                                                                       "Kartal yuvas�d�r S��t'te bur�lar,
                                                                       Devletin z�rh�d�r s�n�rda u�lar,
                                                                       Gazi Osmanlara za�l� k�l��lar
                                                                       Yunus Emrelere s�z verilmeli..."

(Niyazi Y�ld�r�m Gen�osmano�lu)

Son zamanlarda TRT'de yay�nlanan "Dirili� Ertu�rul" dizisi Osmanl�y� g�ndeme getirdi. Tarih, dizilerden ��renilemezse de diziler sayesinde tarihe olan ilgi artt�r�labilir. Nitekim �yle de oldu. Madem bu g�nlerde hep Ertu�rul Gazi konu�uluyor, biz de istedik ki bu konuyu g�ndeme getirelim. Belirsizliklerle dolu Osmanl�n�n kurulu�una ��k tutmaya �al��al�m. Bu �er�evede Osman Bey'in babas� olan Ertu�rul Gazi'yi konu�al�m.

Tarih�ilerin b�y�k ��kmaz�: S�leyman �ah m�, G�nd�z Alp mi?

O�uzlar�n Kay� Boyu'na mensup olan Ertu�rul Gazi, Osmanl� �mparatorlu�unun kurucusu Osman Bey'in babas�d�r. Osmanl� ��nar�n�n k�k� olan Ertu�rul Gazi'nin 1188 y�l�nda do�du�u rivayet edilse de do�um tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Annesi Hayme Hatun'dur. Sungur Tekin, G�ndo�du ve D�ndar adlar�nda �� karde�i bulunmaktad�r.

Rivayetlere g�re Ertu�rul Gazi'nin babas�, Mezar-� T�rk'te yatan S�leyman �ah't�r. Rivayet diyorum ��nk� tarih�iler bu konuda hemfikir de�ildir. S�leyman �ah, Osmanl�lar� Anadolu'ya getiren ki�idir. O�uzlar�n 24 boyundan biri olan Kay� Boyu'nun en �nemli isimlerinden biri olan Kaya Alp'in o�ludur. 1227'ye kadar ya�ad�� rivayet edilir. S�leyman �ah, F�rat Nehri �zerinden Caber'e giderken bo�ularak �ehit d��m��t�r. �ld�kten sonra, bug�n s�n�rlar�m�z d��nda kalan tek T�rk topra�� olan, S�leyman �ah T�rbesi'ne g�m�lm��t�r. Bu t�rbe DEA� tehlikesine kar�� Suriye topraklar�ndaki yeni yerine ta��nm��t�r.

Malumdur ki tarih�ilerin bir k�sm� Ertu�rul Gazi'nin babas� olarak G�nd�z Alp'i i�aret ederler. G�n�m�z tarih�ilerinden Halil �nalc�k, �lber Ortayl� ve Yavuz Bahad�ro�lu da bu g�r��tedir. Osmanl� erken d�nem kaynaklar�ndan olan Ahmed�(�. 1412), Karaman� Mehmed Pa�a(�. 1481), Enver�(�. 16. y�zy�l) ve Ruh�(�. 1522) Ertu�rul Gazi�nin babas�n� G�k Alp�in o�lu G�nd�z Alp olarak verir. A��kpa�az�de(�. 1484), Oru� Bey(�. 16. y�zy�l) ve Ne�r�(�. 1520) ise Ertu�rul Gazi'nin babas�n� Kaya Alp�in o�lu S�leyman �ah olarak verirler.

Kad�n�n dev(let)le�ti�i g��l� bir portre: Ertu�rul Gazi'nin annesi Hayme Ana...

Rivayetler odur ki Ertu�rul Gazi'nin annesi Hayme Ana, S�leyman �ah'�n e�idir. Kocas�n�n �l�m�nden sonra Kay� Boyu'nun ba��na ge�erek "Devlet Ana" lakab�n� alm��t�r. �lene kadar obas�n�n ba��nda kalm��t�r. Hayme Ana devlet evinin sars�lmaz dire�idir. Karde�leriyle ihtil�fa d��t��nde o�lu Ertu�rul'un yan�nda durmu� ve onu desteklemi�tir. Hayme Ana, Yunus Emre gibi Anadolu�nun payla�amad�� muteber ve m�stesna bir simad�r. Ankara'n�n Haymana il�esinde makam� vard�r. �l�enin ad� da ondan gelmektedir.

