M. NÝHAT MALKOÇ

            Bursa, günün her saatinde mâziyi soluklanýr

            Tarihî ve kültürel deðerleriyle adeta bir açýk hava müzesidir yeþil Bursa. Bu kadim þehir, günün her saatinde mâziyi soluklanýr. Fakat dünde kalmaz sadece. Dünle yarýn arasýnda güçlü köprüler kurar. Yaþattýðý maddî ve manevî deðerlerle ruhumuzun açlýðýný giderir. Kanayan yaralarýmýza merhem olur. En dar zamanlarýmýzda bir anne misali baðrýna basar bizi.

            Bursa zamana tabi olan bir þehir deðildir. Akrep ve yelkovan onun özgürlüðüne kem vuramaz. Bursa'yý gezmek, bir zaman tüneliden geçmekten farksýzdýr. Onun sýrlarýna vakýf olabilmek için dünya gözüyle deðil, gönül gözüyle bakmak lâzýmdýr. Ancak bu nazarlarla bakanlara sýrlarýný ifþa eyler Bursa. Onu en iyi anlayanlardan biridir büyük þair Tanpýnar. O ki  þunu der Bursa için: "Þimdiye kadar gördüðüm þehirler içinde Bursa kadar muayyen bir devrin malý olan bir baþkasýný hatýrlamýyorum. Fetihten 1453 senesine kadar geçen 130 sene, sade baþtan baþa ve iliklerine kadar bir Türk þehri olmasýna yetmemiþ, ayný zamanda onun manevî çehresini gelecek zaman için hiç deðiþmeyecek þekilde tespit etmiþtir. Uðradýðý deðiþiklikler, felâketler ve ihmaller, kaydettiði ileri ve mesut merhaleler ne olursa olsun o, hep bu ilk kuruluþ çaðýnýn havasýný saklar, onun arasýndan bizimle konuþur, onun þiirini teneffüs eder. Bu devir haddi zatýnda bir mucize, bir kahramanlýk ve ruhaniyet devri olduðu için, Bursa, Türk ruhunun en halis ölçülerine kendiliðinden sahiptir, denilebilir."

            Gelenekselden evrensele giden yolda Bursa...

            Bursa dünüyle, bugünüyle ve yarýnýyla bir bütünlük arz eder. Bursa'nýn vitrin þehirlerinin yanýnda gözden uzak kalmýþ þehirleri de vardýr. Bunlarý görmeden Bursa'nýn büyük resmine bakamayýz. Uludað'ýn arka yüzüdür Büyükorhan, Harmancýk, Keles ve Orhaneli. Bursa'nýn dað yöresi olarak adlandýrýlýr bu güzel diyarlar. Çok köklü bir kültürel geçmiþe sahip olan bu ilçelerde mâziyle hâl, hâlle istikbal arasýnda çok saðlam gönül köprüleri kurulmuþtur. Bu þirin yörelerde kendini Türkmen/Yörük ve Manav olarak nitelendiren ve ilk Türk boylarýndan sayýlan insanlar huzur ve sükun içinde yaþamaktadýr.

            Bursa ve havalisi bir puzzle'ýn parçalarý gibidir. Bir parçasýnýn eksikliði, bütünü fazlasýyla etkiler. Bunu bir makinenin diþlilerine de benzetebiliriz. Bir diþlinin yokluðu mevcut mekanizmayý tümden çalýþmaz hâle getirir. Hepsinin bir ve beraber olmasý elzemdir.

            Çok büyük kültürel zenginlikleri bünyesinde barýndýran, bizleri bir  ve beraber tutan  kýrsal mirasýmýz mutlaka gelecek yüzyýllara taþýnmalýdýr. "Keþke" dememek için gelenekselden evrensele giden yolda Bursa emin adýmlarla kutlu yürüyüþüne devam etmelidir.

