414 TÜRK ASKERÝNÝN BALTA VE SATIRLARLA DOÐRANMASI VE DÝÐER KATLÝAMLARLA 1895 ZEYTUN ÝSYANI---OSMANLI DEVLETÝ HÝÇ BU KADAR AÞAÐILANMAMIÞTI.


 Evet, geçen bölümde Ermenilerin 1895 Yýlýndaki Zeytun Ýsyanýný hiç unutmadýklarýný yazmýþtým. Bunun sebebini baþlýktan anlamýþsýnýzdýr mutlaka. Çünkü gerçekten de Osmanlý Devleti, dolayýsýyla da Türk Milleti, tarihi boyunca hiç bu kadar aþaðýlanmamýþtý.

Tabii ki merak ediyorsunuz (Çünkü dediðim gibi Zeytun Ýsyanlarý bizim ders kitaplarýmýzda sadece bir cümle olarak geçer.) ‘’ Ne oldu yahu? Kim bizi nasýl aþaðýladý?’’ Diye.

O zaman anlatalým.

1893 de Kilikya Bölgesine gelmiþ olan Hýnçak Komitasý üyeleri, derslerine iyi çalýþmýþ Ermenilerdi ve Anadolu topraklarýnda en kolaylýkla ayaklandýracaklarý Ermenilerin Zeytun Ermenileri olduðunu çok iyi biliyorlardý. Þöyle þahane bir isyan çýkartýp tüm Avrupa’nýn büyük devletlerini Osmanlý’nýn baþýna çullandýrýrlarsa önce reformlar, sonra özerklik akabinde baðýmsýzlýk bal gibi de gelirdi.

Komitacýlarýn baþý Agassi ve arkadaþlarý Abah, Mleh ve Hraçya, Bölgede müthiþ bir propaganda faaliyetine baþladýlar. Hoþ böyle bir propagandaya bile gerek yoktu Zeytun Ermenilerini ayaklandýrmak için ya olsun.

Bu arada Agassi Ýngiltere’nin Halep konsolosu ile sürekli irtibatta olduðuna ve Ýngiltere’nin, Ýskenderun limanýna kendilerine destek için kuvvetler göndereceðine halký inandýrmýþtý. Gerçekten de Ýngiltere, Ermenilerin çýkardýklarý olaylar üzerine savaþ gemilerini Ýskenderun veya yakýn bir limana göndermeyi düþünüyordu. Dahasý, artýk Ermenilerin ellerinde yepyeni ve modern Ýngiliz veya Fransýz silahlarý vardý. Hatta öyle ki 12-13 yaþýndaki Ermeni çocuklarý bile bellerinde kama ile dolaþmaya baþlamýþlardý. (Yok yok Pkk- Türkiye Cumhuriyeti arasýndaki olaylardan bahsetmiyorum. Yoksa tam olarak ondan mý bahsediyorum?)

Ermenilerin hýzla silahlanmasý üzerine bölge Jandarma kuvvetlerinden Urfalý Mustafa ve Döngeleli Süleyman, tahkikat yapmak için Alabaþ Köyüne gitmiþ ama Alabaþ Ermenileri bu iki askeri yakalayýp bir aðaca baðlayarak yakmýþlardýr.

‘’ Ya hocam fazla abartmýþsýn’’ Diye düþünen olursa hemen söyleyeyim: Bunlarý bir Türk söylemiyor. Bizzat Agassi, kendi hatýralarýnda anlatýyor. Aynen þöyle yazmýþ Agassi: : “Alabaþlýlar öfke ile iki jandarmayý bir aðaca baðlayýp yakmýþlardýr ve bu cüretkâr olay sonucu hükümet, Alabaþ’a ne bir casus ne de bir asker göndermeye bir daha cesaret edememiþtir.”

