İNCE OLAN KAŞ UCU/FİTNEDİR İŞİ GÜCÜ –KIYAFETNÂME--1.
BÖLÜM--
Bugün konumuz ‘’Kıyâfetnâme’’
Kıyâfetnâme denince tabii
ki pek çoğumuzun
aklına hemem insanların giydiği
elbiseler gelebilir ve
hatta ‘’Sami Hoca
herhalde moda üzerine
bir şeyler anlatacak.’’
Diye düşünülebilir ama
değil.
O halde başlayalım konuya yavaş
yavaş.
KIYAFE(T) İLMİ:
Bir kimsenin saç
göz el ayak kulak- ten rengi- boy vs gibi bütün
fiziki uzuvlarının dış görünüşlerinden o uzuvların
sahibi olan insanların
ahlaki yapıları ve
karakterleri hakkında hükümler vermek
veya zahiri görünüşünden
batıni ( iç ) vasıflarını
tahmin ve tahlil
edebilmek ilmine Kıyafet ilmi
veya Latince olarak
Physiognomie adı verilmiştir.
Bu ilmin
sahiplerine Kayif veya Kıyafetşinas
adı verilmiştir.
Evet.. Görüldüğü gibi insanların
uzuv özelliklerinden huy
ve karakter tahlili
yapılması bayağı bayağı bir ilim kabul
edilmiştir ve bu
durum sadece Türk veya İslam
medeniyetleri için söz
konusu değildir.
Kıyafet ilmi genelde
Kıyafetü’l İsr ve
Kıyafetü’l Beşer olarak ikiye
ayrılır.
Kıyafetü’l İsr insanların veya
binek hayvanlarının ayak
izlerinden yola çıkarak
o insan veya
hayvan hakkında cinsiyetine
varıncaya kadar sonuçlar
çıkarabilme ilmiyken Kıyafetü’l
beşer yukarıda da
değindiğimiz gibi kişinin uzuvlarının
özelliklerinden huy ve
karakter tahlili yapmaktır.
Bu alanda en
önemli eserler Nesimi’nin
Kıyafetü’l Firase adlı
eseri ile Fatih Sultan
Mehmet’in hocası Akşemsettin’in
oğlu Hamdullah Hamdi’nin
Kıyafetnamesidir. Ayrıca Erzurumlu
İbrahim Hakkı’nın Marifetname
adlı eserinin bir bölümü
de başlıbaşına Kıyafetnamedir.
Kıyafetname yazanlar insan uzuvları
ile karakterleri arasında
bir takım ilişkiler
kurarlarken ve hatta
ciddi ciddi hükümler
verirken bu hükümleri verebilmek
için kaç kişi
üzerinde deneme yapmışlardır bilmiyorum elbette. Mesela biraz sonra
okuyacağınız Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın kıyafetnamesine göre
saçı sarı olanın
işi gücü kibirlenmek ve kızgınlıkmış.
Bu sonuca kaç
kişi üzerinde deneme ya
da gözlem yaparak
varmış bilmek mümkün
değil. Hatta ilerideki bölümlerde
göreceğiniz üzere mesela ‘’ Memesi uzun
olan kadının sütü
az olur’’ demiş. İyi de hele de yaşadığı yüzyılda kadınların
memelerini ve süt
verme oranlarını inceleme
imkanı neredeyse sıfırken
bu sonuca nasıl
varabilmiş onu da bilmiyorum.
Dahası bu tahillerin
ilmi bir karşılığı var mıdır günümüzde
ondan dahi bîhaberim
ama öte yandan
böyle bir bilim
var.
Evet...Şimdi Erzurumlu İbrahim
Hakkı’nın Kıyafetnamesini ele
alıyoruz. Bakalım insanların
uzuv özellikleri ile
karakterleri arasında nasıl
bir ilişki varmış?
BOY VE
HUY/ KARAKTER İLİŞKİLERİ
1-Kim ki boyudur tavîl
Sâde dil olur cemil.
(Boyu uzun olanların kalbi saf ve temiz olur).
