15. MEKTEPLİ
Sonbahar ve kış , kendimi , Ayşe halamlarda yaşıyor buldum. Onlara nasıl gittiğimi, hatta okula nasıl başladığımı hatırlayamıyordum. Halamın anlattığına göre: Okulun inşaatı, köylünün de yardımıyla, tamamlanmıştı. Osman Çavuşun Oğlu Hüseyin, askerliğini yaparken, eğitmen kursu görmüş, köye eğitmen olarak atanmıştı. Köyün ileri gelenleri toplanıp, köydeki büyük, küçük bütün çocukların okula gönderilmesine karar vermişlerdi. Ve şöyle devam etti sözlerine.
- Yaşın küçük olmana rağmen, senin de okula başlaman gerekiyordu,Ama defter, kalem, kitap nasıl temin edilecekti, yeme içme meselesi de vardı. Bölük dedenle oturup konuştuk ve seni evlatlık alalım dedik, ama anan razı olmadı.; bari okutalım dedik, o zaman peki dedi. Böylece Seni bize getirdik, buna eben de çok sevindi.
Gerçekten , okula başladığım günleri hatırlayamıyordum . (Bu duygularımı sonraki yıllarda şu dizelerle dile getirecektim:
( Okullu olmuşum, ilk senesi hatırımda yok;
Tek bir sınıf, tek bir eğitmen talebesi çok ;
Talebeler büyük, küçük her yaştan;
Memleket yeni çıkmış, belli ki savaştan. )
16.BİR AŞK ÖYKKÜSÜ
Ayşe halamların maddî durumları oldukça iyi idi. Hem tarla ve bağları, hem de inek ve eşekleri vardı. Üstelik Bölük Dede harpte yaralandığı için, gazilik maaşı gibi, tütün parası adı altında bir miktar para alıyordu. Eh köy yerinde fazla para harcanmadığı için bu da Onun için bir ayrıcalıktı. Harpte bir şarapnel parçası, diz kapağına isabet etmişti. Halen bacağını kıvıramaz, yürürken dümdüz ileriye doğru atabiliyordu. Daha önce dokuz tane çocukları olmuş fakat hiç biri yaşamamıştı. Evde daha ziyade, halamın sözü geçerdi.
Ben hem okula gidiyor, hem de ineklere ve eşeğe yem, su veriyor, tımar ediyor, bazen de kırlarda otlatıyordum. Galiba okulun ilk senesi böyle geçmişti.
Artık ikinci sınıfa gidiyordum. Biraz daha büyümüştüm ve okuma yazmayı da sökmüştüm. Bir gün , ders kitabından bir şeyler okuyordum ki Halam bana dönerek;
_ Ah! Ah! Keşke baban olsaydı da böyle okuduğunu görebilseydi, kim bilir ne kadar sevinirdi “ dedi. Ben okumayı bırakarak;
_ Hala! Ekiz eniştem babamı anlattı ama nasıl öldü, neden öldü soruma , tam olarak cevap vermemişti. Bir de sen anlatsana ne olur “ dedim.
- gel şöyle yanıma otur, ama kısaca anlatacağım. Dinle;
Biz dört kardeştik. Üç kız bir de baban, en büyüğümüz babandı. Babam yaşlanınca köylü babanı imam seçti. Dört çocuğu ile Akçakesedeki imamlığını bırakarak, köye gelip yerleşti. Köyde dul erkeğin yaşantısı zordu; hele dört çocuklu olunca, O’ da Satı ile evlendi. Bir oğlu daha oldu. Daha sonra Satı’yı boşayıp , annenle evlendi. Ondan da bir oğlu olmuştu. Daha sen doğmamıştın. İlk karısından, ilk üç çocuğunu , öyle veya böyle evlendirdikten sonra , geriye Yusuf ağabeyin kalmıştı.
Yusuf ağabeyin çok efendi, çok ağırbaşlı, çok yakışıklı, etkileyici bir delikanlı idi. Hele elâ gözleri çok güzeldi. Hep yere bakardı; sanki , insanlara bakarken, utanır gibi, yüzü kızarırdı. Ayrıca el becerisi olan bir çocuktu; silaha , tabancaya çok düşkündü. Nereden bolduysa , demir ve çelik parçalarından, eğe yardımıyla güzel bir tabanca yapmıştı ve bunu gururla gösteriyor, belinde taşıyordu.