19 Ekim 1895 den itibaren bazý Türk köylerine saldýrýlarda bulunulmuþ olduðundan, Zeytun Kýþlasý Komutaný olasý bir isyanda Zeytun Kýþlasý ve hükümet konaðýnýn kontrol altýnda olacaðý için Zeytun’un topa tutulmasý için izin istemiþse de Osmanlý sadaret makamý ‘’ Katiyyen caiz deðildir.’’ Demiþti.

Bu arada  Zeytun, Alabaþ, Furnýs, Keban,Sisne, Londak, Karamanlý, Döngele ve Þevilki köyü Ermenileri ve dýþarýdan ithal Hýnçak Ermenileri 25 Ekimde Karanlýkdere denilen yerde yaptýklarý toplantýda asýl büyük isyana karar verdiler.

Ýsyanýn baþlamasý üzerine Osmanlý Devleti, Ermeni Patriði Ýzmirliyan’ýn imzasýný taþýyan bir nasihat mektubunu Agassi’ye ulaþtýrdý. Patrik, mektubunda özetle ‘’ Osmanlý Devletinin tam da reformlar yapmaya baþladýðý bir sýrada bu yaptýklarýnýz iþ deðil. Derhal harekatýnýza son verin.’’ Diyordu.

Mektup böyle diyordu ama Osmanlý Devletini sýk sýk Avrupa’ya þikayet eden, Patrikhaneyi adeta bir Ermeni terör yuvasý haline getirmiþ olan Ýzmirliyan’ýn bu mektubunu onun hiç de gönüllü yazmadýðýný anlayacak kadar uyanýk biriydi Agassi. Haliyle hiç aldýrýþ etmedi. Hemen akabinde de Maraþ ve Elbistan telgraf hattýný kestiler. Böylece Zeytun’da neler olup bittiðinden hükumetin haberi olmayacaktý.

28 Ekim 1885 de asýl hedefe yöneldiler: Zeytun Kýþlasý ve Hükumet Konaðý

Kýþlada Miralay Ýffet Bey komutasýnda 562 asker bulunmaktaydý. Hükumet Konaðýnda ise 80 kiþi..

28 Ekimde kýþlayý, 29 Ekimde de hükumet Konaðýný kuþattýlar. Sayýlarý on binin çok üzerindeydi.

Kýþlanýn su hattýný da kesmiþ olduklarý için askerler hem açlýk hem de susuzluk çekmeye baþladýlar. Bu arada askerlerden 91 i bir yolunu bulup kýþladan kaçmýþlar, kýþlada kala kala 471  asker kalmýþtý.( Bu 91 erin kaçmasý aþaðýlýk bir durumdu ama ‘’Aþaðýlanmak’’ Dediðim þey bu deðil.)

Ermenilerin kýþlayý yakma tehdidi üzerine 30 Ekim 1895 de Ýffet Bey hiç de adýna yakýþmayan bir davranýþla kýþlayý Ermenilere teslim etti, kendisi de teslim oldu.

Hükumet Konaðýndakiler de Kaymakam Avni Bey’in emri ile teslim olmuþlardý zaten.

Kýþladan kaçan askerlerin anlattýklarýndan durumu öðrenen Kahramanmaraþ’ta bulunan Ferik Mustafa Remzi Paþa 9 Kasým 1895 tarihli þifreli telgrafla durumu Ýstanbul’a þöylece arz etmiþti:  “Zeytun kasabasýnýn muhafazasýna memur emirler, subaylar ve askeri efradýn vaka esnasýnda kendilerine düþen vazifelerini yaparak askeri gerekleri hakkýyla yerine getirmeleri gerekli iken eþkýyaya silahlarýný terk ettikleri anlaþýlmýþtýr. Binaenaleyh bu müteessif olayda sorumluluðu olanlar hakkýnda emsaline ibret olacak bir derecede kanuni muamele yapýlmasý gereklidir.’’

Bundan sonra Zeytunlu Ermenilerin katliamlarý baþladý.

