“PARA” NE KADAR ÖNEMLÝDÝR?

                Günlük hayatýmýzda her fýrsatta kullandýðýmýz paranýn maddi deðeri çok düþüktür. Maliyeti yalnýzca kýymetli kaðýt ve madendir. Parayý deðerli kýlan, kanunlarýmýzla belirlenen; üzerindeki yazýlý olan deðerdir. Mesela 200 tl’lik banknot ile 100 tl’lik banknotun maliyeti hemen hemen ayný iken, satýn alma gücü, biri diðerinin iki katýdýr.
                Para, günlük hayatýmýzý, ekonomik alýþveriþ faaliyetlerimizi oldukça kolaylaþtýran, ekonomik bir deðerdir. Bilindiði gibi para yokken, “takas” usulü ile alýþveriþ yapýlmakta idi. Bu ticaret þekli de oldukça zordu.
                Kimseye para bedava verilmiyor. Para kazanmak için, öncelikle belirli bir fedakarlýkta bulunulmasý gerekiyor. Yâni çalýþmak gerekiyor. Çalýþarak para kazanmanýn çeþitli yollarý vardýr :
                - Devlete hizmetimizi sunarak “maaþ” elde ederiz.
                - Ýþverene-patrona hizmetimizi sunarak “ücret” elde ederiz.
                - Birey veya þirket olarak mal ve hizmet üretip, insanlarýn hizmetine sunarak para kazanýrýz.
                - Mal veya hizmet alýp-satarak para kazanýrýz.
                - Bir de kumar, þans oyunlarý, hýrsýzlýk, dolandýrýcýlýk, tefecilik vb. para kazanma yollarý vardýr; ancak bu son madde meþru ekonomik faaliyet getirisi deðildir ve konumuzun dýþýndadýr.
                Peki, parayý ne için kazanýrýz? Elbette harcamak için. Nerelere harcarýz? Kiþisel farklýlýklarý ve öncelikleri olmak kaydýyla hayatýmýzý daha müreffeh kýlmak için ihtiyaçlarýmýza harcarýz. Parayý öncelikle alýn terimizle, çalýþarak (gerek beyin gücümüzle, gerekse adelelerimizle) helalinden, meþru yollarla kazanmamýz gerekir.
                Haram yollardan, yetim-öksüz hakký yiyerek, ticari hile (eksik ölçme-tartma vb) yaparak gayrimeþru yollardan para kazanmak doðru deðildir.
                Peki kazandýðýmýz parayý ne yaparýz ? Para kazanmak , asýl hedef deðil araç hedeftir. Asýl hedef; kazandýðýmýz para ile zamana ve deðiþen þartlara göre, özellik arz eden ihtiyaçlarýmýzý karþýlamaktýr. Para kazanma yönteminin farklýlýklarýndan daha fazla, harcama çeþitliliðimiz vardýr.
                Kazandýðýmýz parayý birinci sýrada, dengeli ve saðlýklý beslenmemize ayýrmamýz gerekir; ama bazý insanlarýn birinci sýrasý sigara ve alkol olabilir ki, bu davranýþ oldukça tehlikelidir. Bunu yapanlar yalnýzca paralarýný harcamakla kalmazlar; ayný zamanda Yüce Yaratýcý’nýn saðlýklý olarak ve de emanet olarak verdiði vücudumuzu da hovardaca harcamaktadýrlar.
                Beslenmeyi bazý insanlar oldukça pahalý ve lüks gýdalarla yaparken, bazýlarý da daha ekonomik ve daha saðlýklý yaparlar. Bu durum kiþisel tercihlerle, inançlarla, yaþanýlan çevre ile, yetiþme tarzý ile, ülkenin genel ekonomik durumu ile, borç durumu ile, kazancýn sürekliliði ve miktarý ile yakýndan ilgilidir.
                Ýkinci sýrada güvenlik ve barýnma harcamalarý gelir. Ýnsanlar karýnlarýný doyurunca giyinmelerine, ve güvenlikli bir barýnaða harcama yaparlar. Bu harcama kaleminde de kiþilerin farklý uygulamalarý göze çarpar. Mesela bazý insanlar çok kazansalar dahi; tutumlu, tasarruflu davranmak amacýyla orta ölçekte giyim ve barýnma harcamasý yaparken; bazý insanlar da aþýrý pahalý giyim ve lüks villalarý tercih ederler. Bu durumun sosyal, psikolojik, inançla ilgili, zevk ve tercihlerle ilgili, sosyal statü, meslek vb. bir çok faktörlerle çok yakýndan ilgisi vardýr.