Köyün bütün kızları Ona aşıktı. O ise Hamide’ye, Emine halanın kızına aşıktı. Allah için Hamide de köyün en güzel kızıydı. O da ağabeyini seviyordu. Çok talibi olmuş, kimseye vermemişlerdi. Baban da ağabeyinin ısrarına dayanamayıp, kız kardeşinden ve eniştesinden Hamide’yi Yusuf’a istemiş fakat ret cevabı almıştı.
Ağabeyinin de galiba bir derdi vardı. Onu doktora göstermişler, doktor evlenmemesi gerektiğini söylemişti.
Yusuf, Hamide için mecnûn gibi olmuştu. Evlendirmezlerse, intihar edeceğinden bahsediyordu. Babanın aklına, İstanbul’daki kardeşi Fatma’nın oğlu Hakkı gelmişti. Baban birkaç defa İstanbul’a Onları ziyarete gitmiş, yeğenini çok sevmişti. Yeğeni de dayısını çok sevmişti. Hakkı orada okumuş, iyi bir yerde iş ve mevki sahibi olmuştu. Baban , Hamide için Onu aracı koymak istiyordu. Neticede Hakkı efendi buraya gelip, teyzesini ve eniştesini bu evliliğe razı etmişti. Baban hemen düğünlerini yaptı. Ne yazık ki gerdeğe girdiklerinden bir hafta - on gün sonra Yusuf ağabeyin hastalandı , aşka, sevgiye doyamadan, hayatının baharında ölüverdi. Hamide deliye döndü, karalar bağladı. Hakkı efendi kötü haberi duyunca “ ben sebep oldum “ diyerek çok üzülmüş ; derdini unutturmak biraz teselli buldurmak için Hamide’yi yanına aldırtmıştı. Hamide 5-6 ay sonra köye dönünce, istemediği halde, Somurtuk Şakirle evlendirmişlerdi. ( Hamide Halam,-Emine halamın kızı olduğu için hala derdim.- yaşamı boyunca Yusuf’unu , ilk aşkını utamayacak; Beni ne zaman görse, “Yusuf’uma çok benziyorsun “ diye, gözleri yaşla dolarak bana hayran, meftun öyle bakacaktı.)
--İşte bu hadiseden sonra, baban üzüntüden hastalandı;( bu arada senin Arif dayına izafeten verilen adını değiştirerek, ağabeyinin hatırası için Onun adını vermişlerdi.) çok yaşamadı; sizi çocuk yaşta yetim bırakarak, bu yalancı dünyadan göçüp gitti. ALLAH rahmet etsin, mekânını cennet eylesin ..
17 İLK ŞAMAR
Bu acıklı öykünün anlatılması bittikten sonra, Halam da , ben de bir an sessizliğe büründük. Muhtemelen Halam geçmiş günleri yaşatıyordu zihninde. Birkaç dakika sonra bana dönerek
--Sen okuduğun gibi yazmasını da biliyor musun? diye sordu.
“Evet” cevabını alınca;
-Bir mektup yazdıracağım, ama kimseye söylemeyeceksin. Yazdırdığım kağıdı katlayıp, köy odasının bir köşesine kimseye göstermeden bırakıvereceksin, söz mü, dedi. Bende
-Söz Hala, dedim. Defterden, çizgili , boş bir kağıt çıkardım, O söyledi, ben de yazdım. Yazılanın mahiyetini pek de anlamış değildim. Mektubu(nameyi) katlayarak, Halamın tembihlediği şekilde köy odasına bırakıvermiştim.
Mektubun kokusu iki gün sonra meydana çıkmıştı. Yusuf ağa (üvey babam) beni çağırtmıştı; köy odasına gittiğimde, bir sürü insan, merak ve endişe ile bana bakıyorlardı. Yazdığım kağıt amcamın elindeydi.
- *Bunu sen mi yazdın , diye sordu.
