÞDELEN, Zeki TAÞTAN, Ahmet EYÝM, Melih ERZEN, Eren RIZVANOÐLU / Yüzüncü Yýl Üniversitesi Yayýnlarý

Ýnsanoðlu zihin, akýl, zekâ ve muhayyile yoluyla felsefeye, sanata ve bilime ulaþýr. Ýnsanýn çok boyutlu bir varlýk oluþu, hayatý farklý açýlardan anlamayý ve anlamlandýrmayý gerekli kýlmýþtýr. Ýþte bu yaklaþýmlardan ikisi, felsefe ve edebiyattýr. Bu bakýmdan gerek felsefe gerekse edebiyat insan hayatýndaki en önemli mihenk taþýdýr. Felsefe ve edebiyat, hayatý anlamamýzýn ayrý ama ayný amaca hizmet eden iki farklý alaný olarak bizlere yol göstermektedir.

Felsefe ve Edebiyat; hayatýn estetik zevkini ve fikri cephesini ayný potada eriten iki ayrý disiplindir. Her iki disiplinin de hedefe varmak için tek vasýtasý “dil”dir. Felsefe düþünceyi diri tutarken, kelâmý kibarlaþtýran ve güzelleþtiren yönüyle düþünüþü etkin kýlan edebiyat, çok yerde birbirlerine yakýn dururlar. Her þeyden önce felsefe ve edebiyatý birleþtiren ortak nokta insan yaþamýný çözümleme ve etkileme çabasý içinde olmalarýdýr. Ýnsan varoluþunu sorgulayan, hakikati arayan ve kurcalayan; iþaret ve ima eden özellikleriyle bir arada görünürler. Ayrýlan yönleri ise; felsefenin doðru, iyi ve fayda ereðini önceleyen ilkeleri ile edebiyatýn güzellik ve estetik kaygýsýdýr. Her iki uðraþýn da ilk insandan beri bizlere bahþedilen “dert”in dermanýný arama, bulma, bu derde derman olma yolunda sorular sorduklarýný, yollar aradýklarýný bilmekteyiz.

Edebiyat coþku ve heyecan uyandýrýr, estetik biçimler yaratýr. Felsefe doðrudan teknik ve soyut problemleri çözmeye çalýþýrken, edebiyat bunu dolaylý olarak yapmaktadýr. Felsefe ve edebiyat arasýndaki iliþki en yoðun hâliyle varoluþçulukta yaþanmaktadýr. Edebiyat duygularýn somut bir ifade aracý olarak felsefeye hizmet etmekte ve felsefenin soyut ve kuru kavramsal diliyle ifadesi güç olan bir takým duygu ve duygulanýmlarýn anlatýmýna yardýmcý olmaktadýr. Bu bakýmdan edebiyat salt estetik bir zevk olmanýn ötesinde ayný zamanda belirli türden felsefi düþünceleri ifade edebilen bir etkinlik alanýdýr.  Hâl böyle olunca var olan somutu ele aldýðý ölçüde edebiyat varoluþçudur.

20. Yüzyýlýn entelektüel dili olarak ortaya çýkan akým, varoluþçu felsefedir. Felsefenin edebiyatla iliþkisinde belli felsefi argümanlarý olan roman, þiir veya denemelerden söz edilebilir. Örneðin, Camus, Sartre, Dostoyevski, Simon de Beauvoir ve Kafka gibi yazarlarýn romanlarý –her ne kadar felsefi terminolojiyi kullanmasalar da- belirli kanýtlardan hareketle yazýlmýþ eserlerdir. Felsefenin edebiyatý nasýl etkilediðine dair en önemli örneklerden birini yapýsý ve biçimi bakýmýndan felsefeye çok yatkýn Avusturya Edebiyatýnýn önemli bir temsilcisi olan Thomas Bernhard eserlerinde görmekteyiz.

Türk Edebiyatýnda ise edebiyat ve felsefeyi iliþkilendiren yazarlardan biri de Hüseyin Rahmi Gürpýnar’dýr. Romanda örnek aldýðý Emil Zola gibi natüralist ve pozitivist bir felsefeyi savunmuþtur. Hüseyin Rahmi’nin sistemsiz olarak, felsefi metottan çok roman sanatýnýn retoriðine uygun olarak ele aldýðý felsefi tartýþmalar, Deli Filozof baþta olmak üzere, az veya çok onun her romanýnda karþýmýza çýkar. Bir metnin “felsefe” sayýlmasý için o metinde “metafizik”, “bilgi”, “ahlak”, “mit”, “tartýþma” gibi kavramlarýn ya hepsi ya da en az birinin ele alýnmasý gerekir.

29-30 Nisan 2015 tarihleri arasýnda Van’da yapýlan “Felsefe Edebiyat Sempozyumu”nda ele alýnan konular; Vefa Taþdelen, Zeki Taþtan, Ahmet Eyim, Melih Erzen ve Eren Rýzvanoðlu’nun özverili çalýþmalarý sonucunda kitaplaþtýrýlmýþtýr.

Dört yüz kýrk beþ sayfalýk bildiri kitabý Yüzüncü Yýl Üniversitesi Yayýnlarý tarafýndan yayýmlanmýþtýr. Birbirinden deðerli yirmi altý akademisyenin felsefe ve edebiyat iliþkisini irdeleyen makalesi bulunmaktadýr. Felsefe ve edebiyatla uðraþan her bireyin yararlanacaðý gereken bir bildiri kitabý…

Fatma TÜRKDOÐAN