“Komutan O’nu geri göndermek için çok uðraþtý. Ne yaptýysak gitmedi. Sonunda bizim yanýmýzda kalmayý baþardý. Birkaç gün cephe gerisinde çalýþtýrdýk. Haftasý dolmadan siperlerdeydi. Ön siperlere kaplan gibi sýzýp düþmaný vuruyordu. Çok keskin niþancýydý. Biz geriye gönderdikçe, o önlere atýlýyordu. Ýkiz kardeþini þehit vermiþti. Nisan’daki saldýrýda þehit düþtüðü içine doðmuþ. Yüreðindeki ateþi anlýyorduk...”
Gömlek cebinden deminki sigara paketini çýkarýp bakar.
“Mayýs’ýn 19’unda Alman Komutan Liman Paþa; Esat Paþa’ya baðlý Kuzey Grubu Kuvvetleri ile Arýburnu çýkarma noktasýna doðrudan bir hücum yaptýrdý. Yinede Anzaklarý yerlerinden sökemedi. On bin kiþilik kayýpla yine siper savaþlarýna döndük. Ýþte o arada Zeynep bacýyý kaybettik. Her yerde aradýk, yoktu... Derken..”
Yine paketi çýkarýp bakar, yerine koyar.
“24 Mayýs’ta ateþkes (mütareke) yapýldý.”
Avni merakla:
“Ateþkesi kim istedi?”
Efe boynunu eðerek:
“Ýngilizler tabii... Ýnsani amaçlýymýþ! Yaralýlarýmýz çok inliyormuþ, geri almamýz istendi.”
Þaþýran Avni dudak bükerek:
“Ýngilizler!.. Ýnsani amaç?.. Güldürme Efe...”
Efe yavaþça, dolu bir paket çýkarýp gençlere ikram eder. Bir çakmakla üçününkini yakar, derin bir nefes çekip, halka halka býrakýr.
“Baþlangýçta öyle sandýk. Ateþkes sabah 07.30’da baþladý, akþam 16.30’da bitti. Bu süre içinde ne bir gemi cepheye yaklaþacak, ne de bir mermi atýlacaktý. Yine de bir torpido yaklaþtý, neyse uzaklaþtýrdýlar. Teðmen Rakým komutasýnda, bizim karargahýn Muhafýz Taburu orta hatta görevlendirildi. Benim de içinde bulunduðum bu tabur, kýrk seçme pehlivan gibi askerlerden kuruldu. Bize yeni elbiseler giydirildi.”
Dudaklarýnda acý bir gülümseme, derinden gelen bir sesle devam eder:
“Ateþkes Komisyonlarý beyaz bayrak kaldýrarak, siperlerden çýkýp birbirleriyle tanýþtýlar. Arkalarýndan da askerler çýktý. Bizim komisyonun baþkaný Mustafa Kemal Bey’in Kurmay Baþkaný Binbaþý Ýzzettin Bey’di. Bir Ýngiliz – bir Türk eri aralýkla dizilip, taþýma görevi sýhhiye erlerine býrakýldý...”
Efe derin bir soluk alýnca, Avni fýrsatý kaçýrmayýp atýlýr:
“Aranýzda komutanlardan kimse var mýydý?”
Efe gülümseyerek:
“Çok zekisin aslan kýzaným!.. Olmaz olur mu? Hem bizde, hem onlarda er kýlýðýnda birkaç komutan vardý. Anzaklarýn baþkomutaný da oradaymýþ. Hayatýný baðýþladýðým bir Anzak bize anlattý. Zaten o günden sonra Anzaklarý öldürmedim. Anzaklar þehitlerimizi ve bozduklarý tüfekleri bizimkilere býrakýp dönüyorlardý. Binlerce þehit arasýnda topu topu üç yaralý vardý... Þehitlerin çürümüþ cesetleri burun direðini kýracak derecede kokuyordu. Hele biri öyle kokmuþtu ki, yanýna yaklaþan sýhhiye eri bayýldý. Çoðu burnuna mendil baðladý. Ölünün ayaðýndan tuttular koptu, kolundan çektiler koptu. Zavallý þehitçiklerimiz süngüleri ile yapamadýklarýný, cesetleri ile yapýyorlardý sanki... O zaman anladýk Ýngiliz’in insanî amacýný... Kokudan kurtulmak için ateþkes teklif etmiþlerdi. Yoksa oradan er geç kaçacaklardý...”
Ortalýðý kaplayan sessizliði Ýhsan bozar:
“Zeynep bacý ne oldu?”
Efe dalgýnlýðýndan sýyrýlýp ölgün bir sesle:
“Sonlara doðru bir Anzak elindeki mezurla boyumu ölçerken, hayret nidalarý duydum. Dönüp baktýðýmda garip kýzýn kalbura dönmüþ cesedini gördüm. Daha sonra saydým vücudunda tam elli iki kurþun vardý.”
Efe gözünden süzülen yaþlarý göstermemek için elleriyle yüzünü kapatýr. Titrek bir sesle:
“Bu savaþ korkunç...”
Gençler saðlý, sollu ellerini omuzuna koyarak:
“Bir intihar savaþý desene...” deyip, sýrtýný sývazlarlar. Efe sigaralarý tazeleyip, derin derin çeker.
Bir süre sonra Ýhsan fýsýldar:
“Saat 16.30’dan sonra ne oldu?..”
Efe diþlerini sýkarak, týslar gibi:
“O ana kadar oluþan dostluk havasý garibimin cesediyle bozuldu. Ýçimizi müthiþ bir öfke kapladý. En son biz siperlere çekildik. Meydan sessizliðe bürünürken Esat Paþa’nýn hýnçlý sesini duyduk; ‘Bütün bataryalar ve piyadeler... Ateeeþ!’ Emirle beraber ateþe baþladýk, onlar da karþýlýk verince, meydan alev bulutlarý ve þiddetli patlamalarla doldu...”
Ýhsan kendinde geçmiþ gibi mýrýldanýr:
“Ateþ, alev, barut, duman
Yere çökercesine.
Kalbura dönmüþ Zeynepçik
Tam ercesine.”
Ezan sesiyle irkilip, susar. Þaþýran Efe kollarýný sývayarak:
“Vakit ne çabuk geçti gari... Öðle oldu bile... Abdest tazeleyelim.”
Ellerini siperin topraklarýna sürüp teyemmüm abdesti almaya baþlar.

Son