-Hayır ben yazmadım , deyince , soruyu tekrarladı ; aynı cevabı alınca, Tokatı suratımda şimşek gibi patladı. Bu hayatta yediğim ilk tokat oluyordu.
Kendisi iriyarı ve heybetliydi; elleri de çok büyüktü. Ne ağladım ne de sızladım; kendimi suçlu hissediyordum. Süratle odadan çıkarak, kırlara , yalnızlığa koştum. Kuytu bir yere gelip oturdum; artık göz yaşlarımı bırakabilirdim. Gururumun kırıldığını hissettim. Orada ne kadar kaldım? Hava kararırken, süklüm, püklüm Halamlara geri dönüyordum ki, biraz da Halama kırgındım. Daha eve girerken annem kolumdan tuttuğu gibi Beni çekerek kendi evine götürüyordu. Halam da arkasından bağırıyordu:
-Oğlan işe yarar hale geldi ya! Nadire’yi kullandığınız gibi, Onu da köle olarak kullanın bakalım!.
Hadise bütün köyde duyulmuştu. Zaten 40 hanelik köydü. Çoğu, mektuptan ziyade benim için üzülmüştü. Anlatıldığına göre; Köy odasında bulunan name, okutulmuş, ama yazının kime ait olduğu anlaşılamamıştı. Yusuf ağanın aklına eğitmen Hüseyin gelmişti. Nameyi Ona göstermişler; O da benim yazımı tanımıştı. Artık nameyi kimin, ne maksatla yazdırdığını tahmin ediyorlardı. Ama bir de benden öğrenmek istemişlerdi. Ben inkâr edince meşhur tokat gelmişti. Beni geç vakte kadar etrafta göremeyince , Yusuf ağa dahil, herkes endişe etmişti. Yusuf ağa eve gitmiş ve anneme,
-Bu böyle olmayacak; Yusuf’u eve alalım , diyerek kabul ve rızasını göstermişti. Belki de biraz vicdanı titremişti.
18 MUHTARLIK SAVAŞI—ABACILAR
Aslında name kötü bir niyet taşımıyordu. Köylü, muhtarlık yüzünden, ikiye, üçe ayrılmıştı. Yakında yine muhtarlık seçimi vardı. Muhtarlık senelerdir, Abacı sülalesinin inhisarındaydı. Muhtarlığı kardeşlerden biri bırakıyor, öbürü alıyordu. Abacı Mehmed’in, - üç evliliğinden doğan çocuklar, diğer köylüler söz konusu olunca , birbirlerine çok tutkundular .Abacı Mehmet ilk evliliğini Ebemle yapmış, iki çocuktan sonra ebemi boşamıştı. İkinci evliliğini Sorgundan yapmış, bir oğlu olmuş, Üçüncü evliliğini ise, Güdüllü ebe ile yapmıştı, ondan da üç oğlu bir kızı olmuştu. .
Oğullarının en büyüğü Mustafa ( Çavuştu) . Akılı, politik bir insandı. Sanki bir hatip gibi konuşurdu. Her hadisede , arabulucu, ve bitaraf gibi davranırdı. İnsanları ikna kabili oldukça fazla idi. Eski Türkçe okuması ve yazması vardı. Bu durum, Onu kardeşlerinden üstün kılıyordu. Zaten baba bir anne ayrı olmasına rağmen, Ona fazla değer verirler, çekinirlerdi. Köyde Onunla ilgili meşhur bir de öykü vardı
1912-1913 Balkan harbine katılmış, ricat edip kaçan birlikler arasında kendisi de bulunmuştu. Askerin çoğu kaçak olarak yurda dağılmıştı. Asker Mustafa da bütün zorluklara rağmen köyün dağlarına kadar ulaşmıştı. Kaçak olduğu için bir türlü köye inemiyordu. Kendisiyle beraber , köyden birkaç arkadaşı daha vardı. Böyle kaçaklardan yabancı bir gurup , köyü basmış, köyün bütün erkeklerini toplayarak camiye kapatmışlardı. İstedikleri, köylünün ne kadar altın ve parası varsa getirip kendilerine teslim etmeleriydi. Her ne kadar “ paramız yok “ dedilerse de dinlememişlerdi , Köylüyü, camiyle beraber yakmakla tehdit ediyorlardı. Hasanın aklına bir fikir gelmişti. Tutarsa kurtulacaklardı. Minareye çıkıp , sesinin bütün gücüyle ezan okumaya başlamıştı.