            Bugünkü Bursa her geçen gün o þanlý mâzisinden kopmaktadýr

Aslýnda þehirler insanlarýn kaynaþmasýna müsait alanlardýr. Fakat günümüzde þehirlerde paylaþma kültürü iyice zayýflayarak yok olma noktasýna gelmiþtir. Zira þehirlerde yaþayanlar biyolojik anlamda diri olsalar da, kültürel ve sosyal iletiþim anlamýnda birer ölüden farksýzdýrlar. Herkes kendi içinde kurduðu dünyada kalabalýklar içinde yalnýzlýk yaþamaktadýr. Bu, güzel Bursa'mýz için de geçerlidir ne yazýk ki... Bursa’da sokaða çýktýðýnýzda candan ‘merhaba’ diyeceðiniz, selâmlaþabileceðiniz insan sayýsý ne yazýk ki her geçen gün azalmaktadýr. Dostluklar zaman içerisinde yerini çýkar iliþkilerine terk etmektedir.

Eskiden þehirlerin de bir kimliði ve ruhu vardý. Burada yaþayanlar bu kimlikten ve ruhtan beslenir, þahsiyetlerine þekil ve renk verirlerdi. Fakat bugünün þehirlerinin belli bir kimliði, kiþiliði ve genel anlamda söylemek gerekirse ruhu yoktur. Kozmopolit yapý, þehirlerin ruhunu dinamitlemektedir. Ruh olmayýnca bedenin de bir hükmü yoktur. Zira ruhsuz beden bir leþten ibarettir. Onun içindir ki günümüzde þehirler hep birbirine benzemektedir. Oysa eskiden Bursa deyince bu þehri çaðrýþtýran deðerler gözümüzde canlanýrdý. Fakat günümüzde bu deðerler her geçen gün azalmakta ve yok olma tehlikesiyle karþý karþýya kalmaktadýr. Bu, þehrimiz için tehlike çanlarýnýn çaldýðý anlamýna gelmektedir.

Þehirle onun sakinlerini birbirine baðlayan baðlar vardýr. Bu baðlar sevgi, muhabbet, dayanýþma ve aidiyet duygularýný güçlendiren baðlardýr. Bursa'yla Bursalýlar arasýndaki güçlü baðlar her geçen gün zayýflamaktadýr. Kentine yabancýlaþanlar, bir noktadan sonra kendine de yabancýlaþarak yalnýzlýða düþerler. Bunun dayanýlmaz sancýlarýný iyice yaþamaktayýz.

Birlik olmasa yürek tarlalarýmýz çoraklaþýr

Kent bilinci bir inancýn yansýmasýdýr. Bilge mimar Turgut Cansever “Allah’ýn yarattýðý dünyanýn güzelliðini idrak etmeyen, kendisini bu dünyayý güzelleþtirmekle yükümlü saymayan, topraðý kýsa vadeli çýkar ve talan aracý olarak gören nesiller tarafýndan dünyanýn kirletildiði yirminci asýrda insanýn kendisine temiz ve güzel bir çevre, þehirler, mahalleler ve evler geliþtirmesi de imkânsýzdýr.” diyerek bir gerçeðe parmak basmaktadýr. Bu tespit ne yazýk ki genel anlamda birçok þehrimizde ve özelde Bursa'mýzda da doðrulanmaktadýr.

Kentin paydasýdýr birlik. Birlik olmasa yürek tarlalarýmýz çoraklaþýr; Kevser hükmündeki pýnarlarýmýz akmaz olur. Birlik bizi daima iri ve diri tutar. Çöllerde açan umut çiçeðidir birlik… Sis bulutlarýnýn ufku kuþattýðý demlerde þefkatli bir anne gibi okþar daðýnýk saçlarýmýzdan. O ki gül kokusunu taþýr iklimimize. Ruh darlýðýný geniþletir, tutsak duygulara kapý aralar, yenik yanlarýmýza zafer muþtular. Onunla ceylanlar bile aslan kesilir daðlarýn uçsuz bucaksýz ýssýzlýðýnda. Þehirlerimizde bu asil duyguyu ikame etmeliyiz.