Hayme Ana'n�n II. Abd�lhamit taraf�ndan yapt�r�lan t�rbesi K�tahya'n�n Domani� il�esindedir. O, Osmanl� tarihinde, kendisine m�stakil t�rbe yap�lan ilk kad�nd�r. Buraya ayn� zamanda Hayme Ana'n�n heykeli de dikilmi�tir. G�n�m�zde K�tahya Domani�te h�l� Eyl�l ay�n�n ilk pazar g�n�, geleneksel olarak ��Hayme Ana�y� Anma ve G�� leni� d�zenlenmektedir. ��lenlerde Domani� yaylas�ndan S��t�e g�� yeniden canland�r�lmaktad�r. Yine Eyl�l ay�n�n ikinci haftas�nda Bilecik�in S��t il�esinde �Ertu�rul Gazi�yi Anma ve S��t �enlikleri/Y�r�k Bayram�� d�zenlenerek Ertu�rul Gazi y�d edilmektedir.

"Tarihi an'aneye g�re h�k�mdar ��karan be� O�uz boyundan biri olan Kay�lar'a mensup Ertu�rul Gazi'nin atalar�, Anadolu'nun ilk fethi s�ras�nda Sultan Tu�rul Bey ve Alparslan'�n emirlerinin maiyetinde olarak �nce Ahlat b�lgesine gelmi�ler ve buradan Anadolu'ya yap��lan gaza ve f�tuhat hareketlerine kat�lm��lar. Daha sonra Ahlat emirlerine ba�lan�p onlar�n maiyetinde G�rc�lere ve Trabzon Rum �mparatorlu�u'na kar�� sava�m��lard�. XIII. y�zy�l ba�lar�nda Ahlat'�n Eyy�biler'in eline ge�mesi ve ard�ndan Mo�ollar'�n Ahlat b�lgesini istilas� �zerine Mardin'e gelerek kendileri gibi Kay� boyuna mensup bulunan Artuko�ullar�'na ba�land�lar. Burada bir m�ddet kald�klar� anla��lan G�nd�z Alp ve beraberindeki T�rkmenler, Mo�ollar'�n Mardin ve �evresini ya�malamas� sonucunda bu b�lgeden de ayr�larak Anadolu i�lerine do�ru hareket ettiler."(1)

Tarihin gidi�at�n� de�i�tiren yi�it bir T�rkmen beyi: Ertu�rul Gazi

Yine rivayetlere g�re S�leyman �ah'�n d�rt o�lundan biri olan Ertu�rul Gazi, Osmanl�'n�n en �nemli manev� �ahsiyetlerinden say�l�r. S�leyman �ah �l�nce boy i�erisinde kavgalar ba� g�stermi�tir. Ertu�rul'un karde�leri G�ndo�du ve Sungur Tekin, Orta Asya'ya g�� etmi�, o di�er karde�i D�ndar'la Anadolu'da kalarak Sel�uklu saflar�nda Mo�ollara kar�� sava�m��t�r. B�ylelikle de Anadolu'yu Bizans ve di�er tehlikelere kar�� korumu�tur.

Yi�it bir T�rkmen Beyi olan Ertu�rul Gazi, S��t ve �evresine yerle�tikten sonra Bizans s�n�r� boylar�nda bulunan di�er u� beyleriyle birlikte m�cadeleyi s�rd�rd�� gibi kom�u Rum beyleriyle (tekfurlar) dostluk kurmaya da �al��t�. S��t' e yerle�mi� olan Kay� a�ireti her ge�en g�n biraz daha b�y�yerek kuvvetlendi. Ertu�rul Gazi ya�lan�nca Kay� a�iretinin idaresini o�lu Osman Bey'e b�rakt��. Daha sonra 1281(veya 1282) senesinde 90 ya�lar�nda Bilecik'in S��t il�esinde vefat etti. Ruhu ��d, mek�n� cennet olsun.

Ertu�rul Gazi c�mert, �efkatli, dirayetli, sebatk�r, vakarl�, ilkeli, d�r�st, fedak�r, adil, merhametli, a��k y�rekli, samimi, sab�rl�, ileri g�r��l�, faziletli ve hay�rsever bir insand�.