                Üçüncü sýrada hayatý kolaylaþtýrýcý unsurlara (otomobil, modern cihazlar, makinalar vb.), zevk ve eðlenceye, eðitime, kültüre harcadýðýmýz paralardýr ki , en deðiþken olan grup bu harcamalardýr. Þöyle ki, bazý insanlar evden daha önce çok lüks bir otomobil sahibi olmak isterler. Fazlaca borca girerler, kazançlarýnda bir aksama olduðu zaman, “Dimyat’a pirince giderken eldeki bulgurdan da olurlar”. Zirâ bu durumda borçlandýklarý banka veya finans kurumu ya otomobili elinden alýr ya da ipotekleri satýþa çýkarýrlar. Her iki durumda da zevk ve mutluluk yarýda kalýr.
                Bazý insanlar çok kazansalar dahi, itidalli-ölçülü-dengeli hareket ederler; finansal plânlarýný iyi yaparlar. Harcama önceliklerini iyi tespit ederler. Orta boy bir otomobil alýrlar, borca girmezler, eðlencelerine, inançlarýnýn gereklerine, ehemmiyet verirler. Kazançlarýnýn bir kýsmýný (takriben %10) tasarruf ederler. Fakirin, garibin, yetimin hakkýný ayýrýrlar. Okul, hastahane, ibadethane gibi manevi dinamiklere pay ayýrýrlar veya güçleri daha fazlaysa tamamýný karþýlarlar.
                Bazý çok kazananlarýn, kazandýkça modern ihtiyaç skalalarý hýzla yükselir. 50bin tl’lik otomobilini satar, 200 bin tl’lik jip alýr. Daha da çok kazanýrsa 5 milyon tl’lik yat alýrlar. Ha arada bir de fakire (özellikle televizyon ana haberlere çýkan çok acil hastalara) yardým da ederler.
                Bazý babalar ve anneler, gelirleri çok yetersiz olmasýna raðmen eðitim ve öðretimin önemini kavrarlar; çocuklarýný en iyi þekilde okutmak için –eðer varsa- küçük boy otomobillerini dahi satabilirler.
                Bazý az kazananlar, önemini idrak ettiklerinden kazançlarýnýn %5’ini her ay eðitim-kültüre harcarken, bazý çok kazananlar o paranýn daha fazlasýný janjanlý mekânlarda tabak kýrarak ve içki tüketerek harcayabilirler. Bazý çok kazananlar her ay onlarca fakir öðrenciye burs verir. Diðer çok kazananlar ise, her ay Paris’e, Kýbrýs’a, Las Vegas’a iþ ziyaretleri(!)ne giderler.
                Elbette insanlarýn helalinden kazandýklarýný, istedikleri gibi harcama özgürlükleri vardýr; ama mülkün sahibinin Yüce Allah (c.c.) olduðuna inanýyorsak, “Ýlmi isteyene, mülkü dilediðime veririm” diyen Yaratýcý’ya kulak veriyorsak; kazancýmýzý harcarken, tasarruf – tutumluluk, öksüze-yetime, fakire fukaraya yardým etme, kazancýmýzý verene þükretme, almadan verme, yardýmseverlik, diðergamlýk, maneviyata-eðitime-öðrenmeye önem verme vb. faktörleri aklýmýzdan çýkarmamamýz gerekmektedir.
                Buraya kadar paranýn nasýl kazanýldýðýný ve harcandýðýný örneklerle anlatmaya çalýþtýk. Para her insan için gerçekten çok önemli gibi görülüyor. Her insanýn, en azýndan asgari geçimini saðlayacak kadar kazancý olmazsa hayatý gerçekten zora girer. Kiþi, eðer tembel ve atalet sahibiyse çok kötü bir durumdur. Bu durumda yapacak pek fazla bir þey yoktur. Eðer çalýþmak isteðinde olduðu hâlde, iþ bulamýyor veya saðlýðý el vermiyorsa, sosyal devlet veya hayýrseverler bu problemi hemen çözmelidirler.
                Peki ünlü sanatçý Özdemir Erdoðan, “Paranýn ne önemi var, mühim olan insanlýk” diye bir þarký yaptý. Para gerçekten önemli, ama bazý durumlarda da diðer faktörler paranýn önüne rahatça geçebiliyor. Þöyle ki ;
                - Issýz bir yolda  –Allah Korusun - trafik kazasý geçirdiniz. Üzerinizde de çok yüklü paranýz var. Acil yardýma ihtiyacýnýz var, bütün arabalar sizi görünce gaza daha hýzlý basýyorsa (ki böyle insanlarýn olduðuna inanmýyorum), size yardým için durmuyorlarsa, 112 acili aramýyorlarsa; insanlýðýn önemli olduðu, paranýn iþe yaramadýðý, insanlýðýn öldüðü an iþte o andýr.
                - Bir mafya, bir kiralýk katile, bin tl karþýlýðýnda cinayet iþlettirebiliyorsa (ki böylelerinin olduðuna da inanmak istemiyorum) paranýn önemli olduðu, insanlýðýn öldüðü an iþte o andýr.
                - Gece bir ailenin yatak odasýndan para veya ziynet eþyasý çalmak isteyen bir hýrsýz, uyandýðý ve müdahale ettiði için ev sahiplerini öldürebiliyorsa, iþte o an maddiyatýn þahlandýðý, insanlýðýn öldüðü andýr.