27 Ekimde Andýrýn’a baðlý Kahali köyünün yaðmalanmasý üzerine olayý tahikakata giden Maraþ Jandarma Binbaþýsý Mehmet Bey, tahkikatý bitip dönerken yanýndaki beþ jandarmayla birlikte þehit edildi.

30 Ekim’de Göksun’dan Maraþ’a gitmekte olan Mülazým Hasan’ýn önce üç çocuðu katledildi, ardýndan eþine tecavüz edilip öldürüldü, sonra da kendisini öldüler.

Ekim ayýnýn sonlarýndan Aralýk ayýnýn 15’ine kadar Ermenilerin bastýklarý köyler þunlardý: Kemerli, Döngel, Kireç, Bertiz, Baþak, Maksudlu, Kahali, Karadut, Çukurhisar, Kurtlar, Köþerge, Göksun, Baþan (Baþanlý), Körtel, Üzeyirli, Keban, Andýrýn kazasý merkezi, Nadirli, Yenicekale, Mucukderesi, Musalý, Demir Bey, Sarý Mollalý, Mihal, Sus, Gürcü, Okatar, Ýsmailli, Süskürü, Geben, Gürünler, Kerimli.

Ermeniler, 1 Kasým’da bastýklarý Çukurhisar köyünde doksan beþ çocuðu, kýrk kadýný ve yüz elli kadar da erkeði katletmiþler, yüz seksen haneyi de yakmýþlardý.

11 Kasým’da bastýklarý Maraþ’a baðlý elli altý haneli Körtel köyünde otuz beþ Müslüman’ý katletmiþlerdi. Köylünün birisini ateþe atarak þehit etmiþlerdi.

14 Kasým’da saldýrdýklarý Keban köyünde ise 60 kiþiyi öldürmüþlerdi.

15 Kasým’da Andýrýn kazasý merkezi üzerine hücum ederek birkaç yüz Müslüman’ý katletmiþlerdi. Kaza içindeki Hýristiyan evlerinden baþka hükümet konaðý ile  tüm Müslüman evlerini yaðmalayýp yakmýþlardý.

Zeytun Ermenileri, 5 Aralýk’ta  Demir Bey ve Sarý Mollalý köylerine hücum etmiþler kýrk kadar evi yakmýþlardý.

Zeytun’un komþusu olan bu köylerin birinde 16’sý kadýn olmak üzere 266 kiþi öldürülmüþtü.

Zeytunlu Ermeniler, Zeytun’a baðlý beþ haneli bir mezrada yaptýklarý saldýrýda üç çocuk, beþ kadýn ile iki erkeði katletmiþlerdi.

Zeytun’da tüm bunlar olurken Osmanlý Devleti hep ‘’Aman bu iþi yabancý devletlerin müdahalesi olmadan çözelim.’’ Derdinde olduðundan ‘’ Neler yapalým’’ýn görüþülmesi ve tartýþmasýyla hayli vakit kaybedildikten sonra Mustafa Remzi Paþa ve Miralay Ali Bey komutasýndaki Osmanlý ordusu ancak 18 Kasýmda iki koldan harekete geçebildi.

18 Kasým’da Geben’e gelen birliklerimiz, Ermenilere silahlarýný býrakýp teslim olmalarýný teklif ettiyse de haliyle olumlu bir sonuç alýnamadý.

Ýl etapta Geben’deki Ýsayancýlarý susturup bu çevreyi kontrol altýna alan birlikler 20 Kasým’da Zeytun üzerine yürüdüler.

Zeytun’da bunlar olup biterken Ýngiltere Dýþýþleri bakaný, Osmanlý devletine Zeytun’daki isyancýlarýn piþman olduðunu, silahlarýný býrakýp teslim olacaklarýný bildirdi; Osmanlý devleti ise özetle ‘’Eðer böyle yaparlarsa hepsi affedilecektir.’’ Dedi.

