Y�ZBA�I AL� RIZA, B�NBA�I STOKER�E KAR�I / SULTANH�SAR-AE-2 KAPI�MASI

E�er �ok uzun demezseniz m�thi� bir gerilim ve aksiyon okuyacaks�n�z ama hikaye de�il tamamen ger�ek.

......................................................................

25 Nisan 1915 de ba�layan �anakkale Kara Harekat� �ncesinde �tilaf Kuvvetlerinin akl�ndaki tek soru �� T�rklere Marmara yoluyla gelen takviye kuvvetler, cephane ve di�er yard�m malzemelerinin �n�n� nas�l keseriz?�� Sorusuydu.

T�rkler cepheye yap�lacak sevkiyat i�in kara yolunu se�miyorlard� zira kara yolu olduk�a engebeliydi ve s�rekli d��man top�ular�n�n sald�r�lar� neticesinde hi� de g�venli de�ildi. Oysa deniz yolunda �nlerinde bir engel yoktu. Bu sebeple de yolcu vapurlar�ndan basit bal�k�� takalar�na kadar her t�rl� deniz ta��t�yla cepheye sevkiyat yap�l�yordu. ��te bunun �n� kesilirse �ok k�sa s�rede T�rklerin i�i bitirilebilirdi.

Bir �nceki b�l�mde de belirtti�im gibi T�rklerin bu deniz sevkiyat�n�n �n�ne ge�mek de ancak ve ancak denizalt�larla m�mk�nd� zira T�rkler �anakkale Bo�az�na hem may�nlar d��emi� hem de a� sermi�ti. Normal Sava� gemileriyle Marmara�ya a��lman�n ne kadar zor hatta imkans�z oldu�unu da zaten 18 Mart 1915 de bizzat ya�am��lard�.

Ancak?

Ancak denizalt�larla Marmara�ya a��lmak da olduk�a zordu zira hem �anakkale Bo�az�n�n s�rekli de�i�en ak�nt�lar�, deniz dibinin engebeli olu�u hem de may�nlar ve a�lar bu i�i olduk�a zorla�t�rd�� gibi T�rklerin elinde denizalt� olmasa da denizin �st�ndeki sava� gemileri �� Buyurun ge�in demeyeceklerdi �tilaf kuvvetlerinin denizalt�lar�na.

Evet, olduk�a ilgin� bir sava� oluyordu. D��man�n denizalt�lar�n� durdurmak g�revi denizin �st�ndeki sava� gemilerimizin g�revi idi. Deniz alt�nda giden bir gemi denizin �st�ndeki gemilerle durdurulacakt�.

Bu orant�s�z durumu �ok iyi bilen �ngiliz Sava� Bakan� Lord Kitchener ta 12 Mart 1915 de �an Hamilton�a �ekti�i telgrafta�E�er denizalt�lar�m�z Gelibolu kar��s�nda su y�z�ne ��k�p, imparatorluk bayra��n� �� kez sallarsa T�rkler tabanlar� ya�lay�p Gelibolu�dan Bolay�r�a do�ru en k�sa yoldan ka�arlar.� Diyordu ama �ok yan�l�yordu. ��nk� denizalt�lar� imparatorluk bayra��n� hi� bir zaman �� kere sallayamad�.

Nitekim 17 Nisan 1915 g�n�, Yzb. T.S. Brodie kumandas�ndaki �ngiliz HMS E-15 denizalt�s�, engelleri a�maya �al��rken Kepez Burnu�nda karaya oturdu; T�rklerin ate�iyle hurdaya d�nd� adeta. Komutan� ve m�rettebat�ndan 6�s� �ld�, gerisi esir edildi.

Ancak ille de Marmara�ya ��kmal�yd� denizalt�lar�.

25 Nisan 1915 de �tilaf Devletleri ordusu ba� komutan� �an Hamilton karaya asker ��kar�p ��karmama konusunda kesin emrini vermek i�in bir i�aret bekliyordu. Bu i�areti de �� Ben Marmara�ya ge�ece�im. Mutlaka Marmara�ya girece�im�� Diyen EA-2 Denizalt�s�n�n komutan� Binba�� Stocker verecekti. Binba�� Henry Hugh Gordon Stoker...

Evet, daha �nce �ngiliz denizalt�s� B-11 in �anakkale liman�nda demirli olan Mesudiye z�rhl�m�z� bat�rm�� olmas� �tilaf kuvvetlerine cesaret vermi�ti ama hen�z Marmara�ya girebilen denizalt� olmam��t�.

