BAKKAL NASIL KURTULDU

            Büyük bir Grosmarket de  gözüne bir yazý iliþmiþti.  ‘Bakkallar nasýl kurtulur’ diye. Bakkallar süper marketler karþýsýnda ölüme mahkum edilmiþlerdi demek. Kurtuluþunu da gene  süpermarketler düþünüyordu. Çevrede o kadar kurtulacak þeyler var ki çoðalt çoðaltabildiðin kadar. Emekli nasýl kurtulur,memur nasýl kurtulur, esnaf ,köylü, çiftçi nasýl kurtulur. Daha da önemlisi  Memleket nasýl kurtulur’a kadar gidiyordu iþ. Bu sanki  Asiye nasýl kurtulur gibi bir þeydi demek. Hükümet memurun yakasýna  yapýþmýþ, memur kurtulmaya çalýþýyor. Kimi  üç ay kalmýþ emekli olmasýna  ‘bir emekli olayým’ kurtulacaðým diyor. Neden kurtulacaksa! Çalýþýrken elektrik, su, doðalgaz, hastane kuyruðu vardý, bilmiyor ki garibim birde ‘emekli maaþý’  kuyruðu girecek devreye. Hadi bakalým kurtul kurtulabilirsen. Vergi kýskacýna girmiþ  küçük esnaf.  Belki,  yirmi çeþit vergi. Birde bilinçsizlik var. Yýðýlmýþ kalmýþ vitrinlerde satýlmayan mallar. Hele  ‘baharat’ cinsi küçük poþetlerdeki  mallar, tarihleri geçmiþ öyle duruyor raflarda. Müþteri  bir þey alýrken ayýna, gününe bakýyor.

       Fikri  Bey  nerede yeni açýlan bir dükkan görse o dükkaný göz hapsine alýr, tanýdýðý pazarlamacýlarý  yeni açýlan dükkana gönderir,  pazarlamacýlara müþteri bulduðu için de komisyonunu alýrdý. Ayrýca pusuya yatmýþ aslanlar gibi  avýný bekler, pazarlamacýlardan aldýðý ‘tiyo’ ya göre hareket ederdi.

      Fikri Beyin büyük grosmarketteki gözüne iliþen,  ‘bakkallara  verilen öðüt’ niteliðindeki yazý  belleðinden hiç çýkmamýþtý.

       Sýddýk  Efendinin oðlu Fatih’inde gözü esnaflýktaydý. Hele bir emekli olsun  ‘o bilecekti’ ne yapacaðýný. Evlerinin karþýsýndaki apartman inþaatýnýn bitmesine çok az kalmýþtý. Alt kattaki dükkanlardan birini gözüne kestirmiþ, her iþe gidiþ geliþte, dükkana  alýcý gözüyle bakar, hayaller kurardý. Bu arada da dükkanýn iç ölçülerini almýþ, kafasýndan nereye ne koyacaðýnýn hesabýný çoktan yapmýþtý.

      Fatih emekli olmadan apartman inþaatý bitmiþ, dükkanýn bir baþkasý tarafýndan tutulmamasý için,  ikide bir babasýna ýsrar ediyordu ‘bir an evvel dükkaný  açalým’ diye. Babasý  Sýddýk Efendide :

    -“Olum ne acelesi var hem bir emekli ol bahak” dedikçe  Fatih  “Baba  açalým,  ben  emekli olana kadar  Yavuz’la  sen bakarsýn dükkana.  Sabahlarý iþe  gidinceye kadar sen, iþten gelince de ben bakarým. Dükkana sen bakarsan, emekli olduðun için vergiyi az ödermiþiz.” deyince  babasý Sýddýk’ta ‘olur’ demiþti. Dükkan Sýddýk  Efendi adýna kiralanýr. Bütün iþlemleri oðlu Fatih yürütür, babasý dükkanýn kendi adýna açýldýðýnýn farkýnda bile deðildir.

