M�LLET-� SADIKA DED��M�Z ERMEN�LER, T�RKLERE SADIK DE��LLERM�� K� ---2. B�L�M---

D�MYAT�A P�R�NCE G�DERKEN EVDEK� BULGURDAN OLMAK

1375 y�l�ndan sonra Ermenilerin ya�ad�� topraklar�n b�y�k bir b�l�m� �nce Timur �mparatorlu�unun, ard�ndan Akkoyunlu hakimiyetine girdi. Akkoyunlu hakimiyetinde ya�arlarken 50 kadar Ermeni asilzadesi 1465 y�l�nda Smbad Artsuni Sefedinyan�� Van�daki Aktamar Adas� Surp Ha� Kilisesinde Ermeni Kral� ilan ettiler ama tabii ki bu krall��n �mr� uzun s�rmedi ve 1471 y�l�nda ortadan kald�r�ld�. B�ylece Ermenilerin son ba��ms�zl�k hayalleri de suya d��m�� oldu.

��te bu olaydan sonra Ermeniler, ba��ms�z bir devlet olma yolundaki �mitlerini H�ristiyan Avrupa devletlerine ba�lad�lar. Bunun sa�lanabilmesi i�in m�cadele bundan b�yle art�k kilise kanal�yla y�r�t�lecekti. ( Kilise derken T�rkiye�deki Ermeni Patrikhanesinden bahsetmiyorum. T�rkiye Ermenileri d��nda o patrikhaneyi patrikhane olarak kabul eden Ermeni yok. Ben bug�nk� Ermenistan�daki patrikhaneden bahsediyorum.)

1547 y�l�nda Ejmiatsin�de Katolikos V. Stephanos Salmastetsi Ermenistan'�n kurtulu�u i�in gizli bir toplant� yapt�. 1548 y�l�nda onun ba�kan� oldu�u bir heyet Avrupa�ya m�zakerelere gitti fakat 1551 y�l�na kadar yap�lan bu g�r��melerden hi� bir sonu� al�namad�. Hi� bir Avrupa Devleti, kendileri i�in hi� bir menfaat sa�lamayacak bir Ermenistan ba��ms�z Devleti�nin kurulmas� i�in k�llar�n� k�p�rdatmak istemiyordu.

1555 Y�l�nda Osmanl� Devleti ile Safeviler aras�nda yap�lan Amasya Antla�mas� ile Ardahan, Arpa�ay, G�le Osmanl� hakimiyetine girdi, Kars tarafs�z b�lge oldu b�ylece �ok yak�n akraba olan Ermenilerin aras�na s�n�r �ekilmi� oldu.

1562 y�l�nda Mikayel A. Sebastatsi yine gizli bir toplant� tertip etti. Abgar Yevdokatsi (Tokatetsi) ba�kanl��ndaki bir heyeti Venedik Cumhuriyeti ve Papa ile m�zakereler yapmaya Avrupa�ya g�nderdi fakat bu m�zakereler de olumsuzlukla sonu�land�.

1575 y�l�nda Patrik vekili Tadevos Avrupa�ya bir ziyarette bulunup, Papa, Polonya(Lehistan) ve Venedik krallar� ile g�r��t�. Ayn� y�l, Sis Katolikosu II. Kha�atur Zeytuntsi yine Papa�ya yard�m talebinde ba�vurdu.

1584 y�l�nda yeni Sis Katolikos�u I. Azarya Jughayetsi yine Papa�dan yard�m istedi. Bu g�r��melerde Ermeni din adamalar� Katolik olmay� kabul ettikleri halde m�zakerelerden olumlu cevap ��kmamas� dikkat �ekicidir.

Evet t�m bunlar� ben ya da bir T�rk tarih�isi uydurmuyor; bir Ermeni Tarih�i yaz�yor. Ermeniler Papa�n�n T�rklere ya da Safevilere kar�� bir Ha�l� Seferi ba�lat�p sonunda Ermenilere alt�n tepsi i�inde ba��ms�z bir Ermenistan sunaca��n� d��necek kadar mant�ktan yoksun, b�yle bir Ermenistan�� kurabilmek i�in Ortodoksluktan Katolikli�e ge�meye raz� olacak kadar al�alm��lard�.

1604 Y�l�nda �ah Abbas, Amasya Antla�mas�n� �i�neyerek T�rk topraklar�na girdi ve bu arada 300.000 Civar�nda Ermeni�yi Kars ve Culfa�dan Safevi �mparatorlu�u topraklar�n�n i�ine s�rd�, bunlar �zerinde �iddetli bir din de�i�tirme bask�s� uygulad�.

