Bir kardeþimi ziyarete giderken yolda, “Ýbn Arabî Düþüncesinde Ýnsân” isimli bir panelin yakýnda düzenlenecek olduðunu gördüm. Düþündüm ve içim acýdý. Çünkü Ýbn Arabî düþüncesindeki bir insân, Ýslâm Dîni dýþýnda olan bir insândýr. Maalesef böyle bir kimse yüceltilmekte ve öðretileri de dillere ve zihinlere ithal edilmekte. Kim tarafýndan olduðu ise sonuç odaklý düþündüðümüzde pekte önemli deðil. Allâh’ým ne büyük bir gaflet ne büyük bir rezâlet…  

Bir kiþinin düþüncesi ve akîdesi hakkýnda konuþulacaksa, bu ancak onun beyâný ile olmalýdýr. Bu sebeble Ýbn Arabî’nin düþüncesini kendi yazdýðý þeylerden görelim:    

“Yaratan, yaratýlan, hâlýk, mahluk, hep O’dur. O’nun dýþýnda, O’nun varlýðý haricinde hiçbir varlýk tassavur edilemez. Çünkü vücut birdir.” [Fususu’l-Hikem: 13. (M.E.B Tercümesi)]

“Allâh beni över, ben de O’nu. O bana kulluk eder, ben de O’na. Bir halde ben O’nu ikrâr eder ve eþyâdaki çokluk ve deðiþikliði görünce inkâr ederim. Bizden nasýl vazgeçebilir? Ben O’na müsaade eder ve O’nu zuhur alanýna çýkarýrým.” [Fususu’l-Hikem: 83.]

“Küfür ve isyan ehli cehenneme girseler de, orada kendileri için bir zevk ve lezzet vardýr. O da onlar için bir cennettir. Ancak onlarýn cennetleri Huld cennetlerinin nimetlerine benzemez. Ýkisi de birdir ama aralarýnda tecelli farký vardýr.” [Fususu’l-Hikem: 94.]

“Bir vakit olur ki kul þüphesiz Rab olur. Baþka bir vakitte de iftirasýz kulluk ve derekesine iner. Kul kulluk derekesine inerse Hak ile geniþler. Rab olursa yaþayýþý daralýr. Kul oluþundan dolayý nefsinin aynýný görür, dilekleri þüphesiz Hak’tan geniþler. Rab oluþundan dolayý da mülk ve melekût âlemlerindeki bütün mahlûklarýn kendisinden bir þey istediklerini görür.” [Fususu’l-Hikem: 95-96.]

“Sen kulsun ve sen ilâhsýn; kulluðun kimin kulu olduðunu bildiðin içindir. Sen ilâhsýn ve kulsun; çünkü sözleþmenle kendini ilâha baðladýn. Þahsýn taþýdýðý her akîdeyi o akâdeden baþka inancý olanlar çözebilir.” [Fususu’l-Hikem: 101.]

Bu sözlerin ne mânâya geldiði ve hükümleri gayet açýk olduðundan üzerlerinde tek-tek durmayacaðým.  

Evet, bunlar Ýbn Arabî’nin küfür dolu düþünlerinden sadece bir kaçýdýr. Bu ve benzeri düþüncelerinden dolayý birçok Ýslâm âlimi Ýbn Arabîyi tekfîr etmiþlerdir. Yani onun dînden çýktýðýna hükmetmiþlerdir. 

Nitekim Burhanuddîn el-Bikai, “Tenbihu’l-Gabiyyi Ýlâ Tekfîri Ýbn Arabî” adlý kitâbýnda Ýbn Arabi’yi tekfîr eden âlimlerin isimlerini þöylece zikretmiþtir: 

