...

Ýstanbul , Bir Zamanlar…

17 Ekim 1957 Sabahýn erken saatleri ; Galata Köprüsü üzerinde karþýlýklý iki tarafa doðru yürüyen, iþlerine giden insanlar. Biraz serin ve sert bir havanýn neden olduðu rüzgâr nasýl bir kýþýn yolda olduðunu gizli gizli fýsýldýyor. Genel olarak kýyafetler günün tarzý, Avrupai, þýk ve modern. Hayatýn zorlu þartlarý geçerli olsa da çalýþarak iyi bir imkan ve geleceðe eriþebileceklerini idrak etmiþ insanlar. Yalýn, eðitimli, düþünceli ama bir o kadar da rafine yüzler. Birbirleriyle tanýdýk olanlarýn konuþarak ilerleyiþleri, kelimeleri hatta rüzgârýn da tesiriyle neredeyse harfleri havada asýlý býrakýyor. Duyulan zarif kadýn seslerinin sahipleri sesleri kadar þýk kýyafetlerini ve güzel görünümlerini hakkýyla taþýyacak kadar asil ve halktan. Halk kýrk yýl öncesini çok iyi biliyor. O zamanlar hafýza-i beþer sanki nisyan ile malûl deðil.

Karaköy yönüne doðru ilerleyen insanlarýn içinde biri kadýn iki kiþi konuþarak ilerliyorlar.

-Emin Bey azizim, babanýz aktar mesleðini býrakmak istemiyor deðil mi?

-Evet Leyla Haným. Yaþýna raðmen tereddüt bile etmiyor mesleði için. Her sabah hazýr asker.

-Babanýzýn baharat sarmak için tedarik ettiði mecmua ve kitaplardan Ýngilizce veya Fransýzca olanlarýn çýkmasý ne kadar iyi oluyor. Tercüme alýþkanlýðý için çok faydalý oluyorlar.

-Size hayraným Leyla Haným. Bu kadar meþguliyetin yanýnda lisan için de durmadan çalýþmanýz beni çok etkiliyor.

-Biliyorum ama masama sýk sýk býraktýðýnýz rengarenk çiçekler, o güzel kokulu çiçekler sanýyorum yalnýz lisana olan düþkünlüðüme duyduðunuz hayranlýk olmasa gerek.

Emin Bey öylece gözlerine baktý Leyla Haným’ýn. Derin bir sevgi, hayranlýk ve nezaket ile…

-Leyla Haným sizi öðle paydosunda bir kahve içmeye davet ediyorum. Hem de ilginç tercümelerinizi konu ederiz. Pek güzel konular ve tasvirler anlatýyorsunuz.

-Çok memnun olurum. Babanýzdan getirdiðiniz kýsmi bir kitap vardý. Ýngilizce ; onunla ilgileniyorum bu zamanlar. Müthiþ bir kitap. Kahvenin yanýnda size aktaracaðým çok þey var.

Konuþmanýn birkaç adým sonrasýnda çalýþtýklarý banka binasýnýn büyük kapýsýndan içeriye girdiler. Selamlaþarak kendi bölümlerine giderlerken, bu kadar bir ayrýlýða bile tahammüllerinin olmadýðý; kalplerinin aðrýdýðý onlara dikkatle bakan gözlere gerçeði ifade ediyordu.

Binanýn giriþinden sonra ulaþýlan büyük kabul salonu, kendi bölümlerine giden insanlarýn ayak sesleriyle yankýlanýrken diðer bir ses de ortada duran büyük ahþap saatin tik tak sesleriydi. Kalýn ceviz mobilyasýnýn taþýdýðý bu saat insanlara zamaný söylerken, aslýnda birçok söyleyemediði anýyý da barýndýrýyordu. Sað alt köþesinde bir kurþun deliði vardý; iþgal döneminden kalmýþ. Ýngiliz askerleri Sirkeci Posta ve Telgraf Nezaretini bastýktan sonra istikametlerini bu tarafa çevirmiþler ve binalarý tek tek kontrol altýna almýþlardý. Bu banka binasý ayný zamanda ticari bir telgrafhaneye de sahip olduðu için arbede çýkmýþ ve iþgali benliðinde kabul etmeyen iki Türk bu saatin hemen önünde vurulmuþtu. Benliðinde kabul eden Türk de yoktu zaten. Keza hatýrýn ve birlikte yaþamanýn azizliðini kabul eden bir çok Rum, Ermeni veya Yahudi de tuzaða düþmüyor ve iþgali istemiyordu. Ayný anda Ýngilizlerin önüne çýkarak daha fazla Türk’ün de vurulmasýný engellemiþlerdi. Bu durumun haberi ulaþýnca kendi soylarýndan çeteler tarafýndan da feci dövüldüler. Böylesine kaynayan kazanlarýn içinde bir þehirdi Ýstanbul.

Þimdi otuz yedi yýl sonra büyük ahþap saat öðle vakti on ikiyi gösteriyordu.

Önce Emin Bey saatin önüne geldi ve hemen ardýndan Leyla Haným. Füniküler hatta binip doðruca Tünel’e çýktýlar. Daha önce de gitmiþ olduklarý pastaneye girip kahve ve kurabiyelerini sipariþ ettikten sonra Leyla Haným çantasýndan notlarýný, çalýþma defteri, bir lügât ve kalemini de çýkarýp masaya düzenli bir þekilde yerleþtirdi.