Osmanl� Devleti 1645 Y�l�nda Venedik�e kar�� Girit Seferini ba�lat�nca daha �nceki ba��ms�zl�k giri�imlerinde sadece maddi ve manevi destek olan T�rkiye�deki Ermeniler bu sefer direkt harekete ge�tiler.

��Deliri�-�brahim�� Ba�l��yla yazmaya ba�lad��m ama ilgi g�sterilmedi�i i�in sonland�rd��m yaz� dizisinde de anlatm��t�m.

Osmanl� Devleti Girit Seferi ad� verilen bu sava��n ilk ba�lar�nda ba�ar� elde etmi� hatta Kandiye kalesini alm�� Venediklilerden ama serdar Yusuf Pa�a sava�a devam edip Girit adas�n�n tamam�n� alaca��na Kandiye�de �ok az bir asker b�rak�p �stanbul�a gelince Venedikliler toparlanm�� ve Osmanl��n�n can�na okumaya ba�lam��lard�.

Sava��n ilk zamanlar�nda k�p�rdamayan Ermeniler, Osmanl� Devlet zorlanmaya ba�lay�nca hemen harekete ge�tiler Venedik'le ittifak i�in. Venedik zafer kazan�rsa Anadolu�da k�yameti kopartacaklar, Osmanl� hakimiyetindeki di�er az�nl�k unsurlar�n� da ayakland�racaklar ve Osmanl��y� bitirip ba��ms�z Ermenistan�� kuracaklard�(!)

Ortam olduk�a m�saitti.

Osmanl� taht�nda neredeyse herkesin deli dedi�i bir padi�ah vard�. Venedikliler �anakkale Bo�az�n� kapatm��lar, Osmanl� Donanmas� ��k�p Girit adas�na ula�am�yordu. Sonra deli denen padi�ah �brahim �ld� yerine ge�en padi�ah hen�z daha yedi ya��nda bir �ocuktu ( IV. Mehmet.) Bundan daha g�zel bir f�rsat bulunamazd�. Ermenilerin, Yunanl�lar�n ( Rumlar kastediliyor ) ve Asurilerin ( Bunu anlamad�m. Kimi kastetmi� ki acaba? Tahminen Ezidi ve S�ryaniler olsa gerek ) ba��ms�z olabilmesi i�in bundan daha g�zel f�rsat olamazd�.

Ermeni ileri gelenleri Avrupa�n�n H�ristiyan ileri gelenleri ile uzun uzun g�r��meler, pazarl�klar yapt�lar.

Her �ey H�ristiyan Avrupa�n�n ve Ermenilerin lehine g�r�n�yordu.

Gerek Avrupa H�ristiyan alemi gerekse Ermeniler her �eyi hesap etmi�lerdi. Bir �ey hari�: K�pr�l� Faz�l Ahmet Pa�a.

Babas� K�pr�l� Mehmet Pa�a�dan sonra sadrazaml�k makam�na getirilen Faz�l Ahmet Pa�a 1669 Y�l�nda Girit�in tamam�n� feth ederek bu sava�a son verince Ermeniler bir kez daha s�kut-u hayal ya�ad�lar.

Ancak bu hayal k�r�kl�� d�nemi �ok uzun s�rmedi ��nk� yine Padi�ah IV. Mehmet zaman�nda Osmanl� Devleti, tarihindeki ilk ve en b�y�k hezimeti ya�am��t� Avusturya, Lehistan Venedik ��l�s� kar��s�nda.

Evet, bizim II. Viyana yenilgisi dedi�imiz olay t�m H�ristiyan Avrupa d�nyas�na b�y�k bir umut olmu�, o g�ne kadar asla yenilmeyece�i d��n�len Osmanl� Devletinin de birlik ve beraberlik sa�lan�rsa yenilebilece�i g�r�lm��t�.

Osmanl� Devleti 1683 de bu b�y�k yenilgiye u�ramadan �nce Avusturya, Venedik ve Lehistan (Polonya ) aras�ndaki yak�nla�ma Ermenilerin de dikkatini �ekmi� ve gerek bug�nk� Ermenistan�da ya�ayan Ermeniler gerekse T�rkiye�de ya�ayan Ermeniler ba��ms�z bir Ermeni devleti i�in bu �� devletle dirsek temas�na ge�mi�lerdi. Ancak bu devletler o an i�in kendi ba�lar�n�n derdine d��t�klerinden Ermenilere fazla y�z vermediler.

1683 de Osmanl� Devletinin Viyana �nlerinde ald�� bu yenilgiden sonra Avusturya, Lehistan ve Venedik Osmanl�larla 1699 Y�l�na kadar sava�t� ve bu sava�lar�n sonunda 1699 da Karlof�a Antla�mas�n� imzalayarak Osmanl� Tarihinde ilk kez toprak kayb� ya�ad�k. Bu arada bu �� devlet aralar�nda Kutsal �ttifak denen bir ittifak yapm��lard� ve 1700 y�l�nda bu ittifaka Rusya da dahil oldu.