                Bu defa da paranýn öldüðü, insanlýðýn þahlandýðý birkaç örnek verelim.
                - Oldukça zengin bir iþ adamýna, genç bir kadýn gelir. Kanser olan çocuðunun tedavisi için çok acil 25bin dolar ister. Adam derhal çekini yazar, verir, “geçmiþ olsun” dileklerini sunar. Ertesi gün biri gelir, iþ adamýna “Sen böyle birine yardým yapmýþsýn, doðru mu?” der. O da “Evet doðru” der. “Öyle bir hasta yok, kadýn seni dolandýrdý” der. Ýþ adamý heyecanlý bir þekilde “Yâni þimdi kanser hastasý bir çocuk gerçekte yok mu?” der. Adam da, “Öyle bir hasta yok” der. Ýþ adamý ellerini Allah’a (c.c.) açarak “Ya Rabbi sana þükürler olsun, bugün aldýðým en güzel haber!” der. Ýþte paranýn öldüðü; insanlýðýn, yardýmseverliðin, affediciliðin, þükrün, diðergamlýðýn, inancýn, dürüstlüðün þahlandýðý an.
                - Zengin bir iþ adamýnýn emrinde çalýþan yetkili bir müdür, dikkatsizlik ve tedbirsizlik sonucu þirketi yüz bin dolar zarara uðratýr. Müdür suçludur, patronun makamýna çýkar, “Özür dilerim, vereceðiniz cezaya razýyým, hemen iþten ayrýlabilirim” der. Patron, adam gibi adamdýr. “Bu konudaki eðitimin ve deneyimin bize biraz pahalýya mâl oldu; ders al, önlem al, vazifene devam et” der. Ýþte paranýn sýfýr olduðu; insanlýðýn, affediciliðin, baþarýsýzlýktan deneyim ve ders almanýn þahlandýðý an.
                - Bir örnek daha, bir fabrikada çalýþan usta gece sabaha kadar ateþler içinde yanan bebeðini acile götürür. Ýþi uzar, o gün iþe gidemez, telaþtan patrona haber vermeyi aklýna getiremez; unutur. O gün o ustanýn yetiþtireceði iþler bitirilemediði için, sipariþ veren firma patronu fena hâlde paylar, ve iþi iptal eder. Ertesi gün , iþe gelen ustaya patron hiçbir þey sormadan aðýr hakaretler eder, ustayý fena hâlde rencide eder. Usta da hiçbir þey söylemez, aðlayarak ceketini alýr, hiç düþünmeden iþ yerini terkeder.
                Usta açýsýndan, paranýn (ücretin) yerde süründüðü; onurun, þahsiyetin, karakterin þaha kalktýðý an.
                Patron açýsýndan, affediciliðin, insanlýðýn yerde süründüðü ; hýrsýn, öfkenin, aþaðýlamanýn, çalýþana ; ona para kazandýrana deðer vermemenin þaha kalktýðý an.
                Bazý zenginler bir anda çok büyük bir mal varlýðýný, hayýrlý bir iþe vakfederler. Hem vergilerini tam öderler, hem de milletine okul, hastane vb. kurumlar bahþederler. Bunlarý yaparken de dünyanýn en mutlu insanýdýrlar.
                Bazý zenginler – Allah Korusun – aðýr bir hastalýða yakalanýrlar. Dünyanýn masrafýný yaparlar, ambulans uçaklarla yurtdýþýna tedaviye giderler, ancak yaratýcýnýn dediði olur. Para hiçbir iþe yaramaz.
                Çok yüklü bir parayla iþ seyahatine giderken ýssýz bir yerde –Allah Korusun- kaza geçirdiniz. Yardýmcýlara ulaþamadýnýz, acýktýnýz, susadýnýz, ama gýdaya ulaþamýyorsunuz. Ýþte o anda paralarý yiyemezsiniz. Paranýn iþe yaramadýðý anlardan birisi de böyle durumlardýr.
                Para, akýllý olan insanoðlunun elinde, hükmettiði, yönettiði, rasyonel ve rantabýl yerlere kanalize ettiði faydalý bir deðerdir. Asla insaný negatif-olumsuz yerlere çekmemeli; haktan, adaletten, insanlýktan, yardýmseverlikten, þükürden, infak eyleminden alýkoymamalýdýr.
                Maddi zenginlik güzeldir ama, manevi zenginlikle elele tutuþursa çok daha güzel olur. Helalinden de olsa kazandýðýmýz para bizi þýmartmamalý, þaþýrtmamalý, kibirlendirmemeli, israfa yöneltmemeli, geldiðimiz yeri, vatana-millete, çalýþanlarýmýza, topluma ve inançlarýmýza karþý sorumluluklarýmýzý asla unutturmamalýdýr.
                Yrd. Doç. Dr. Süleyman COÞKUNER
                21. Dönem Burdur Milletvekili
                (0 532 471 70 16)