      Sýddýk  Efendi bankadaki  faizde yatan parasýný çeker, borç olarak oðluna sermaye  yap diye  verir. Oðlu da birkaç ay sonra nasýl olsa emekli olacak, aldýðý emekli ikramiyesini  babasýna verip  borcunu kapatacaktýr. Oysa  Fatih  eline geçecek paranýn üzerine biraz  koysa  oturduðu semtten bir daire alýrdý. Ama onun kafasý bakkal dükkanýndadýr. Yakýnlarýnda  baþka dükkanlar vardýr ama  ‘Allah herkesin kýsmetini ayrý verir’ diye düþünür. Babasýndan aldýðý parayla, dükkanýn içini donatýr. Artýk pazarlamacýlar Fatih’in  ayaðýna kadar gelmiþler, pazarlayamadýklarý ellerinde kalan mallarý Fatih’e satarlar. Çok  geçmeden  Fatih nakit para sýkýntýsý çekmeye  baþlamýþtýr. Kendi  aylýðýný dükkana  harcadýðý gibi babasýnýn emekli maaþý da  alýnan mallarýn taksitine gitmektedir. Fatih gece geç saatlere kadar dükkandadýr. Neyse ki sabahlarý babasý açmaktadýr dükkaný. Fatih akþamdan akþama uðramaya baþlar  dükkana. Dükkanýn satýlmayan mallarla  dolmasý  ve ellerinde dükkaný çevirecek sermayenin azalmasý  Fatih’in moralini bozmaktadýr. Fatih’te  artýk  akþam bir iki saat  bakýp dükkana, kasada beþ kuruþ bile býrakmadan ne var ne yok alýp, öyle gider olmuþtu evine. Ertesi günde hep ayný þeyler tekrarlanýyordu.

     Aradan zaman geçer, Fatih emekli olur. Emekli ikramiyesiyle babasýna olan borcunu öder. Esnaflýðýn memurluktan daha zor olduðunu kavrar. Günde on beþ,  on altý  saat çalýþmanýn  býkkýnlýðý ile  sýk  sýk  dükkaný kardeþi Yavuz’a  ve babasýna býrakýp gitmektedir. Esnaflýk artýk Fatih’in canýna tak etmiþtir. Ya  Babasý  Sýddýk Efendinin? O sanki halinden memnun mudur? Konuþtuðu her müþteriye oðlundan dert yanmaya baþlar. Fatih’in esas mesleði  þoförlüktü. Bir cahillik etmiþ bakkal dükkaný açmýþ,  doldurmuþtu satýlmayan mallarý dükkanýna. Kazandýðý para ev kirasýna ve arabasýnýn benzin parasýna gidiyordu.

         Sýddýk Efendinin okuma yazmasý olmadýðýndan mahallenin çocuklarý  dükkana  yalnýz Sýddýk amcalarý  olduðu  zaman doluþurlar, kimisi cips alýr, kimi  sakýz,  çikolata alýr, parasýný istediðinde:

    “-Sýddýk amca deftere yaz  birazdan getireceðim” derler.  Sýddýk Efendi de  çocuklarýn yanýnda okuma yazma bilmediðinin anlaþýlmamasý için  veresiye defterini çýkartýr,  kimin ne aldýðýný  aklýnda tutmaya  çalýþarak yazýyormuþ gibi yapýp deftere çizik atardý. Sonrada :

      “-Çabuk getirin parasýný” diye birde tembih ederdi çocuklarý. Büyük insanlar bile biliyordu  Sýddýk Efendinin okuma yazmasýnýn olmadýðýný.  Çoðu kapýcýlar da  aldýðý þeyleri:

    “-Sýddýk amca deftere yaz” deyip çýkýyorlardý  dükkandan. Herkesin sütüne kalmýþ bir þeydi  ödeyip ödememeleri. Herkes dükkanýn baþýnda Sýddýk amcalarýnýn olmasýný isterlerdi.

