TÜRKÝYE CUMHURÝYETÝ 1933 YILINDA BÝR ÞERÝAT DEVLETÝNÝ MÝ TANIDI? HADÝ CANIM SEN DE...

Bugünlerde yaklaþýk hepimizin gündeminde Doðu Türkistan var.

Peki bir Doðu Türkistan var olduðuna göre batý Türkistan da var mýdýr?

Resmiyette yoktur ama gayrý resmi olarak Batý Türkistan da vardýr. Bugün Türk Cumhuriyetleri olarak bildiðimiz Özbekistan, Kazakistan, Kýrgýzistan, Türkmenistan ve Azerbaycan’ý içine alan bölgeye kabaca Batý Türkistan denir.

Peki Doðu Türkistan?

Çin’in batýsýnda ve aslýnda Çin’in yüz ölçümünün 1/5 ini teþkil eden bir yüz ölçüme raðmen bugün yine Çin’in iþgaller sonucu ufalta ufalta minicik bir bölge haline getirerek Sincan Bölgesi dediði bölüme de Doðu Türkistan diyoruz.( Doðu Türkistan aslýnda sadece bugünkü Sincan Uygur Bölgesi deðildir.)

Bu topraklarda ilk Türk devleti olarak bilinen Hunlardan, tarihte Türk adýyla ilk devleti kurmuþ olan Göktürklere, Göktürkler’den Uygurlara pek çok Türk Devletleri yaþamýþ ama günümüze kadar yaþayabilen ve varlýklarýný sürdürenler Uygur Türkleri olmuþ.

Uygurlar ve diðer Türkler 1218 Yýlýndaki Moðol Ýstilasýna kadar bölgede birbirleriyle mücadele halinde yaþayýp giderken Moðol Ýstilasýndan sonra Türk- Moðol Devleti diye nitelenen bir devlet ya da topluluk olarak yaþamýþlar.

Ýþte bahsini ettiðimiz bu topraklardan Doðu Türkistan’ý 1750 yýlýndan itibaren Çin istila etmeye baþlamýþ. Bu istila hareketi yaklaþýk 110 sene sürmüþ. Bu yüz on sene içinde Uygur Türkleri Çin’e karþý 42 kez isyan etmiþler ve tabii ki bu isyanlarý hep kanlý bir þekilde bastýrýlmýþ. Ancak 1863 yýlýnda Mehmet Yakup Bey, Kaþgar merkez olmak üzere baðýmsýz bir devlet kurmuþ. Bu devleti kurarken zamanýn Osmanlý Padiþahý Abdülaziz’den, ilerleyen zamanlarda da II. Abdülhamit’ten yardým almýþlar ( 2000 Tüfek, 6 Adet Krupp topu ve askeri eðitmenler gibi.)

Yakup Bey’in 1877 de ölümü üzerine Uygur Türklerinin durumu kötüye gitmiþ ve nihayet 1884 de Çin bu topraklarý ilhak edip 19. Eyaletleri olarak adýna Xin Jian ( Þin-Cang...Biz Sincan diyoruz) demiþ.

Bu arada Rusya da 1917 Devriminden sonra Batý Türkistan topraklarýný ele geçirip üzerine oturmuþ.

1931 Yýlýna geldiðimizde Uygurlar Kumul kentinde yeniden ayaklanmýþlar Çin’e karþý.

1931 yýlýnda baþlayan bu isyan Rusya’yý da endiþelendirmiþ. Zira böyle bir isyanýn kendi hakimiyetindeki Türklere de sirayet etmesi hiç de iþine gelen bir durum deðil tabii olarak. Dolayýsýyla Çinlileri desteklemiþ. Uygur Türklerinin arkasýnda ise sözde Ýngiltere var ama özde Ýngiltere’nin neredeyse hiç bir desteðini görmüyor Doðu Türkistan Türkleri. Rusya ise Çin’e sadece destek vermekte kalmýyor, onlara – Türklere karþý uygulanmak üzere- iþkence dersleri bile veriyor.

Doðu Türkistan baðýmsýzlýk için mücadelesine devam ederken diðer taraftan da Çin, Doðu Türkistan’ýn baðýmsýzlýk hareketine öncülük eden isimlerden Böke Batur’un Tibet’te bulunan mezarýndan cesedini çýkartarak baþýný bedeninden ayýrmýþ ve Urimçi’ye geri getirmiþtir. Burada bir cadde üzerinde, gövdesinden ayrýlmýþ olan kesik baþý kazýða geçirilerek sergilenmiþtir. Çin, Doðu Türkistan’da ileri gelen ve halký baðýmsýzlýk için hareketlendiren baþka insanlara da ayný zulmü yapmýþtýr.