Stoker, 25 Nisan 1915 sabah�n�n en erken saatlerinde �anakkale �nlerinden harekete ge�ti. Daha �ok su �st�nde gidecekti zira suyun alt�nda may�nlar ve may�nlar�n ba�l� oldu�u halatlar vard�. Ancak So�anl�dere mevkiine geldi�inde T�rklerin top at��lar� ile kar��la�t�. Hatta �yle ki daha sonra kendi hat�ralar�nda da anlatt�� gibi bir top mermisi adeta kafas�n� s�y�rd� ge�ti. Ama g�z�karayd� Stoker�in. Hemen dald� ve may�nlar� tutan �elik halatlara s�rt�ne s�rt�ne hatta may�nlara hafif�e dokunarak ve dahi kapkaranl�k bir denizde ( o g�n�n �artlar�nda denizin alt�n� ayd�nlatmak da pek m�mk�n de�ildi) adeta k�rebe oynar gibi ilerlemeye ba�lad�.

Uzun s�re su alt�nda gitmesi de m�mk�n de�ildi. O y�zden zaman zaman su y�z�ne ��k�yordu ama her su y�z�ne ��k��nda bir T�rk gemisiyle adeta burun buruna geliyor tekrar dalmak zorunda kal�yordu.

T�m bu zorluklara ra�men Binba�� Stoker Marmara�ya a��labilmi�ti. Marmara�ya a��l�r a��lmaz da Amiral De Robeck�e g�revin ba�ar�yla tamamland��n� bildirmi�ti.

Ba�komutan �an Hamilton tam kara ��karmas�n� durdurup orduyu geri �ekmeye haz�rlan�rken gelen bu sevin�li haber �zerine kara ��karmas�n�n devam�na karar verdi [ ��te bu karar �anakkale Kara Sava�lar�n�n ba�lamas�na ve sekiz aydan fazla pek �ok cana mal olmas�na sebep oldu.]ve bu arada Stoker�e kendisini gizlemesini T�rklerin yap�lacak kara harekat�n� ��rendikleri i�in b�y�k bir sevkiyat haz�rl�� i�inde olduklar�n�, bu gelecek takviye kuvvetlerini g�rd�� anda sald�rmas�n� emretti.

Bu �ok zor g�revi ba�arm�� olmak Stoker�i havalara sokmu�tu. Gizlenme gere�i duymad� bile. Hatta kendisin farkeden Turgut Reis sava� gemimize bir iki torpil att� ama isabet ettiremedi.

Bu arada Osmanl� istihbarat� da bir d��man denizalt�s�n�n Marmara�ya a��ld��n� ��renmi� ve t�m sava� gemilerine g�zlerini d�rt a�malar� emrini verdi�i gibi �anakkale�ye olduk�a �ok say�da asker sevkiyat� yapacak olan ��kran adl� vapuru korumak �zere Sultanhisar sava� gemimizin komutan� Y�zba�� Ali R�za Bey�e emir vermi�ti.

Y�zba�� Ali R�za Bey �stanbul�a geldi, a�z�na kadar asker doldurulmu� ( hatta bu y�zden olduk�a yan yatm��) olan ��kran vapuru ile 27 Nisan�da yola ��kt�lar.

��kran, Gelibolu�ya epey yakla�m��t� ki Binba�� Stoker�in EA-2 si torpili yollad�. Torpilin izin g�ren ��kran vapurunun kaptan� ani bir manevrayla vapurun burnunu karaya �evirince EA-2 nin torpili de s�y�r�p ge�ti ve karaya �arpt�.

Bu arada Ali R�za Bey de EA-2 yi g�rm�� ve onu yakalamay� kafaya koymu�tu. Bu k�stah �ngiliz�e dersini verecekti ama nas�l? O bir denizalt�yd� oysa kendi gemisi Sultanhisar bir deniz �st� sava� gemisiydi.

Daha da k�t�s�?

Daha da k�t�s� 29 Nisan ak�am�nda gelen emirle devriye g�revini bir ba�ka gemiye b�rakarak acilen �stanbul�a d�nmesi emredilmi�ti. Hi� olacak �ey miydi? ��nk� bir ka� g�n �nce bir denizci arkada��ndan bir iki g�n �nce Karaburun yak�nlar�nda bir d��man denizalt�s� g�rd��ne dair haber alm��t�.