Keşanuz köyü, 2-2,5 km. uzaklıktaydı ve bizim köye nazaran oldukça çukurda kalıyordu , fakat, köyün hemen kenarından akan çaydan sonra arazi yükseliyor, tam bizim köyün seviyesine kadar mağaralar diziliyordu. Arazinin yapısı dolayısıyla, bizim köyden yüksek sesle bağırınca , mağaralar aksi seda yapmak suretiyle Keşanuz’dan duyuluyordu. İşte Onlar da ezan sesini duymuşlar, fakat, vakit, ezan okunmasını gerektiren bir zaman olmadığından bidayette bir anlam verememişlerdi. Ezanın defalarca tekrarlandığını duyduklarında, kötü bir şeyler olduğuna hükmederek, bir grup köylü silahlanarak bizim köye doğru harekete geçmişlerdi. Köye yaklaşırken, kaçaklarla aralarında müsademe başlamış, neticede kaçaklar bizim köyün bağlarına doğru kaçmışlar, Komşu köylüler bizimkileri camiden kurtarmışlardı. İş bununla da bitmemişti. Köyün bağlarında, bizim kaçaklar tarafından sarılınca , bir silahlı çatışma da orada yaşanmıştı. Mustafa hem soğuk kanlı, hem de çok iyi silah kullanıyordu; hatta birisini de yaralamıştı. Orada tutunamayacaklarını anlayan yabancı kaçaklar, çareyi kaçmakta bulmuşlardı. Amma ve lâkin , bir rivayete göre: Kaçaklardan biri, sonra gelir alırım düşüncesiyle toprağa , bir torba altın gömmüş, bunu da Halil görmüştü. Bilahare, bizim köyün kaçak takımı, istiklal savaşına katılmış, Yunanlının anasını ağlatmışlardı Başarılarından dolayı, Mustafa, çavuş, Halil de onbaşı olmuştu. Halil onbaşı şimdi köyün en zenginlerinden biriydi. Bu zenginliğini , köyün bağlarında, çeteler tarafından gömülen altınları çıkarıp, saklamak suretiyle elde ettiği rivayet edilmekteydi.
Abacı Mehmet’in ikinci oğlu İsmail ağa idi. Harpte çenesinden yaralanmış, kurşun bir taraftan girip, öbür taraftan çıkmıştı. Halen iki çenesi birbirine kitli gibiydi . Yeme içme ve konuşmada güçlük çekerdi. Ailesine ve etrafına, otoritesini kabul ettirme biçiminde davranır, yüzü pek gülmezdi. Dört oğlu bir kızı vardı. O da, devletten, bir miktar tütün parası alıyordu .Tarla, bağ, bahçe, ve davar sürüsü sahibiydi. Okuması, yazması olmadığı halde, halen köy muhtarı O idi.
Abacı Mehmet’in üçüncü oğlu Yusuf Ağa idi .(Üvey babam). Yusuf Ağa iri vücutlu, uzun boylu, sarışın, yakışıklı bir insandı. Sahaveti çok severdi. Övüldükçe, koltukları kabarır, isteneni yapardı. İşte o sene muhtar adayı oydu . Ama köylülerin içinde, muhtarlığı, bu sülalenin elinden almak isteyenler vardı. Köy ikiye ayrılmıştı. Abacıları tutanlar ve tutmayanlar. Dedikodu almış yürümüştü, köylü neredeyse birbirine girecekti. (Sanki,ellili yıllarda meydana gelecek, CHP ve DP arasındaki husumetin ilk belirtileri yaşanıyordu köyde.) İşte , halam bu durumu sezdiği için, namesiyle, köylüye itidal tavsiye ediyordu. “ Birbirinizi kırmayın, birbirinizi yemeyin, aynı köyde yaşıyorsunuz, yine yüz, yüze geleceksiniz, bayramlarda, bayramlaşacaksınız, aynı meydan sofrasında yemek yiyeceksiniz” diyordu. Böyle diyordu, demesine de yıldırım benim başımda patlamıştı ( Bu sebeple Halamla bir yıl dargın kalacaktım.)