Tüm bu zulüm ve iþkencelere raðmen 12 Kasým 1933 de ‘’Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyeti’’ ( Þarkî Türkistan Ýslam Cumhuriyesi ) adý verilen baðýmsýz bir devlet kuruldu.

Ýsyanýn önderleri Salih Dorða, Niyaz Hoca Hacý, Mahmut Muhiti, Temur Bay, Mehmet Emin Buðra ve Sabit Damol gibi isimlerdi.

14 Kasým 1933 de meclis oluþturuldu ve tüm milletvekilleri Kur’ana el basýp yemin ederek göreve baþladýlar.

Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyeti baðýmsýz bir devletin tüm özelliklerini taþýyordu. Hepimizin bildiði Gök Bayrak bayraklarýydý, bir milli marþlarý vardý, devlet çok kýsa süre içinde para bastýrdý, vatandaþlarýna pasaport verdi, damga pulu bastýrdý. Çince gazete ve dergileri yasaklattý.

Doðu Türkistan islam Cumhuriyeti adý verilen bu devletin anayasasýnýn bazý maddeleri de þöyleydi:

1.Madde: Doðu Türkistan Cumhuriyeti, Ýslam þeriatý esasýna göre kurulmuþ olup, bizim saadet ve mutluluðumuzun kaynaðý, kýyamet gününe kadar tahrif, tebdil olmayan ve ilahî yol gösterici olan Kur'an-ý Hakim'in hükmüyle amel edilir.

2.Madde: Doðu Türkistan devleti, Cumhuriyet usulüyle kurulmuþ olup, halkýn refahý ve devletin asayiþ içinde olmasý için halký her türlü zahmet ve nizadan korumak, milletin dini, millî, medenî iktisadî iþlerinin yoluna konulmasýný temin etmek ve bunun gibi milletin taleplerini gerçekleþtirmek için Nankin hükümeti ve uluslararasý birleþme cemiyetler ve akvama müracaat ederek istiklali elde etmek için elinden gelen her türlü çareleri görür.

3.Madde: Devlet idaresinin merkezinde (Emiru'l- Mü'minin) Reis-i Cumhur Hazretleri bulunarak, hükümeti Ýslam þeriatýnýn ahkâmýna uygun idare eder.


Ýþte Bu baðýmsýz yeni Türk devleti, kuruluþ sevincini öncelikle Türkiye Cumhuriyeti ile paylaþmak istedi ve kuruluþundan çok kýsa süre sonra Türkiye Cumhuriyeti’ne baþlýðý ‘’ Türk Devletine’’ olan bir mektup yolladý.

Sonra?

Sonra güya dönemin Türkiye Cumhuriyeti hükumeti  bu mektubu alýnca sevinçten havalara fýrladý ve bu cumhuriyeti resmen tanýdý. Hele de mektubun altýnda yazan(!) ‘’ Gök Bayraktan al bayraða selam olsun ‘’ Ýfadesini gördükten sonra kabul etmemesi mümkün deðildi (!)

Hemen belirtelim: Resimde de gördüðünüz gibi ( Okuyabilenler daha iyi anlayacaklardýr. ) ‘’ Gök bayraktan al bayraða selam olsun’’ diye bir ifade o mektubun hiç bir satýrýnda yoktur. Türkiye böyle bir mektuptan asla memnun olmamýþtýr. Çünkü?

Çünkü Doðu Türkistan’da bir Ýslam Cumhuriyeti kurulurken Türkiye’de bakýn neler oluyordu ayný tarihlerde?

Kýsaca yazalým:

1926 Yýlýnda Ýsviçre medeni kanununu medeni kanunumuz olarak aldýk kabul eyledik.

1928 Yýlýnda anayasamýzdan ‘’ Devletin dini Ýslamdýr’’ Maddesi çýkarýldý.

Yine 1928 Yýlýnda Doðu Türkistanlýlar Arap alfabesini kullanmak için mücadele ederken biz Arap alfabesini biz atýp yerine Latin alfabesini aldýk

22 Ocak 1932 tarihinde Ýstanbul’da Yerebatan Camii’nde Hafýz Yaþar (Okur) tarafýndan Kur'an’ýn Türkçe tercümesi ilk kez Kur’an okuma anlamýnda okundu.

Bundan 8 gün sonra, 30 Ocak 1932 tarihinde  ilk Türkçe ezan, Hafýz Rýfat Bey tarafýndan Fatih Camii’nde okundu.