Bu tarih� �ahsiyetlerden bahsedip de Osmanl�'n�n manev� sultanlar�ndan birisi olan �eyh Edebali'yi unutmamak gerekir. �eyh Edebali Hazretleri, Osmanl� Devleti'nin kurulu�una "manevi destek" veren bir b�y�k �ahsiyettir. Mezar� Bilecik'tedir. Kendisi, b�y�k bir �sl�m �limidir. G�n�l ehli bir Allah dostudur. Rivayetlere g�re 120 y�l gibi uzun bir �m�r s�rm��t�r. Bilecik'te vefat etmi�tir. Rivayetlere g�re Ertu�rul Gazi'nin, o�lu Osman Gazi'ye vasiyeti ��yledir: "Ey o�ul!.. Beni k�r ama �eyh Edebali'yi k�rma... Bana kar�� gel, ona asla... O, bizim boyumuzun ��d�r!" Bu vasiyet onun Edebali'ye verdi�i k�ymeti g�stermektedir.

�te yandan Ertu�rul Gazi'ye dair ��yle de bir hik�ye anlat�l�r: "Ertu�rul Gazi, bir gece �limlerden birinin evine misafir olmu�tu. Oturup sohbet ettiler. Ve yatma vakti geldi. Ev sahibi "Hay�rl� geceler!" dedi ve ayr�ld� odadan. Ertu�rul Gazi tam yatacakt� ki k�ble duvar�nda, i�lemeli bir k�l�f i�inde Kur'�n-� Kerim'in as�l� oldu�unu g�rd�. Ve edebinden o gece yatamad�. Allah kel�m�na olan sayg�s�ndan dolay� o geceyi diz �st� oturarak ge�irdi. Ve hi� uyumad�... Ancak sabaha kar�� i�i ge�ti bir ara. Ve k�sa bir r�ya g�rd�. R�yas�nda, gaipten: 'Ey Ertu�rul!.. Sen benim kel�m�ma h�rmet ettin... Ben de senin evl�d�na bir 'ulu devlet' ihsan ederim ki k�yamete kadar yery�z�nde devam eder' denildi kendisine. Osmanl� Devletinin bu kadar uzun bir �m�r s�rmesini bu kutlu r�yaya dayand�ranlar vard�r.

Zaman�n yekpare bir �n'a d�n��t�� yer: Ertu�rul Gazi t�rbesi

D�nyaya adalet da��tan Osmanl� Devletinin kurucusu Osman Gazi'nin muhterem babas� olan Ertu�rul Gazi'nin t�rbesi Bilecik iline ba�l� S��t il�esinin bir kilometre do�usunda S��t-Bilecik yolu �zerinde bulunmaktad�r. Kay� a�iretine mensup olanlar ve �zellikle Karake�ili a�ireti, Ertu�rul Gazi'nin �l�m�nden sonra onun t�rbesini manev� bir ziyaret yeri h�line getirmi�ler ve y�llarca buray� ziyaret ederek ��lenler tertiplemi�, cirit, g�re� gibi mill� oyunlarla atalar�n� anm��lard�r. Ertu�rul Gazi'nin t�rbesi bug�n de ayn� �ekilde ziyaret edilmekte ve S��t'te her y�l Ertu�rul Gazi'yi anma �enlikleri d�zenlenmektedir.

"Ertu�rul Gazi'nin �l�m�n�n ard�ndan Osman Bey, �ncelikle babas�n�n t�rbesini Bilecik'in S��t il�esinde a��k bir mezar olarak yapt�rm��t�r. Sonralar� I. Mehmet �elebi taraf�ndan t�rbe haline getirilmi�tir. Sultan III. Mustafa d�neminde 1757 y�l�nda, yeniden yap�l�rcas�na onar�lm�� ve ilk yap�l��taki h�li tamamen de�i�tirilmi�tir. 1886 y�l�nda II. Abd�lhamit taraf�ndan yeniden onar�lm�� bir de yan taraf�na �e�me eklenmi�tir.