            Ýnanç ve kültür farklýlýklarý kavgalarý beslememeli hiçbir zaman… Zenginlik sayýlmalý… Savaþýn kanlý pençelerinde aranmamalý barýþ ve huzuru… Bu, ateþle barutun öpüþmesi kadar abes bir hâldir. Ocaklarý tarumar eyleyen kin ve nefret ateþi, barýþ ve dostluk pýnarlarýndan aldýðýmýz suyla söndürülmelidir. Kan birikintileri kanla temizlenmemelidir. Her þey suyun saflýðýna ve duruluðuna teslim edilmelidir. Tarihteki kanlý sayfalar yýrtýp atýlmalýdýr veya ibret olsun diye müzelere kaldýrýlmalýdýr. Tüm þehirler ortak paydada birleþip bir ve beraber olmalýdýr. Bütün insanlýk gönül kabýný sevgi ve birlik çeþmesinden doldurmalýdýr.

            Bizler þanlý bir mâzinin mirasçýlarýyýz; muhabbet coðrafyasýnýn fedaileriyiz

            Ýnsanlýðýn geçmiþten getirdiði öz benliðini dirhem dirhem yaþadýðý, deðerlerin ve deðerlilerin elimizden kayýp gittiði bir zamanda ve mekânda bizi bize baðlayacak ve ruhumuzu diri tutacak birlik, beraberlik ve sevgi çimentosu daha bir önem kazanýyor. Musallaya baþýmýzý deðdirmeden, piþmanlýk çizgisi geçilmeden uyanmalý, silkinmeli, titreyip kendimize dönmeliyiz. Aksi halde erdem öykülerine ‘bir varmýþ bir yokmuþ’ tekerlemesiyle baþlamak zorunda kalacaðýz. Zira bu durumda erdem elini ayaðýný çekecek mahallemizden.

Yaþlý dünyamýz kardeþliði ortadan kaldýrmak isteyen Kabil’le, kardeþliði tesis etmek isteyen Habil’in kadim mücadelesine þahittir.  Kimileri Habil’in, kimileri de Kabil’in deðirmenini döndürmek için çarklara su taþýyor. Herkes bir þekilde safýný belli ediyor. Bizler þehirleri esenlik yurdu hâline getirmek için Habil’den yana tavýr takýnmak mecburiyetindeyiz.

Bizler “selâm” kelimesiyle ayný kökten gelen bir inancýn, yüce Ýslâm’ýn mensuplarýyýz. Tavýr ve davranýþlarýmýzda en büyük kriterimiz Ýslâm’ýn hükümleri olacaktýr. Davranýþlarýmýzý Ýslâm eleðinden geçirmek durumundayýz. Bu sýký elekten geçen davranýþlarýn karþýmýzdaki kitleleri incitmesi ve yaralamasý mümkün deðildir.

Bizler þanlý bir mâzinin mirasçýlarýyýz. Muhabbet coðrafyasýnýn fedaileriyiz. Gönülleri çepeçevre kuþatan sevgi ikliminde yetiþtik biz. Tarihimiz hiçbir utanç tablosu barýndýrmaz. Aksine bin yýllýk tarihimiz insaniyet numuneleriyle doludur. Bizler Yunuslarýn ve Mevlânalarýn sevgi ve hoþgörü atmosferinde gözlerimizi dünyaya açtýk. Bu konuda çok güzel örneklerimiz var. “Farklý görüþ ve davranýþlarý tahammülle karþýlama, önemli olmayan hata ve kusurlarý hoþ görme ve baðýþlama; bizden olmayan veya bizim gibi olmayan baþkalarýna karþý güçlük çýkarmama, onlara müdahale ve baskýda bulunmama ve onlarýn ufak farklýlýk ve kusurlarýný görmezden gelme”(Mustafa Bilgen, Yüksek Ýslâm Ahlâký, s. 450) anlamýna gelen hoþgörü, hayatýmýzýn yegâne pusulasý olmalýdýr. Zira inancýmýz bize bunu emrediyor.

Seküler bir hayat tarzýnýn dayatýldýðý zor bir çaðda yaþýyoruz. Gelin bu bizden olmayan hayat tarzýnýn deðirmenine su taþýma huyundan vazgeçelim. Kardeþlik paydasýnda buluþalým.