Gün geçmiyor ki, insanýn daha ne kadar vahþileþeceði üzerinden haberlerle karþýlaþmayalým. Cinayetler, vahþetler, savaþlar baðlamýnda, insanýn insana karþý sýnýr tanýmaz vahþetlerine þahit oluyoruz. Ve sonuçlar üzerinden sorunun çözümünü sorguluyoruz. Ýnsan nasýl bu kadar vahþileþebilir, nasýl bu kadar canileþebilir. Nasýl oluyor da insan bir baþka insan tekine karþý bu kadar gaddar olabiliyor. Tarihin her döneminde insanýn vahþete çevirdiði bir dünya var olagelmiþtir. Ancak modern hayat bu vahþet ortamýný daha görünür hale getirmiþtir. Ýnsana iliþkin anlamlandýrmanýn doðru olmadýðý bir ortamda sonuçlar üzerinden bir yere varýlamayacaktýr. ‘Beþer’ olanýnýn ‘insan’ olana, ‘âdem’ olana tebdili gerekiyor. Hayat insanýn,  çamur olan, pis olan yanýyla; yani beþeriyetiyle, güzel olan, vicdanlý olan ruhlu olan, erdemli olan yanýnýn; yani insaniyetinin mücadelesidir.

Ýnsana iliþkin tüm sorular dýþýnda deðil, doðrudan doðruya insanda aranmalýdýr. Çirkinlikte, güzellikte insanýn kendisinden kaynaklanmaktadýr. Ýnsan bizatihi kötüdür mü? Demek istediðimiz, deðil. Ancak þahsý manevisi olmayan beþerin, insana ulaþamayacaðý, insana ulaþamayan beþerin et, kemik, madde olarak kaba ve kalýn insan olarak yapýp ettiklerinin beþerliðinden kaynaklandýðýný, beþerlikle mümkün olabileceðini ifade etmek istiyoruz. Öyleyse insana þahsi manevi kazandýrmak gibi bir görevimiz var. Þahsý manevi, insaný kabalýklardan, maddeden, balçýktan, kötülükten, þeytandan yana olan yanýn, ruhla, vicdanla, deðerle, anlamla, erdemle onarýlmasý, dahasý tamamlanmasý gerek. Ýnsaný vicdansýzlýktan kurtarmanýn yolu budur.  Tamamlanmamýþ, manadan yoksun olan beþerin, insana, doðaya karþý vahþileþmesinde sýnýr aramamak gerek. Ýç dünyasý paralanmýþ, parçalanmýþ, dünyasý bozuk insanýn, dünyayý bozmasý olasýdýr. Tarkovski ‘Ruhun mükemmelliðini arzulamayan hiçbir insan deðerli deðildir’ der. Ruhu kemale erdirme çabasý insaný beþerlikten kurtaracaktýr.

Mustafa Ýslamoðlu’nun ifadesiyle ‘Adem ruh üflenmeden önce beþerdi. Yani insan, insan suretinde idi. Fakat insan siretinde deðildi. Kur’an O’na beþer diyor. Beþere ruh üflenince, akýl, irade ve vicdan verilmiþ oldu. Ruh üflenmeden evvel iki þeyden müteþekkildi: ceset ve can. Týpký diðer canlýlar gibi. Ruh üflenince insan oldu. Ýnsanýn mükerrem kýlýnmasýndan, insanlaþmadan önceki safhasýna beþer diyoruz. Ama bu beþere ruh üflenip de irade, akýl ve vicdan sahibi olduktan sonra beþerlikten çýktýðý anlamýna gelmiyor. Beþerliðin üstüne irade ve akýl verildi. Ama o öz, o hayvani öz insanda mündemiç oldu. Onun için insanýn içinde bir hayvan tarafý hep var. Aslýnda nefis dediðimiz þey insaný beþer yanýna çeken þey.’ Ýnsanýn insan müsveddeliðinden kurtuluþunun yolu, beþerliðine giydireceði; ahlak, karakter ve ruhtan, yani beþere insaný giydirmekten geçer.

Amaç; eþrefi mahlûkat olan insanýn makamýna uygun davranmasýdýr. Yoksa salt beþer yönüyle aþaðýlýk bir durumdan kurtulamayacaktýr. Hayat her yönüyle bu iki yönün mücadelesidir dedik. Beþeriyetten öte bir þeyi olmayanlarýn, hayat içinde kendilerinde olmayan ne kadar güzellik varsa karþýlarýnkinde, onlarý yok etme güdüsüyle hareket etmeleri vaka deðil mi? Ýnsaný ‘zindan’larýndan kurtarabilmenin yolu fýtratýna, özüne dönüþüne, ruhu olan, vicdaný olan, ahlaký olan yönüne çevirmektir.

Aslolan beþerin insanlaþmasýdýr, diyoruz. Peki, nasýl olacak; Ýhsan Fazlýoðluna göre terbiye, talim yani doðru bilgi ve edebin terkibi olan ‘güzel’i eylemekle.  Dücane Cundioðluna göre; Ýnsan ancak kendisine emek verdikçe, kendisine özendikçe insanlaþýr, insanlaþabilir, hiçbir bitki bitkileþmez, hayvan hayvanlaþmaz, lakin insan insanlaþýr, zira ancak insan kendi mertebesine ait yetiler ve yetenekleri gerçekleþtirdikçe geliþtirdikçe insan olur. Dolayýsýyla insanlýk olunan bir þeydir. Adam olmak âdem olmak yani insanlýðýn hakkýný vermektir. Hiçbir varlýk kendi mertebesinden dýþarý çýkamaz, ama insan insanlýðýndan çýkabilir.

Ýnsaný ne kadar kazarsan kaz insan çýkacaktýr.  Sorun hangi insanla karþýlaþmak istediðimizdir. Önce karþýlaþmak istediðimizi belirlemek durumundayýz. Güzelliðin, erdemin, ahlakýn, vicdanýn sahibi olan insaný oluþturmaksa gayemiz, maddiyatýn,  ahlaksýzlýðýn, ruhsuzluðun temsil ettiði insandan uzak kalmanýn yollarýný aramalýyýz. Kaçýþ gerek; beþeriyetten insaniyete, imhadan ihyaya, çirkinlikten güzelliðe kaçýþ gerek. Çünkü ‘insanýn anýlmaya deðer bir varlýk’ olabilmesi bu yolla mümkün olabilecektir.