      Sýddýk Efendinin kafasýna yazdýðý, kýrmýzý tiþörtlü sakýz, beyaz tiþörtlü on yumurta, iki ekmek, kapýcý Kamil  apartman için aldýðý on  ampul ve temizlik maddelerinin parasý  haricinde,  kasada biriken  on beþ  milyon lirayý da  akþam  oðlu Fatih geldiðinde almýþ üstelik babasýna:

   “-Baba  hepsi bu kadar mý satýþlarýn?” dediðinde  Sýddýk Efendi  kapýcýnýn neler aldýðýný, kýrmýzý tiþörtlü  çocuðun sakýz, beyaz tiþörtlü çocuðun da  on yumurta iki ekmek  aldýðýný  söyler. Fatih de:

  “-Hangi kýrmýzý tiþörtlü çocuk baba? Beyaz  tiþörtlü çocukta kim? Her zaman böyle mi  yapýyorsun?  Borçlarýný ne zaman ödeyecekler?”  diye sorar.  Babasý Sýddýk:

  “-Ben onlarý biliyom olum, alýrým onlardan. Esas sen dükkanýnýn baþýnda dur da  iyi iþlet dükkanýný “ dedi.

     Sabah erkenden dükkaný açan Sýddýk Efendi o gün dükkanýna gelen çocuklardan  birine:

   “-On yumurtayla iki ekmek almýþtýn  olum getdinmi parasýný”  deyince  çocuk:

  “-Ne yumurtasý!  Sýddýk amca ben  yalnýz ciklet aldým” dedi.  Sýddýk efendi:

   “-Üzerinde  beyaz tiþörtün vardý  ben bilmemmi  sendin olum.” dedi. Çocuk:

    “-Þimdi beyaz tiþört giydiðme bakma Sýddýk amca,  dün kýrmýzý tiþörtüm vardý üzerimde,  ben yalnýz sakýz aldým. Al sakýzýn parasýný”  deyip  Sýddýk amcasýna yirmi beþ bin  lira  verdi ve dükkandan gene  bir þeyler alýp,  “parasýný akþam veririm” dedi. Çocuk  çýktýktan sonrada üzerindeki  beyaz tiþörtü belleðinde tutmaya çalýþýyordu Sýddýk Efendi.

     Sýddýk Efendi artýk aklýnda renkleri de  karýþtýrmaya baþlamýþ, kimin ne giyip de ne aldýðýný artýk bilememektedir.  Oðlu  akþam dükkandan hesabý almaya geldiðinde de  münakaþalarý eksik olmaz.

      Fatih  emekli  olup dükkaný iyiden iyiye  babasýna býrakmýþtýr. Kendisi her gün þoförlükle ilgili  gazete sütunlarýnda iþ arar. Bir gün ‘bir makam þoförlüðü  aranmaktadýr’ ilaný gözüne iliþir. Ýlanda ki kuruluþa  müracaat eder ve hemen iþe baþlamasýný  söylerler.

       Fatih artýk  makam þoförü olarak bir özel sektörde çalýþmaktadýr. Dükkana akþamlarý hesap almak için  uðrar.  Dükkanýn içinde mallar iyice boþalmaya baþlamýþ, Sýddýk Efendi  pazarlamacýlardan aldýðý mallarýn parasýný da ödeyemez duruma gelmiþtir. Bazen pazarlamacý dükkana  alacaðý için geldiðinde Sýddýk Efendi:

   “-Akþamüzeri gel” diyor, pazarlamacý:

    “-Olur mu  amca her gün ayný þeyi söylüyorsun hangi akþamüzeri geleyim.  Bu akþam  son geliþim olsun”  deyip çýkýyor, bazý pazarlamacýlara da,  dükkanýna  alýþ veriþ için gelen tanýdýk  müþteriden:

    “-Akþam biriken hasýlattan paraný öderim þu pazarlamacýnýn iþini bir  halledelim” deyip  para alýyordu. Müþteri akþam dükkana parasýný almaya geldiðinde de:

   “-Bu gün senin paraný  ödeyecek kadar hasýlat olmadý” deyip ertesi güne býrakýyordu. Ertesi günde, bir baþka günden kalan  pazarlamacýlar alacaklarý için geldiklerinde, elinde  avucunda ne varsa onu veriyor, bir þekilde borcu  günden  güne çoðalýyordu. Alacaklýlarýn üçü beþi  akþam  geldiklerinde de baþlýyor bir curcuna. Sýddýk Efendi bunalýyor:

   “Yav  hepiniz birden nerden çýktýnýz. Ben aha senden aldým”, diðerine dönüp:

   “-Senden ne zaman  para aldým arkadaþ?” dediðinde, müþteri de:

   “-Etme, eyleme  Sýddýk amca,  benden alýp ta  sütçüye vermedin mi,  üç gün önce? Deftere de yazdýðýný söyledin.  Hadi aç bakalým defteri” der.  Sýddýk Efendi  yazmadýðý belli olmasýn diye:

   “-Pekiy öyleysem doðrudur. Günahý vebalý senin boynuna”  deyip, adama parasýný veriyordu. Bunlar Sýddýk Efendinin hep cepten ödediði paralardý. Ayýn sonu  gelmeden  emekli  maaþýný da  bu þekilde bitirmiþtir. Sýddýk Efendi tüm bu durumlarý da müþterilerine bir güzel anlatýp  oðlundan dert yanar olmuþtu. ‘Kansýzlar iþletcez  diye açtýlar dükkaný  sonnada benim baþýma býrahtýlar. Olu mu  caným bu bana’  deyip  müþterilerin kendisine  haklýsýn Sýddýk amca demelerini beklerdi.

     Koskoca adam acýnacak durumlara düþmüþtü.  ‘Kendi kazancýmý harcayamýyom, çoluk çocuðun maskarasý oldum’ diye içi içini yiyordu. Ýyiki gecekondu arsasýný mütahite  vermiþti de  iki daire sahibi olmuþtu.

     Bir gün oðlu  Fatih’e:

    “-Dükkaný ne yapacaksanýz yapýn” dediðinde öðrenmiþti,  dükkanýn kendi üzerine olduðunu. Oðlu babasýnýn adýna dükkan iþletiyordu ama  Sýddýk Efendinin bundan haberi yoktu. Sonunda  ufak oðlu Yavuz’a, ‘devren satýlýk’ yazýsý yazdýrdý, gazeteye  ilan verdiler. Sýddýk Efendi iki milyar istiyordu gelen müþterilerden. Gelenler þöyle bir bakýyor çekip gidiyordu. Komþusu  Can:

   “-Sýddýk amca ne verirlerse ver kurtul” demiþti de:

    “- Olumu Can Efendi, þindi alaman þu böyük buz dolabýný iki milyara. Ben buzdolabý fiyatýna veriyon aha bütün bu mallarý.” Sýddýk Efendi  dükkanýný bir övüyorki sormayýn. Aradan onbeþ gün geçiyor  bir müþteri  bir milyar veriyor.  Sýddýk Efendi:

   “Olumu caným bi buçuk vedilerde vemedim”diyor.  Müþteri gittikten sonra komþusu Can:

   “-Verseydin ya Sýddýk amca,  gün gelecek bu fiyata da müþteri bulamýyacaksýn.” Dediðinde:

   “-Ölemi!  du bahak, Allah bizi biliyo” diyor.

       Bu arada  pazarlamacýlarda  tanýdýklarý Fikri Beye haber vermiþler  müþteri olarak  Fikri Beyde çaktýrmadan dükkaný göz altýna almýþtý.

      Sýddýk Efendi gelen müþterilere dükkaný vermeye vermeye  en son bir müþteriyle münakaþa eder. Müþteriye:                      “ -Yaharýn gene vemen  beþ yüze. Beþyüze olumu  caným” der. Tesadüfen  Can beyde  dükkandadýr. Can  müþteri varken  eðilip Sýddýk amcanýn kulaðýna  sessizce:

 “- Bak bunu da  bulamayacaksýn  ver kurtul”  demiþti. Sýddýk Efendi birden parlayýp Cana çatmýþ:

   “-Hep sizin yüzünüzden  veremedük  dükkaný” deyip,  müþteriyi kovmuþtu dükkandan.