Emir demiri keser derler ya Ali R�za Bey, Sultanhisar��n burnunu �stanbul�a �evirdi ve bir m�ddet yol ad�lar ama i�i i�ini yiyordu. Dayanamad� gemisinin burnunu tekrar geri �evirdi ve emri verdi �� stikamet Karaburun ��

30 Nisan 1915 de Sultanhisar, kendisine verilen �stanbul�a d�nme emrini �i�neyerek EA-2 nin pe�ine d��t�. D��mesine d��t� de denizin alt�ndaki bir geminin pe�ine nas�l d��ersiniz?

Fakat Karaburun �nlerine geldiklerinde uzaktan g�rd�ler EA-2 yi. Yine su �st�ne ��km��t�.

Ali R�za Bey ne kadar h�zl� hareket ederse etsin EA-2 de Sultanhisar�� g�rm�� ve hemen dalm��t�. Nitekim onun dald�� yere gelen Ali R�za Bey ve Sultanhisar, ya� lekelerinden ba�ka bir �ey g�remediler. Ka��rm��lard� ellerinden.

Ali R�za Bey, olduk�a geni� daireler �izerek o �evrede tur atmaya ba�lad�. EA-2 Eninde sonunda kafas�n� sudan ��karacakt�.

D�ne d�ne Marmara Adas� yak�nlar�na gelmi�lerdi ki g�zc� heyecanla ba��rd�: �� Komutan�m ! Ba� omuzlu�unda bir periskop var��

Ali R�za Bey de g�rm��t� periskopu ve hemen t�m personele sava� mevkilerinde yerlerini almalar�n� emretti�i gibi periskopa ate� emrini verdi.

�lk at�� karavana olsa da ikinci at�� EA-2 nin periskopunu vurmu�tu. Derhal periskopu i�eri �ekip dald�lar.

Sultanhisar, EA-2 nin dald�� yerde daireler �izerek onun tekrar su y�z�ne ��kmas�n� beklemeye ba�lam��t� ki EA-2 yar�m saat ge�meden 1500 metre ileride yine su �zerine ��kt�. Bu sefer kulesi de g�r�n�yordu.

Meydana ��km�� iki pehlivan gibi birbirini yoklad� her iki gemi de...Birbirlerine torpil att�lar Sultanhisar top at��nda bulundu ama her iki taraf da isabet kaydedemiyordu ��nk� her iki taraf�n komutanlar� da �ok usta komutanlard�. Yapt�klar� manevralarla at��lar� savu�turuyorlard�.

Stoker yo�un top�u at��lar� kar��s�nda bir kez daha dald�. Ali R�za Bey bir kez daha ka��rm��t�.

Sultanhisar dakikalarca bekledi EA 2 nin sudan ��kmas�n�. Nihayet ��kt�. Erdek K�rfezine do�ru ka��yordu. Arkas�ndan 37 lik toplarla yap�lan at��lar -mesafe yeterli olmad��ndan- EA-2 ye tesir etmiyordu. Torpiller de bitmi�ti. Bu arada EA-2 bir kez daha dalm��t�.

Ali R�za Bey, EA-2 den bir iz ararken o 500 metre ilerisinde t�m v�cudunu sudan ��kard�. Art�k EA-2 Yaz�s� dahi g�r�l�yordu.

Bu sefer d��man� ka��rmamak i�in direkt �st�ne k�rd� d�meni. Amac� k��tan vurmakt�. Nitekim Sultanhisar��n ba�� EA-2 nin sancak derinlik d�menine �arpt� ama bu arada EA-2 bir kez daha dalmay� becerebildi.

Ali R�za Bey, EA-2 nin bu darbeden sonra bir daha su y�z�ne ��kamayaca��n� d��n�yordu. Bu darbeden sonra EA-2 nin kesin batt��ndan, art�k iflah olmayaca��ndan emindi. O sebeple Sultanhisar��n h�z�n� tamamen kesmi�ti ki EA-2 aniden su y�z�ne ��kt�.

Ali R�za Bey �ok ustaca bir manevrayla Sultanhisar�� geri �ekmese ava giderken av olmalar�, Sultanhisar��n batmas� i�ten bile de�ildi.

��te �imdi yine kar�� kar��ya idiler.

Ali R�za Bey Stoker�in hamlesini beklerken Stoker EA-2 yi bir kez daha dald�rd�.

Y�zba�� Ali R�za Bey ��lg�na d�nm��t� adeta. D��man denizalt�s�n� tam avucunun i�ine al�yordu ama o her seferinde bal�k misali elinden ka��yor, suya dal�yordu.

��in do�rusu her iki kaptan da kafaya koymu�lard� birbirlerini Marmara�n�n sular�na g�mmeyi. Nitekim Stoker�in bu seferki dal�� taktik icab�yd�. Sultanhisar��n su �st�ndeki yerini tam olarak g�rm��t�. Dald�ktan sonra �ok m�thi� bir hamle yapacak ve Sultanhisar��n i�ini bitirecekti.