Neticede bir değişiklik olmamış, Abacılar, diğerlerine karşı, kendi aralarında birlikte hareket ettikleri için, seçim sonunda
diğer aday, İmam sülalesi kaybetmiş, Yusuf Ağa muhtarlığı kazanmıştı.
Yusuf Ağa, anneme , babasından kalan, değerli tarlaları sattırmış, eski evinin bitişiğine yeni, kiremit çatılı, renkli camlı bir ev yaptırmıştı. Dağda 300 civarında keçi sürüsü vardı. Bir yandan tiftik ticareti yapıyor, bir taraftan da at ticareti, yani at cambazlığı yapıyordu. Her boyadan, boyayan bir karaktere sahipti. Köye gelen her devlet memuru, Yusuf Ağanın misafiriydi. Hatta köyden gelip , geçen komşu köylerin hatırlı kişileri de Onun konuğu olurdu. Annem çok güzel yemek yapardı. Dolayısıyla Yusuf Ağanın yüzü ağarırdı. Bilhassa ilk bahar ve üzüm mevsimi konuklar çoğalırdı. Özel olarak kuzu kızarttırıp ikram ettiği durumlar da olurdu. Hele bir de , bahçeden koparılmış taze soğan, marul, köpüklü ayran, kavun, karpuz ve üzüm gibi şeyler varsa, yemeklerin yanında! Şehirden gelenlerin keyfine diyecek yoktu. Bunların arasında, İlk Öğretim müfettişi, Ahmet Muhtar bey babacan bir insandı. Yemeklerin yanında muhakkak, bahçeden koparılmış, taze soğan isterdi. Dolayısıyla, Ona, kendi aramızda, “Soğancı” lakabını uygun bulmuştuk.
Ben bu arada, bahçeden soğan , marul koparmak; bağdan üzüm toplayıp getirmek gibi işlerde koşuşturup dururdum. Dolayısıyla müfettiş bey beni iyi tanıyordu. Okulu her ziyaretinde sınıfa girdiğinde , beni yerimden kaldırır, yanına çağırarak:
-Bakın çocuklar, şehir yerinde çiftler böyle dans eder , diyerek, sınıfta benimle dans gösterisi ve öğretisi yapardı. Türkiye haritasını hep yanında taşır, Türkiye’deki şehir ve nehirler hakkında bilgi verirdi .Özellikle güzel yazı yazmasını , düzgün okumasını öğretmeye çalışırdı. Benim için:
- Bu çocuk küçük ama hepsinden ileri seviyede, derdi .
Bir gelişinde, sıraya yanıma oturdu; çantasından zarf ve kağıt , cebinden de bir kalem çıkarıp, bana uzatarak;
-Sana bir mektup yazdıracağım, Karaca ören’deki eğitmene götüreceksin, dedi. Hemen Halamın yazdırdığı mektup aklıma geldi, biraz tereddüt eder gibi oldum; O başka türlü anladı,
- Korkma yazabilirsin, yazın oldukça güzel, dedi. Mektup numunesine uygun bir şekilde tarif ederek, O söyledi, Ben de yazdım. Altına kendi imzasını attı, zarfın üzerini yazdırdı.
-Hadi, şimdi bir postacı imişsin gibi yerine ulaştır !dedi.
Komşu köye ,Yusuf Ağa ile, bir kaç defa gitmiştim. Bizim köye pek uzak değildi, yaya olarak yarım saat çekerdi. Köylülere okulun yerini sorarak buldum; zarfı eğitmene teslim ettim. Eğitmen, zarfı önümde açarak okudu
-Bu mektubu sen yazmışsın, öyle mi? dedi
--Evet öğretmenim , deyince;
-Yazın güzel ve okunaklı, aferin sana. Bu iltifat beni bayağı sevindirmişti. Vazifesini başarıyla tamamlamış büyük bir insan edasıyla, türkü çığırarak, köyün yolunu tutmuştum