Hemen bir y�l sonra Lehistan, Venedik ve Avusturya�dan bir cac�k olmayaca��n� anlayan Ermeni liderlerden �srael Ori, Rus �ar� Deli Petro�nun huzuruna ��kt� ve �� Yar bize bir ba��ms�z Ermeni yurdu medet.�� Diye boyun b�kt�.

�ar Petro �� Sen hi� merak etme, �u �sve�in i�ini bi bitireyim ilk i�im size ba��ms�z bir devlet kurdurmak olacakt�r.�� Dedi.

Demesine dedi, �sve� Kral� Demirba� �arl�� da yenmesine yendi ( dokuz kez yenildikten sonra) amma velakin Demirba� �arl Osmanl� Devletine s��n�nca otomatik olarak Osmanl� Devleti ile papaz oldu..

Osmanl� Devletini i�in do�rusu pek sallam�yordu. Daha bir ka� sene �nce feci bir ma�lubiyetle beli k�r�lm�� Osmanl� ne yapabilirdi ki? Hi� �ekinmeden Osmanl� topraklar�na girdi. S�zde Demirba� �arl��n pe�ine d��m�� gibi.

Ermenilerin evdeki hesab� bir kez daha �ar��ya uymam��t� zira I. Petro 1710 da Prut�ta neredeyse kendi kellesinden bile oluyordu. Can�n� zor kurtard�. Haliyle Ermenilere verdi�i s�z� tutmas� m�mk�n de�ildi ama �srael Ori�nin Deli Petro ile g�r��mesi Ermeni meselesine Ruslar�n m�dahil olmas�n�n ba�lang�� oldu.

Ermeniler bundan sonra art�k s�rtlar�n� Rusya�ya dayayarak ba��ms�zl�k m�cadelesi vermeleri gerekti�ine, ancak Ruslar sayesinde ba��ms�z olacaklar�na inan�yorlard�. Ruslar ise �ok ucuz, g�n�ll� ve sad�k bir u�ak bulmu� olman�n sevinciyle ellerini o�u�turuyordu. Lakin her hal�karda Ermeni meselesinin uluslararas� bir mesele haline gelmesinin ilk ad�m� 1701 deki bu giri�im olmu�tu.

Ermeniler, Ruslardan ilk kaz�� 1724 Y�l�nda yedikleri halde maalesef her zaman Rusya�n�n oyunlar�na alet olmaya devam ettiler.

Evet, 1722 de �ran ve Azerbaycan topraklar�nda ya�ayan Afganlar, Safevi y�netimine kar�� ayakland�. Bunu f�rsat bilen G�rc�ler ve Ermeniler de ayakland�. Bu ayaklanmalar �zerine Rusya bir taraftan, Osmanl� Devleti di�er taraftan Safevi topraklar�na girdiler ve haliyle kafa kafaya geldiler.

Ermeniler �� Aha da ba��ms�z devletimizi kuruyoruz�� derken ne oldu peki?

1724 de Osmanl� Devleti ile Rusya aras�nda tarihimizde ilk kez dostluk antla�mas� imzalad�k ve �ran topraklar�n� aram�zda pay ettik.( �stanbul Antla�mas�) Nas�l m�?

Derbent ve Bak� kaleleri ile Da��stan Rusya�ya Gence, Karaba�,Tiflis,Revan ve Tebriz Osmanl�lara b�rak�ld�.

Yani Ermeniler Dimyat�a pirince giderken evdeki bulgurdan oldular. Rusya sayesinde T�rkiye, �ran ve Azerbaycan topraklar� �zerinde Ermeni devleti kuray�m derken Rusya sayesinde � b�y�k �l��de- Osmanl� hakimiyetine girdiler. Hatta �yle ki bu k�sa d�nemde Karaba�da kurduklar� t�r��kadan krall�klar� bile T�rklerin eline ge�ti. [ Not: Bu durum �ok uzun s�rmedi. �ran �ah� Nadir �ah, T�rklere kaybetti�i topraklar�n� �ok k�sa s�rede geri ald�. ]

Ama dedi�im gibi, Ermeniler, Rusya�dan ileride de �ok kaz�klar yiyecek olmalar�na ra�men Rusya�n�n k��ndan hi� ayr�lmad�lar. Ancak ilerleyen zamanda Rusya�n�n yan�nda ba�ka h�mileri(!) de olacakt�.

Gelecek b�l�mde in�allah.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Millet-i Sad�ka Dedi�imiz Ermeniler, T�rklere Sad�k De�illermi� Ki ---2. B�l�m-- ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 29.04.2021 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.