-Emin Bey hazýr mýsýnýz dinlemeye?

-Her zaman ve hatta sonsuza dek…

Leyla Haným gülümsedi. Notlarýndan en üstte duraný önüne aldý ve,

-Þimdi bu kýsmi kitap 1895 tarihli Boston Roberts Brothers yayýnevi basýmý iki ciltlik bir kitabýn birinci cildinin yüz elli sayfalýk bir parçasý.

-Bu nasýl gelmiþ ki bizim memlekete? Boston Amerika… Ben daha çok buradan oraya kitaplarýn gittiðini biliyorum.

-Kitabýn adý Konstantinopolis ve olduðu gibi bir yalýn tarihçi yaklaþýmý ile yani farklý bir amacý ve ideolojisi olmadan Robert Koleji Tarih Profesörü Edwin Augustus Grosvenor tarafýndan yazýlmýþ. Hem tanýdýðým sahaflar hem de kütüphanede yaptýðým tetkikler sonucu kitabýn künyesine eriþtim ve hatta kitabýn ciltlerinin tamamýný da görebildim. Ýstanbul’un tüm zamanlarýný, mitlerden yazýldýðý yýla kadar birçok deðerli malûmatý taþýyor. Özetle Ýstanbul’un tüm ama tüm renklerini bu kitapta görme þansýna sahip olabiliyorsun.

O sýrada garson müsaade istedi ve kahveleri servis etti. Teþekkür ettiler ve birkaç yudumdan sonra Leyla Haným kaldýðý yerden devam etti.

-Sayende merak duyacaðým bir kitabý daha öðrenmiþ oldum. Sana ve babana ne kadar müteþekkirim anlatamam.

-Ýnanýn ben de o kadar memnun oldum bu duruma. Peki babanýz rahatsýz oluyor mu bu tercüme ve okumalardan. Þimdi ne de olsa Ýngilizlerin maðdur ettiði bir insan.

-Babam, biliyorsun bankada büyük saatin önünde vurulanlardan birisi olmasýna istinaden tam bir Ýngiliz düþmaný kesilmiþ. Öncesi de var tabi Gelibolu. Ancak bilim ve medeniyet savaþ meydanlarýnda geliþmez. Barýþýn hüküm sürdüðü kozmopolit okullar, kütüphaneler ve bilimsel meclisler tüm malûmat dünyasýný kin ve öfkenin üzerinde tutar diyor. Ayrýca Ýstanbul iþgalden kurtulduktan sonra inatla Ýngilizlerin Gelibolu’da kalma isteklerini yine Ýngiliz Halkýnýn kendi ordusuna Türk Yurdunu Türklere býrakýn iradesiyle kýrdýðýný da biliyor. Yani babamýn kurþun yarasý acýmýyor artýk. Onun en büyük özlemi, aslýnda canýný acýtan en büyük özlemi tüm bu iþgali bitiren ve hürriyeti halka veren Mustafa Kemal Paþa. On dokuz sene sonra bile onu aðlatan acýsý bu özlem. Aslýnda Türk Milletinin özlemi de böyle…

Kýsa süreli bir sessizlik içerisinde kahvelerini bitirdiler. Leyla Haným devam etti,

-Þimdi bu güzel Ýstanbul’un bu kitaptan sýzan renklerine ve ýþýklarýna dair bir kýsým tercümemi okuyayým

-Sizi tüm kalbimle dinliyorum Leyla Haným

Leyla Haným samimi gülüþünü, gözleriyle asalete döndürüp sözleriyle de tercümesini aktarmaya baþladý… Zifiri karanlýkta huzur veren ýþýklarý serbest býrakýr gibiydi…

-Farklý yerleþimler ve dönemeçli kýyýlar birlikte arzu edilen karasal güzelliðin mükemmelliðinde birleþirler. Baþkentin kubbelerini ve minarelerini sabahýn erken vaktinde doðan güneþ, boyamaya baþladýðýnda Marmara’dan sunulmuþ olur ki veya akþamýn erken zamanlarýnda, görkemli gün batýmýnýn istilasýnda her dalga ve her çatý adeta titrek görünür ya da Boðaziçi’nin tepelerinden herhangi bir zamanda gözlemlendiðinde, sonsuz çeþitliliðin kendi kýzýl deðiþiminde, böylesine bir manzarayý somutlaþtýrmak, kimse için mümkün deðildir, tasavvur bile edilemez ve bunlarý en sýk görenler dahi layýkýyla tanýmlamayý imkansýz bulurlar. Dahasý, sahnenin letafeti ile tüm görünümüne yayýlmýþ ve romantizmin ve tarihi hatýralarýn halesiyle pekiþmiþ, her kaya ve her falezin dönüþtüðü ve her koy ve geçidine dokunan ve en cansýz iþlenen topraðýn en küçük zerresi ve ilgisiz gözünü diken dahi titrer, hep var olan birlikteliklerin heyecaný ile…

Ertan Kargýtuð 20 Mart 2022

Renkler ve Iþýklar 4