2-Kim ki boyu dir kasi
Hilesi vardır kesir.
(Kısa boylu olanların hileleri, aldatmaları çoktur).
3-Kim ki vasat boyludur
Âkil ve hoş huyludur.
(Orta boylu olanlar akıllı ve hoş huylu olurlar).
SAÇ ÖZELLİKLERİ VE HUY/ KARAKTER İLİŞKİLERİ
4-Kim ki saçı sert olur —
Akılla cüret bulur.
(Sert saçlı olan akılla atılganlığı bulur).
5-Kim ki saçı nerm olur
Ebleh ve bî şerm olur.
(Saçı yumuşak olan sâf ve utanması az olur).
6-Kim ki saçı sarıdır
Kibr-ü gazab kâridir.
(Saçı sarı olanın işi, kibirlenme ve kızgınlıktır).
7-Kim ki saçıdır kara
Sabrı var anı ara.
(Siyah saçlı olan sabırlıdır, onu ara).
8-Kumral ise saç güzel
Sahibidir bî bedel.
(Kumral saç güzeldir, sahibi bedelsizdir).
9-Saçı az olan latîf
Oldu arif ve zarif.
(Saçı az olan, lûtufkâr, bilgiç ve nazik olur).
10-Saçı çok olsa zenin
Fehmi az olur anın.
(Saçı çok olan kadının, anlayışı az olur).
BAŞ ÖZELLİKLERİ VE HUY/KARAKTER İLİŞKİLERİ
11- Başı küçük aklı az
Olsa ona deme raz.
(Başı küçük olanın aklı azdır, gizli şeyin varsa ona söyleme)
12-Yassı ise fark-ı ser
Sahibi çekmez keder.
(Başının tepesi yassı olan keder (üzüntü) çekmez).
13- Cild-i seri berk olan
Hayreder, etmez ziyan.
(Başının derisi ince olan, hayır yapar, zarar vermez)
14-Akraâ olma yakın
Bed huy olur pek sakın.
(Kel adama yaklaşma, kötü huylu olur, ondan sakın)
15-Olsa kafası arız
Humkiledir ol marîz.
(Enît kafalı olan, ahmaklık illetine tutuktur)
ALIN ÖZELLİKLERİ VE
HUY/ KARAKTER İLİŞKİSİ
16-Cebhesi dayyık olanın
Dayk olur hülku anın.
(Alnı dar olanın içi de dar, sıkıntılı olur.
17- Yumru olursa cebin
Sahibi zişt ve gabin.
(Alnı yumru olan, çirkin ve kaim kafalı olur)
18-Cebhesi olan arız
Bed huy olur çün marîz.
(Alnı enli olan kötü huylu olur, çünkü hastadır).
19- Mu'tedil olsa cebin
Sahibini bil emin.
(Alnı normal olanı, emin (güvenilir) bil).
20-Cebhesi bî Çin olan
Kâhil olur bi güman.
(Alnı buruşuksuz olan, şüphesiz tembel olur
21-Cebhesi uzundur fehîm
Az ise olmuş kerîm.
(Alnı uzun olan anlayışlı, az ise cömert olur)
KAŞ ÖZELLİKLERİ VE
HUY/ KARAKTER İLİŞKİKERİ
22- Kaş arası Çin olan
Ğam yüküdür ol heman.
(Kaş arası az olanın gamı/ üzüntüsü çok olur)
23-İnce olan kaş ucu
Fitnedir işi gücü.
(Kaşının ucu ince olanın, işi gücü fitnedir.)
24-Kaşta çok olan kılı
Mükesser olur gussalı.
(Kaşının kılları çok olanın, üzüntüleri de çok olur).
25-Kaşı açık doğrudur
Çatma ise uğrudur.
(Kaşı açık olan doğrudur, çatma kaşlı olan hayduttur.)
26-İnce kaş olur cemil
Kibre tavîli delil.
(ince kaşlı güzel olur, uzunu ise kibirli olmanın delilidir).
27-Kaşı mukavves olan
Dilber olur her zeman.
(Kaşı yay gibi olan, her zaman güzel olur).