Ne mi yapacakt�?

Tam olarak bir intihar giri�iminde bulunacakt�. Ya herro ya merroydu bundan sonra.

O intihar giri�iminde bulundu da..

Tam Sultanhisar��n alt�na girdi. Aniden yukar� ��k�p Sultanhisar�� alttan yukar� kald�rd�� gibi sulara g�mecekti. Yani bir nevi su i�inde salto att�racakt� Sultanhisar�a..

Ama?

Ama evdeki hesap �ar��ya uymad�. Ali R�za Bey o kadar seri o kadar ustaca bir manevrayla Sultanhisar�� geri �ekti ki her iki gemi art�k su �zerinde kafa kafaya idiler.

O kadar yak�n idiler ki Sultanhisar��n t�m h�z�yla �zerine geldi�ini g�r�p �� Ne yap�yor bu ��lg�n adam. Bizi denize g�mme pahas�na kendi gemisini ve personelini de denize g�mecek�� Diye d��nen Stoker�in AE-2 yi bir kez daha dald�rmas� m�mk�n de�ildi. O kadar yak�nd�lar.

Hemen g�verteye ��kt�. Di�er personel de g�verteye ��kt� ve ellerini kald�r�p beyaz bayrak sallad�lar. Zaten k��tan yedikleri daha �nceki darbeyle yava� yava� bat�yorlard�. Yapabilecekleri hi� bir �ey yoktu. Hele de Ali R�za Bey ve Sultanhisar h�zla �zerlerine gelirken.

Ali R�za Bey teslim bayra��n� g�r�nce h�z kesti. Daha sonra t�m AE-2 Personeli ile Muavenet-i Milliye Gemisine ge�tiler. Ali R�za Bey�i tebrik eden Stoker ve m�rettebat� esir edilip Afyon�daki esir kamp�na g�nderildiler.

1918 de Mondros Ate�kes Antla�mas�na kadar Afyon�da esir kalan Stoker, burada esir �ngiliz askerleriyle bir tiyatro toplulu�u kurdu ve g�steriler d�zenledi. Bu arada bir ara kad�n k�yafeti giyerek ka�maya �al��sa da yakaland�.

[Evet T�rkler, �ngiliz esirlere esir kamp�nda tiyatro grubu kurma izni dahi verirken ayn� y�llarda �ngilizlerin ellerine esir d��en T�rk askerleri zorla asit dolu havuzlara sokuluyor ve binlerce T�rk esir k�r ediliyordu. Bunu da bir not olarak tarih sayfalar�na d��elim.]

1918 de ate�kes Antla�mas� mucibince serbest b�rak�l�p �lkesine g�nderilen Binba�� Stoker daha sonraki hayat�n� tiyatrocu olarak ge�irdi.

Eee EA-2 Ne oldu peki?

Daha �nce k��ndan ald�� darbe ile zaten batmaya ba�lam��t� ve batt�. T�rk Deniz kuvvetleri taraf�ndan bat�r�lan ilk �ngiliz-Avustralya denizalt�s� olman�n �erefiyle �anakkale Bo�az�n�n serin sular�nda yat�yor.

Sultanhisar?

1928 Y�l�na kadar T�rk Deniz Kuvvetlerinde g�rev yap�p bu tarihte emekliye ayr�ld�. 1935 y�l�nda ise par�aland�.

Bu ve benzeri kahraman gemilerin vapurlar�n par�alanarak jilet fabrikalar�na g�nderilmesi ne kadar �z�c�d�r de�il mi?

Ya Ali R�za Bey?

Bu �st�n ba�ar�s�ndan dolay� �st�n hizmet ve �eref madalyas� ile �d�llendirildi�i bilgisi d��nda bir bilgiye ula�amad�m maalesef. Ama mutlaka daha sonraki hayat� ile ilgili bilgiler de vard�r.

****************************

Gelecek b�l�mde Muavenet-i Milliye- Goliath Kar��la�mas�.

�ngilizlerin bile gazetelerinde �� Davut, bir sapan ta�� ile koskoca Goliath�� devirdi�� Ba�l�� ile anlatt�klar� Davut- Golyat kap��mas�. Pardon, Muavenet-i Milliye- Goliath kap��mas�...

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Y�zba�� Ali R�za Binba�� Stokere Kar�� Sultanhisar-ae-2 Kap��mas� ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 15.05.2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.