(1) Zeynuddîn el-Irâkî, (2) Ebû Zur’a Veliyuddîn Ahmed Ýbn Zeynuddîn (3) el-Mizzi, (4) Yusuf Ýbnu’z-Zeki Abdurrahman Ýbn Abdilmelik Ebû’l-Haccac Cemaluddîn, (5) Ebû Alî Ýbn Halil es-Sukuti, (6) Ýz Ýbn Abdusselâm, (7) Ýbn Ebi’l-Kasým es-Sulemi, (8) Þihabuddîn Ahmed Ýbn Yahya Ýbn Ebi Halce et-Telamsani el-Hanefi, (9) Bedruddîn Huseyn Ýbnu’l-Ehled Seyfuddîn Ýbn Abdullatif Ýbn Balaban es-Suudi es-Sufi, (10) Takýyuddîn Ebu’l-Feth Muhammed Ýbn Ali el-Kuþeyri Ýbn Dakik el-Ýyd,(11) Ebu’l-Feth el-Yamurî, (12) es-Salah Halil es-Safdî, (13) Ebû’l-Feth Ýbn Seyidi’n-Nas, (14) Muhammed Ýbn Muhammed Ýbn Alî Ýbn Yusuf (Ýbnu’l-Ceziri) eþ-Þâfiî, (15) Ýmâduddîn Ýsmâil Ýbn Kesîr, (16) Takiyuddîn Ebu’l-Hasen Alî Ýbn Abdi’l-Kâfî es-Subkî, (17) Kutbuddîn Ýbnu’l-Kastallanî, (18) Ýmaduddîn Ýbn Ahmed Ýbn Ýbrâhîm el-Vasitî, (19) Burhanuddîn Ýbrâhîm Ýbn Mudad el-Cuberî, (20) Zeynuddîn Ömer Ýbn Ebi’l-Harem el-Kittânî eþ-Þâfiî, (21) Müfessir Ebû Hayyân Muhammed Ýbn Yusuf el-Endülisî, (22) et-Takiyy el-Hisnî, (23) Takiyuddîn el-Fasî, (24)  Bahauddîn es-Subkî, (25) Alleme Þemsuddîn Muhammed el-Ayzerî eþ-Þâfiî, (26) Þerefuddîn Îsâ Ýbn Mesud ez-Zevavî el-Mâlikî, (27) Nuruddîn Alî Ýbn Yakup el-Bekri eþ-Þâfiî, (28) Alleme Necmuddin Muhammed Ýbn Akil el-Balisi eþ-Þâfiî, (29)Cemaluddin Abdullah Yusuf Ýbn Hiþam, (30) Lisânuddîn Muhibb Ýbn’l-Hatib el-Endelusî el-Mâlikî, (31) Þemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed el-Mevsýlî eþ-Þâfiî, (32)Þemsuddîn Muhammed Ýbn Ahmed el-Bisati el-Mâlikî, (33) Þuhabuddîn Ebu’l-Fadl Ahmed Ýbn Hacer, (34) Siracuddîn Ömer Ýbn Reslan el-Bulkinî, (35) Burhanuddîn es-Sefakisî, (36) Þemsuddîn Muhammed Ýbn Ahmed Ýbn Osmân ez-Zehebî, (37) Seyfuddîn Ýbnu’l-Mecd Alî el-Harirî, (38) et-Tac el-Baranbarî, (39) Ýbrâhîm er-Rakkî, (40) Ebû Zeyd Abdurrahmân Ýbn Muhammed el-Hudârî Ýbn Haldun, (41) Radiyuddîn Ebû Bekr Ýbn Muhammed Ýbn Sâlih el-Cibliyyî, (42) Þihâbuddîn Ahmed Ýbn Alî en-Naþýrî, (43) Alauddîn Muhammed Ýbn Muhammed el-Buhârî el-Hanefî.

Ve daha burada ismi zikredilmeyen nice Ýslâm âlimi Ýbn Arabî’yi haklý olarak tekfîr etmiþtir.

Bazýlarý da Ýbn Arabî’nin yukarýdaki küfür dolu sözlerini tev’îl etmeye kalkýþmýþtýr. “Yok efendim, öyle demek istemedi”; “yok, bunun mânâsý þudur” þeklinde küfür dolu bu sözlere kýlýflar uydurmaya ve bulmaya çalýþmýþlar ve de hala daha çalýþmaktalar. Oysa tüm ümmetin icmâsýyla sâbit olduðu üzere hükümler, zâhire göredir. Sözden anlaþýlan neyse taþýdýðý mânâ da odur. Böyle olmasaydý, bu gün dîn diye bir þey kalmaz, bâtýnilik gibi þirk inanýþlarý Ýslâm’ýn tevhîd akîdesinin yerini alýrdý. 

Peki neden, Ýbn Arabî ve uydurduðu “Vahdeti Vücud” inancý dün ve bu gün durumdan câhil halka empoze edilemeye çalýþýlýyor? Öðretileri akademik çalýþmalara konu oluyor?  Acaba bunun cevâbý Ýbn Arabî üzerinden Ýslâm’ýn küfrü ve þirki yerle bir eden tevhîd inancýna zarar mý verilmek isteniyor? Cevâblarý hep beraber düþünelim.

Þurasý bir gerçek ki, ýlýmlý Ýslâm isteyenler için Konyalý er-Rumî ve Ýbn Arabî düþünceleriyle birlikte bulunmaz birer malzeme. Kullanýyorlar ve de kullanacaklar. Bize düþen görev ise, bunlarýn ipliðini pazara çýkarmak. Rabbim kolay kýlsýn. Allâhumme Âmîn.

1436 h. / 2015 m.

Abdullâh Saîd el-Müderris.