Ertu�rul Gazi T�rbesi alt�gen planl�, �zeri kubbe �rt�l� olmakla beraber, dikd�rtgen bir giri� sonras� i�eriye ula��lmaktad�r. Giri�in yanlar�nda iki�er pencere bulunmaktad�r. T�rbenin duvarlar� bir s�ra ta� ve iki s�ra tu�la �eklinde �r�lm��t�r. Sandukan�n yer ald��, t�rbenin i�indeki bat� ve g�neydo�u duvarlar�na dikd�rtgen pencereler a��lm��t�r. Ayr�ca, onar�mlar esnas�nda t�rbenin giri� kap�s� yan�nda bir kitabe yer almaktad�r. Daha sonra, t�rbenin ikinci kez onar�m�n� yapt�ran II. Abd�lhamit, babas� Abd�lmecit ad�na ikinci bir kitabe yapt�rm��t�r. Bah�ede, t�rbenin do�usunda Ertu�rul Gazi'nin e�i Halime Hatun'un, bat�s�nda karde�i D�ndar Bey ile o�ullar�ndan Savc� Bey'in kabirleri, alt� metre kadar �tesinde de Bursa'n�n fethinden (1326) sonra vasiyeti gere�i naa�� bu �ehre nakledilen Osman Gazi'nin makam- kabri yer al�r. Bunlardan ba�ka, 1970'1i y�llarda t�rbenin �n�nde bulunan alana tarihteki T�rk devletlerinin kurucular�na ait b�stler yerle�tirilmi�tir. II. Abd�lhamid onar�m� s�ras�nda t�rbenin yak�n�na ziyaret�iler i�in misafirhane niteli�inde bir han ile bir imarethane

in�a edilmi�, ancak bu yap�lar g�n�m�ze ula�mam��t�r."(2)

Osmanl�n�n uzun �mr�n�n s�rr�: "�nsan� ya�at ki devlet ya�as�n"

Osmanl� devletinin alt� as�r boyunca g��l� bir �ekilde ayakta kalmas�, onun mazlumlara kar�� efkatli, zalimlere kar�� sert ve dirayetli olmas�ndan kaynaklanmaktad�r. Ne zamanki bu hasletler yok olmaya ba�lam��, i�te o zaman madd� ve manev� ��z�lme kendini g�stermi�tir. Onun i�indir ki Osmanl�'n�n maneviyat hamurunu yo�uran �eyh Edebali'nin dile getirdi�i "�nsan� ya�at ki devlet ya�as�n" d�sturunu b�t�n zamanlarda �ok �nemsiyoruz.

Son s�z kelimelere ruh �fleyen merhum Niyazi Y�ld�r�m Gen�osmano�lu �airimize d��er: "Gazi alperenler i�e koyulun/Gayr� s�ze vakit az verilmeli/Bidevi atlara r�zg�rca soluk/Ve y�ld�r�mlarca h�z verilmeli//�anl� kitap �nderimiz k�l�nd�/�man sancak g�nderimiz k�l�nd�/�klim-i Rum, minderiniz k�l�nd�/Ol mindere kavi diz verilmeli// Barak Baba,Sar� Saltuk orada,/Hac� Bekta� Veli,Taptuk orada,/Bir m�barek vatan yapt�k orada,//Ki, bir can dilerse bin verilmeli//T�re, nizam, yol ve yordam her kula/Usul, erkan,edep, erdem her kula,/Yirmi d�rt saatte her dem her kula,/Allah'�n buyru�u uz verilmeli//�natla girmeyin soy sop fasl�na/Kurtsa kurt itse it d�ner asl�na/Rum �lkelerinde O�uz nesline /Peygamber kavlince �z verilmeli//��inde olanlar bir nebze iman/G�nl�n� mazluma eder s�t liman/Halk� ay�rmadan kafir M�sl�man/A�sa a�,a��ksa bez verilmeli//Bu k�l��lar iller fethi i�indir/Bu kitaplar diller fethi i�indir/T�rk�ler g�n�ller fethi i�indir/C�mle ozanlara saz verilmeli."

Bilinmelidir ki milenyum denilen bu �a�da barut f��s�na d�n��m�� d�nyaya sulh ve sel�met yine Osmanl�n�n g�n�l co�rafyas�ndan gelecektir. Yunuslar�n, Mevl�nalar�n, Hac� Bekta�-� Velilerin, Hac� Bayram Velilerin, Somuncu Babalar�n ve Aziz Mahmud H�dayilerin g�n�l diliyle konu�ursak her yer ve her �ey g�ll�k g�listanl�k olacakt�r. Sel�m olsun o g�nlere. Sel�m olsun o tatl� dillere. Sel�m olsun zaman� g�zelle�tirenlere. Sel�m olsun.

Dipnot: 1-2) TDV �sl�m Ansiklopedisi, Ertu�rul Gazi Camii ve T�rbesi, M. Bahar Tanman

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Osmanl� ��nar�n�n K�k� Ertu�rul Gazi Ve T�rbesi ba�l�kl� yaz� M.Nihat Malko� taraf�ndan 10.09.2022 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.