3 Þubat 1932 tarihine denk gelen Kadir Gecesi’nde de, Ayasofya Camii’nde Türkçe Kur’an okunarak namaz kýldýrýldý. tekbir ve kamet de Türkçeydi tabii ki.

18 Temmuz 1932 tarihinde Diyanet Ýþleri Riyaseti, ezanýn Türkçe okunmasýna karar verdi. Takip eden günlerde, yurdun her yerindeki Evkaf Müdürlüklerine Türkçe ezan metni gönderildi.

4 Þubat 1933 tarihinde, müftülüklere ezaný Türkçe okumalarýný, buna uymayanlarýn kat’i ve þedid (kesin ve þiddetli) bir þekilde cezalandýrýlacaklarýný bildiren bir tamim( genelge) gönderildi.

Ýleride her ne kadar ‘’ Laiklik din ve devlet iþlerinin birbirinden ayrýlmasýdýr.’’ Diye tanýmlansa da çok yakýnda (5 Þubat 1937 ) anayasamýza girecek olan olan laiklik, daha anayasaya girmeden din iþlerini devlet iþlerinden ayýrmýþtý ama devlet din iþlerine rahat rahat giriyor, vatandaþýn hangi dille ibadet edeceðini bile belirliyordu.

Adým adým laik bir yönetime geçen Türkiye’nin, Doðu Türkistan’da bir Ýslam Cumhuriyeti kurulmasýný sevinç ve heyecanla karþýlamasý, Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyetini -dünyanýn hiç bir devleti tanýmazken- tanýmasý akla mantýða uygun mu? Kesinlikle hayýr. Nitekim iþin gerçeðine baktýðýmýzda durumun oldukça farklý olduðunu görüyoruz.

Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyetinden Türkiye’ye gelen bu mektuba ( Telgraf deðil, mektup ) Türkiye Cumhuriyeti hukumeti herhangi bir cevap vermedi. Ancak zamanýn Dýþiþleri Bakaný Tevfik Rüþtü(Aras) Bey -Rus elçisinin de telkinleriyle- þöyle bir açýklama yaptý:

‘’Doðu Türkistan’da birbirinden farklý olmak üzere baðýmsýzlýk için iki eðilim olduðu görülmektedir.( Kendisinin bir halt gördüðü yok. Rus elçisi öyle anlatmýþ, o da öyle olduðunu kabul etmiþ.)  Yabancý unsurlarýn faal rol oynadýðý ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin genel olarak hassasiyet gösterdiði bu hareketler karþýsýnda basýnýmýzýn alacaðý vaziyet nezaket olacaktýr. Siyasi istiklallerini kaybetmiþ milletlerin bunu geri kazanmak uðruna verdikleri mücadeleyi olumsuz olarak deðerlendirmek prensiplerimizden çok uzaktýr. Son senelerde orta ve uzak doðuda milliyetperverlik cereyanlarýnýn kuvvetlenmesi etkisiyle Doðu Türkistan’da meydana gelen bu baðýmsýzlýk hareketlerini özellikle ayný ýrktan olduðumuz için gerçekleþmesini memnuniyetle bekleriz. Ancak, bu harekâtýn dini irticaýn ve klerikal (aþýrý dinci) kiþilerin ayaklanmasý þeklinde olmasý veyahut herhangi yabancý bir devletin emellerine alet edilmesi, din ve devlet iþlerini birbirinden tamamen ayýrmýþ devletimizin prensiplerine uymayacaðýný belirtiriz. Bu noktalar göz önüne alýndýðý takdirde Doðu Türkistan baðýmsýzlýk hareketi basýnýmýzda yorumsuz bir þekilde yer alacaktýr.’’

Yani anlayacaðýnýz Türkiye Cumhuriyeti hükumeti, Doðu Türkistan’da yaþananlarý aþýrý dincilerin bir irtica ayaklanmasý olarak gördüðü için Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyetini tanýmamýþ, tam tersine bakanýn açýklamasýndan da anlaþýlacaðý üzere bu konuda basýna sansür konulmuþtur. ‘’ Basýnýmýzda yorumsuz bir þekilde yer alacaktýr.’’ Ýfadesi bunun açýk göstergesidir.

Nitekim bu konuþmadan sonra Doðu Türkistan’ýn sesi olup, Doðu Türkistan’da yaþanan Çin ve Rus zulmünü her platformda dünyaya duyurmaya çalýþan ‘’ Yaþ Türkistan’’ adlý derginin yurdumuza sokulmasý da yasaklanmýþtýr.