Alýnan karar üzerine, Zeytunlularý itaat etmeye davet etmek ve affýn þartlarýný teblið etmek için Maraþ’tan seçilen 5 Ermeni Zeytun’a gönderildi ancak Zeytunlular Maraþ’tan gönderilen Ermeni ileri gelenlerini hapse attýlar ve “Zeytun Hükümeti’nden Osmanlý Hükümeti’ne” baþlýðý altýnda Ermenice yazýlmýþ bir mektubu Mustafa Remzi Paþa’ya gönderdiler.’’  Bu þekilde zaman kazanmak isteyen Ermenilerin amacý büyük devletlerin dikkatini Zeytun Ýsyaný üzerine çekmek olmuþtu. Sonuç olarak, Zeytunlulara yapýlan itaat etmeleri doðrultusundaki tekliften bir netice alýnamamýþtý.

Miralay Ali Bey emrindeki kuvvet Aralýk ayýnýn 15’inde Ermenilerin iþgali altýndaki Fýrnýs köyünü Ermenilerden temizleyince artýk Zeytun’un yardýmýna gelecek herhangi bir Ermeni kuvveti kalmamýþtý. Tüm isyancýlar Zeytun Kasabasý ve kýþlasýna doluþmuþ, Zeytun dýþýnda emniyet saðlanmýþtý.

Artýk sýra Zeytun’daydý.

Türk Ordusu, Zeytun’da sivil halk ve isyana karýþmamýþ insanlar, esir Türk askerleri ile diðer insanlarýn burunlarý dahi kanamadan bu isyaný nasýl bastýracaðýný düþünürken Zeytun’da öyle bir þey oldu ki akýllara zarar...

Hükumet konaðý önünde toplanan Zeytun Ermenisi kadýnlar, ellerinde býçaklar, satýrlar, baltalar olduðu halde esir Türk askerlerinin üzerine yürüdüler ve askerleri doðrayarak öldürüp cesetlerini Kargalar Köprüsünden Zeytun ýrmaðýna attýlar. Kalan elli altý askeri ve Ýffet Bey’i Ermeni kadýnlarýn ellerinden erkek Ermeni Komitacýlarý kurtardý. Çünkü ellerinde rehine bulunmalýydý. Rehinelerin tamamýný öldürmek doðru bir strateji olamazdý.

Bu katliamý Sami Hoca uydurmuyor. Olaydan altý hafta sonra bölgeye gelen Halep'teki Ýngiliz Konsolosu Banrnham anlatýyor.’’ Kayalara takýlmýþ, kar ve buzlara saplanmýþ ve þiþmiþ cesetlerle karþýlaþtým. Askerlerin bazýlarýnýn kafalarý parçalanmýþ, bazýlarýnýn bacaklarý ayrýlmýþ, bazýlarýnýn ise tüm vücutlarý daðlanmýþtý.’’ Diyerek

23 Kasýma geldiðimizde Osmanlý ordusu artýk Zeytun kýþlasýný ele geçirmiþti ama kýþlada kimse yoktu. Ýsyancýlar Zeytun Kasabasýna çekilmiþlerdi. ( Daha önce de anlattýðým gibi kýþla, kasabanýn dýþýndaydý.) Türk askeri öfkesini bomboþ Zeytun Kýþlasýndan çýkardý. Kýþlayý yaktý ( Ýleride tekrar yapýldý o kýþla.) 

Dört yüz on dört Türk askerinin kahpelerce, kahpece þehit edilmesine raðmen Osmanlý ordusu Zeytun’u yerle bir etmiyordu.

Osmanlý ordusu Zeytun’u yerle bir edemiyordu çünkü hükumetten gelen emir kesindi: ‘’ Kadýnlara, çocuklara, aciz ihtiyarlara, isyanla ilgisi olmayanlara(!) dokunulmayacak.’’

Ýyi de resimde de gördüðünüz gibi üst üste binmiþ evlerden oluþan bir kasabada, tüm isyancýlar bu evlere doluþmuþsa kimsenin burnu dahi kanamadan bunu nasýl saðlarsýnýz?