        Komþusu  Can bir gün pencereden baktýðýnda dükkanýn önünde bir hareketlilik  görür. Bir  pikap gelmiþ  buzdolabýný  yüklüyorlar. Can  üþenmez iner aþaðý  Sýddýk Efendinin oðlu  Yavuz’a sorar:

   “- Kaça devrettiniz dükkaný?” diye. Yavuz:

  “-Yalnýz ikiyüz milyona  buzdolabýný sattýk, biriken kira borcuna karþýlýk raflarý dükkan sahibine býraktýk” der. Bu arada  bir yýðýn tarihi geçmiþ baharatlar,  konserveler,  ufak tüplerdeki kalem uçlarý  gibi satýlmayan mallarý da dýþarý yýðarlar. Mahallenin çocuklarý,  konu komþu alýr mallarý da Sýddýk Efendi  ‘kurtulduðunu’  sanýr dükkandan.

     Aradan beþ altý ay gibi bir zaman geçer, dükkanda kiralýk  yazýsý  halen durmaktadýr.  Dükkanýn çevresinde  bir adam dolaþýr. Ýki ellerini siper ederek  dükkan camýndan içeri bakmaktadýr. Adam dükkanýn ne kadar zamandýr boþ olduðunu bilmektedir. Sýddýk Efendinin kiraladýðý fiattan daha da aþaðý dükkaný kiralar. Adam  dükkana fazla masraf yapmaz. Raflarý,vitrinli dolabý, meþrubat soðutucusu  mevcuttur. Güzelce bir temizlettirir  ve dükkanýn altýndaki depoyu sürümü çok olan mallarla týka basa doldurur.  Vitrinli koca  buzdolabýný da getirip yerine  yerleþtirir, kanuni iþlerini halleder  iþletmeye açar dükkaný.

     Peþin aldýðý malý veresiye vereceði zaman, fiyat hanesini boþ býrakýp  müþteriden parayý alacaðý zamanki  zamlý fiyatý  uygular müþteriye.  Yeni dükkan sahibi  Fikri  Beydi. Müþteriyle arasýna bir mesafe koymuþ, kendi sisteminden asla taviz vermiyordu. Gazetenin haricinde, domates, soðan, salatalýk,  patates  gibi  ürünler koydu. Zaten bakkalý devralýrken kazanmýþtý. Sýddýk Efendi çok yakýnlarýnda açýlan baþka marketten dolayý þok olmuþtu zamanýnda. Müþterilerine de market açýldý da ondan  iþletemedik dükkaný diyordu. Fikri Beyin her fikri müþterilerinin hoþuna gidiyordu. Bakkal müþterisinin çok çeþit gibi bir beklentisi yoktu. Bunu bakkallar nasýl kurtulurdaki  yazýda da okumuþtu.

      Grosmarketin  yaptýðý bakkala mal koyma deneyinde  1250 çeþit malýn  425 adedi  iþlem görmesine raðmen  bu 425 ürünün  163  çeþidi cironun % 90 ýný oluþturuyor  diðer satýlamayanlarda stokta  bulunuyor.  Sýddýk Efendi stoktan kaybetmiþti. Evinin tam karþýsýndaki arý gibi çalýþan bakkalýna baktýkça üzülüyordu. Bir gün bakkaldan alýþveriþ yaparken  bakkalýn yeni sahibi Fikri Bey  Sýddýk Efendiye:

   “-Beni tanýdýn mý amca?” dedi. Sýttýk Efendi:

    “-Yooh  ne biim caným kimsin.” Fikri Bey:

   “-Hani bana bir milyara  dükkaný davretmemiþtin ya  iþte ben o kiþiyim. Ýki yüz  milyona  buzdolabýný  aldým. Ýki yüz milyona da içini raflarýyla birlikte devraldým. Ýçinde bir aylýk kirasý da dahil.” Sýddýk Efendi  dokunsalar aðlayacaktý. Birde üstelik vergi  çýkýp gelmiþti  iþlettiði zamandan kalan. Hiç bir þey söylemeden  sessizce ayrýldý dükkandan.