Doðu Türkistan Ýslam Cumhuriyetinin ömrü maalesef uzun sürmemiþ, 1934 yýlýnýn 6 Þubat günü Rus Kýzýl Ordusunun Urumçi’ye girmesi ile bu devletin hayatý sona ermiþtir.

On yýl sonra 1944 de Doðu Türkistan halký bir kez daha isyan etmiþ, 1944 yýlýnda Gulca’da Çinlilere karþý yine galip gelinmiþtir. Bu sefer önce ayaklanmayý destekleyen Rusya, Gulca’da 1944 yýlý Ekim ayýnda Þarkî Türkistan Cumhuriyeti’nin kurulmasýna yardýmcý olmuþtur. Yalnýz burada dikkatinizi çekerim. Bu sefer kurulan devlet bir Ýslam Cumhuriyeti deðil Doðu Türkistan Cumhuriyetidir.

Gulca, Tarbagatay ve Ýli þehirlerini içine alan bu cumhuriyet bölgedeki Çin kuvvetlerini yenmiþtir. Ancak Rusya bu hýzlý geliþmelerden korkup bu Cumhuriyetin yöneticilerini Çinliler ile anlaþmaya zorlamýþlardýr. 1946 yýlýnda iki hükumet arasýnda 11 maddelik bir metin imzalanýp birleþik hükumet kurulmuþtur. Böylece bu devlet de Rusya’nýn olumsuz tutumu neticesinde ortadan kalkmýþtýr. ( Böylece ‘’Ayýdan post, Moskoftan dost olmaz.’’ Sözünün ne derece doðru olduðu da ortaya çýkmýþtýr.)

Bu arada Mao Çin’e hâkim olmayý baþarmýþtýr. 1949 Eylül’ünde Doðu Türkistan’daki Çin birliklerinin komünist Çin hükumetine baðlýlýklarýný bildirmelerine üzerine Çin hiçbir askeri güç kullanmadan Doðu Türkistan’ý iþgal etmiþtir.

Velhasýlýkelam 1949 dan bugüne bölgede Çin zulmü devam etmektedir.

Bugün ‘’ Doðu Türkistan’da hiç bir þey olmuyor. Çin ile yakýnlaþmaya baþlamamýz üzerine emperyalist batýlýlar aramýzý bozmak için bir sürü yalan ve hikaye uyduruyorlar’’ Þeklindeki söylemler son derece yanlýþtýr zira bu topraklar 1750 yýlýndan beri iþgal altýndadýr ve iþgal altýndaki topraklarda her þeyin güllük gülüstanlýk olmasý mümkün deðildir.

Yazýmý Doðu Türkistan Milli Marþýnýn sözleri ile noktalýyorum

Qurtulush Marsi (Uygurca)

Qurtulush yolinda sudek aqti biznig qanimiz,
Sen üçün ey yurtimiz bolsun pida janimiz.
Qan kiçip hem jan birip akhir qurtuldurduq sini,
Qelbimizde qutquzushqe bar idi imanimiz.

Yar-i hem dem boldi biznig himmitimiz sen üçün,
Dunyani sorghan idi ötken ulugh ejdadimiz.
Yurtumuz biz yüz-közigni qan birle pakizliduq,
Emdi hiç kirletmigeymiz çünki Türktur namimiz.

Attila, Çinggiz, Tömür Dünyani Titretken idi,
Qan birip nam alimiz biz ularnig evladibiz.
Çiqti jan hem aqti qan düshmendin boldi el aman
Yashisun hiç öçmüsun parlansun istiqbalimiz

Mehmet Ali Tevfik (1901 – 1937)

KURTULUÞ MARÞI ( TÜRKÝYE TÜRKÇESÝ )

Kurtuluþ yolunda su gibi aktý bizim kanýmýz,
Sen için ey yurdumuz olsun feda bu canýmýz.
Kan döküp hem can verip þimdi kurtardýk seni,
Kurtuluþa kalbimizde var idi imanýmýz

Yar-ý hemdem oldu bizim himmetmiz sen için,
Dünyayý sorgan idi himmet ile ecdadýmýz
Yurdumuz biz yüz gözünü kan ile temizledik,
Sonra hiç kirletmeyiz çünkü Türktür namýmýz.

Atilla, Cengiz, Timur dünyayý titreten idi,
Can verip can alýrýz, biz onlarýn evladýyýz.
Çýktý can hem aktý kan düþmandan oldu el aman
Yaþasýn, bin yaþasýn parlasýn istikbalimiz