Beklemek...Ýsyancýlarýn teslim olmasýný beklemekten baþka çare yoktu. Osmanlý ordusu bekliyordu ki isyancýlar kendiliklerinden teslim olsun.

Ýsyancýlar da bekliyordu ki Avrupalý devletler bir an önce müdahale etsin.

Þimdi sizler ‘’ Eee hani Osmanlý Devleti’nin aþaðýlanmasý? Kýþladan kaçan bir kaç asker dýþýnda aþaðýlýk bir durum yok buraya kadar anlattýklarýnda’’ Diye düþünebilirsiniz.

Biliyorum çok uzattým ama az daha sabýr. Þimdi oraya geliyorum.

Bu karþýlýklý bekleyiþ aþaðý yukarý iki ay sürdü. Bu iki ay içinde Ermenilerin beklediði Avrupa Devletlerinin müdahalesi gerçekleþmiþ, Ýngiltere, Fransa, Rusya, Almanya,Ýtalya ve Avusturya Devletleri isyanýn sona erdirilmesi için Osmanlý Devleti ile müzakerelere baþlamýþtý.

Müzakereler sonucunda 10 Þubat 1896 da þu kararlar alýndý ve Osmanlý Devletine kabul ettirildi. ( Yani benim ‘’ Hiç bu kadar aþaðýlanmamýþtýk dediðim kararlar.)


1- Zeytunlular, kendilerine gelmiþ olan Hýnçak reislerini, Osmanlý Hükümeti’ne teslim etmeyi kayýtsýz þartsýz reddederler.

2-Bu komiteciler, Osmanlý topraðýný terk edeceklerdir. Bab-ý Âli de,  Ýstanbul’daki yabancý devletlerin temsilcilerine, bu altý komiteciye gerekli saygýyý göstererek, sað ve salim olarak Avrupa’ya kadar hareketlerini ve masraflarýnýn kendisi tarafýndan ödenmesini taahhüt edecektir.

3-Elçiler, konsoloslarý vasýtasýyla altý Hýnçak komitecisi hakkýnda ikinci maddenin tam olarak uygulanmasýný taahhüt edeceklerdir.

4-Yalnýz Zeytunlular hakkýnda deðil, oraya sýðýnmýþ köylüler, yolcular, Ermeni çeteleri hakkýnda da tam anlamýyla genel af ilan edilecektir.

5-Avrupa hükümetlerinin onaylamasýyla, Zeytun için Hýristiyan bir kaymakam atanacaktýr.

6-Zeytun’daki güvenlik görevlileri, askerleri, hükümet memurlarý Zeytunlulardan olacaktýr.

7-Zeytunlular, vergi borçlarýný ödemeyecekler ve beþ yýl için vergiden muaf tutulacaklardýr.

8-Vergi, herkesin kudretinde göre alýnacaktýr.

9-Zeytunlularýn hayatý, malý, þerefi ve din hürriyeti, Avrupa hükümetleri tarafýndan garanti edilecektir.

10-Zeytun’a sýðýnmýþ bütün Ermeni köylülerinin ve Türkiye’nin baþka yerlerinden gelerek orada toplanmýþ bütün çetelerin sað salim yerlerine dönmelerini konsoloslar kontrol edeceklerdir.

11-Zeytunlularýn kýþladan almýþ olduklarý savaþ silahlarý (martiniler ve iki top) ancak þu þartlarla hükümete geri verilecektir: Hükümet, Zeytun çevresindeki köylerde Türk ve Çerkezlerin elinde bulunan ayný cinsten silahlarý da alacak ve Zeytunlularýn kendilerine ait silahlarý yine kendilerinde kalacaktýr.

12-Zeytunlular, yanmýþ olan kýþlayý tekrar onarmayacaklardýr. Bunu hükümet yapacaktýr.

13-Osmanlý askerleri Zeytun’dan çýkacak, yalnýz bir bölük kalacaktýr. Bu bölüðün de, Zeytun iþlerine karýþmaya, güvenliðin korunmasýna katkýsý olmayacaktýr.

