Türk-İslam âlimleri serisi –
19
FERGANİ
D. ? – Ö. 861
Ahmed bin Muhammed bin Kesir
El- Fergani,
Günümüzde kısaca bilinir
Fergani,
Batıda “Alfraganus” diye
tanınmıştır,
İran’da doğmuş Müslüman –
Türk âlimi.
Ferganalı meşhur Türk
ailesindendir,
Doğum tarihi kesin
bilinmemektedir,
Ay’daki “Alfraganus” kraterinin
ismi,
Garptaki adına ithafen
verilmiştir.
İlim tahsilini Fergana’da
yapmış,
Bağdat’a giderek değerli
eser yazmış,
Astronomi – matematik ilgi
alanı,
Abbasi halifelerinden ilgi
görmüş.
Halife el-Mütevekkil
görevler verir,
Nil kıyısına ölçüm işine gönderir,
Mısır Radva adasında
“Nilometrinin”
İnşasının da yönetimini
üstlenir.
“Ekliplik meyli” ilk defa
tespit edendir,
Batlamyus teorisini kabul
etmemiştir,
Astronomi, Kur’an
prensiplerine uygundur,
Gezegenlerin elips halini
belirtmiştir.
Batıda onun ölçümleri kabul
görmüş,
Ay ve Güneş yarıçapını da
ölçmüş,
Güneşinde döndüğünü tespit
edendir,
Gezegenlerin hacm ve
ağırlığını ölçmüş.
Usturlap yapımı üzerine eser
verir,
Yıldızların yüksekliğini de
ölçmüştür,
“Mikyas ül-Cedid” le Nil’in
hızını ölçmüş,
Enlemler arası mesafeyi
hesaplamıştır.
“Sekiz yüz kır iki yılda bir
güneş tutulur” der,
Bu konuyu da delillerle
ispat eder,
“El-Kamifi fi El-Usturlab”
var eseri
Astronomi için büyük önem
arz eder.
Mikyas ül-Cedid: Fergani’nin
Nil Nehrinin hızını ve seviyesini ölçmek için icat ettiği aletin adı.
El-Kamifi fi El-Usturlab: Usturlab yapımına ilişkindir. Fi Sanat
el-Usturlab adıyla da tanınır.
ANEKTOT: Batlamyus ve izindekilerin savunduğu tez: “Gök
cisimleri bazı akıl dışı ruhi cisimler” derler.