14-Müzakerede bulunan konsoloslar bu þartlar yerine getirilmeden önce Zeytun’dan hareket etmeyeceklerdir.

15-Avrupa hükümetleri, Maraþ’ta konsolosluklar kuracaklardýr. Bunlarýn görevleri, Zeytun’un yeni idaresini denetlemek olacaktýr.

Bu þartlar imzaladýktan sonra, Zeytunlular esir olarak tuttuklarý Miralay Ýffet Bey’i, Zeytun Kaymakamý Avni Bey’i ve elli altý asker tutsaðý konsoloslara teslim etmiþlerdir. Ayný gün, kýþladan ele geçirdikleri martini tüfeklerinin bir kýsmýný da konsoloslara vermiþlerdir.

12 Þubat’ta, Agasi ile diðer komitacýlar Zeytun’dan ayrýlmýþ, Mersin’e gelmiþler ve 14 Þubat’ta Marsilya’ya gitmek üzere Fransýz konsolosu nezaretinde Fransýz gemisi Sindh des Messageries’e bindirilmiþlerdir. Yolculuklarý ile ilgili olarak Mersin Fransýz konsolosundan teminat alýnmýþtýr. Karýþýklýk olmamasý için de eþkalleri tarif edilerek ilgili konsolosluða bildirilmiþtir.

Þimdi neden ‘’ Hiç bu kadar aþaðýlanmamýþtýk.’’ Dediðimi anlayabildiniz sanýrým.

Þimdi neden bugün Ermenistan’ýn baþkenti Erivan’da bir bölgeye Zeytun adýnýn verildiðini, bir caddeye Zeytun Özgürlük Caddesi, bir parka Zeytun Zafer Parký adýnýn verildiðini anladýnýz sanýrým.

Onlar için zafer, bizler için tam anlamýyla onur kýrýcý bir hezimetti de ondan.

Bu arada hemen bir þey daha hatýrlatayým:

Býrakýn Ermenileri, içimizde Türk kimliði taþýyan bazý soysuzlar bile ‘’Ermenilere soykýrým yapýldý ‘’ Derken Agassi bizzat kendi hatýralarýnda Zeytun isyanýnda Ermenilerin 13.000 Müslüman Türk’ü katlettiðini itiraf etmektedir.

Evet, 24 Nisan 1915 e ( Yani Ermeni tehcirine) henüz 20 sene varken Ermeniler sadece Kahramanmaraþ’ýn Zeytun ilçesinde, tek bir isyanda 13.000 Müslüman Türk’ü katletmiþlerse ve bunu kendileri söylüyorsa. 1895 den 1915 Tehcir hareketine kadar yaptýklarý baþkaldýrýlarda ne kadar Türk’ü katletmiþ olduklarýný varýn siz hesap edin artýk.

Bir baþka husus: Ermeniler Doðu’da ( Zeytun’da ) 13.000 Müslüman Türk’ü katlettikten ve affedildikten bir kaç ay sonra 26 Aðustos 1896 da Ýstanbul’da Osmanlý Bankasýný bastýlar.

Zeytun’dan önce 1894 de yaptýklarý Sason Ýsyaný da Zeytun kadar önemliydi. En azýndan bugün ‘’ Hocam çok uzun yazýyorsun okuyamýyoruz’’ Diyen kardeþlerimin, bir þeyler okumak yerine sosyal medyada geyik muhabbeti yapan gençlerin ve hatta yaþlýlarýn ‘’ Haritada yerini göster.’’ Desem asla bulup gösteremeyecekleri Sason’un adýný taaaa Avrupa’ya, hatta Amerika’ya duyurdular.

Peki Zeytun’un derdi bitti mi?

Ne gezer efendim. Biz oraya boþuna mý Süleymanlý dedik?

Daha Zeytun için verilecek þehitlerimiz vardý.

Kalan kýsmý ve Sason Ýsyanýný da gelecek bölümde ele alalým olur mu?