SORU VE CEVAPLARLA T�RK KADINININ SE�ME VE SE��LME HAKKINI ELDE ETMESݗ2. B�L�M

SORU: T�rk kad�n� ilk kez hangi tarihte muhtarl�k se�imlerine kat�lma, se�me ve se�ilme hakk� elde etti?

CEVAP: T�rk kad�n� ilk kez 26 Ekim 1933 de K�y Kanununda yap�lan bir de�i�iklikle muhtar se�me ve se�ilme hakk�na kavu�tu.

SORU: �lk kad�n muhtar�m�z kimdi? Ba�l�ca icraatlar� neler oldu?

CEVAP: �lk Kad�n Muhtar�m�z Ayd�n �limizin �ine il�esine ba�l� Karpuzlu k�y�nden ��kt�. 35 Ya��ndaki G�l Han�m ( G�l Esin ) Karpuzlu k�y� muhtar� olarak se�ildi.( 12 Kas�m 1933 )

G�l han�m�n ba�l�ca icraatlar� aras�nda gen�lerin kahvelere gitmesini �nlemek, k�z ka��rma olaylar�na son vermek ve �zellikle k�z �ocuklar�n�n okula g�nderilmesi i�in canla ba�la �al��mak gelmektedir.

SORU: Kad�nlara muhtar se�me ve se�ilme hakk� verildi�inde G�l Esin d��nda da muhtar olarak se�ilen kad�n olmu� muydu?

CEVAP: G�l Esin d��nda da kad�n muhtar se�ildi�ine dair baz� i�aretler vard�r. Nitekim G�l Esin�in ilk kad�n muhtar olmad�� y�n�ndeki itirazlara bakacak olursak ba�ka kad�n muhtarlar�n se�ildi�ini de s�yleyebiliriz. Mesela zaman�n Menemen Kaymakam� Ali Nihat Bey ilk kad�n muhtar�n Menemen�den Kudret Han�m oldu�unu telgrafla �ine Kaymakam�na ve gazetelere bildirmi�se de itiraz�na pek kulak asan olmam��t�r. Ayn� �ekilde Yalova il�esinden de itiraz gelmi� ve Yaloval�lar kad�nlara muhtar se�me ve se�ilme hakk� verilmeden �nce bile 1932-1934 y�llar� aras�nda Yalova�n�n Gac�k K�y�nde Muhtarl�k yapan Meliha Han�m�n (Meliha Man�o ) ilk kad�n muhtar oldu�unu iddia etmi�lerdir.

Bu �rneklerin d��nda 1915-1917 y�llar� aras�nda Mardin�in Midyat il�esinin Mercimekli k�y�nde muhtarl�k yapan Kehle Han�m, Cumhuriyet d�neminde de muhtarl�k yapm��t�r.

Mardin- Midyat deyince H�k�met Kad�n Filmine konu olan Hat� Han�m� da unutmamak gerekir. 1957 de Belediye ba�kan� olan kocas� Nuri Midyat��n �l�m� �zerine Midyatl�lar taraf�ndan ba�kan aday� olarak g�sterilen Hat� Han�m ( Zekiye Midyat ) okuma yazmas� olmad�� halde belediye ba�kan� se�ilen ilk kad�n olmu�tur ama �ok k�sa s�re i�inde okuma yazmay� ��rendi�i gibi k�z �ocuklar�n�n okula g�nderilmesi i�in b�y�k gayretler sarfetmi�tir.

Resmi kay�tlar�m�za g�re ilk kad�n muhtar�m�z G�l Esin�dir.

SORU: T�rk kad�n�na milletvekili se�me ve se�ilme hakk� hangi tarihte nas�l sa�lanm��t�r?

CEVAP: T�rk kad�n� belediye ve muhtarl�k se�imlerinde se�me ve se�ilme hakk�na sahip olduktan sonra art�k onlar�n milletvekili de olabilecekleri y�n�ndeki g�r��ler daha a��rl�k kazanmaya ba�lam��t�. 5 Aral�k 1934 de �ntihab-� Mebusan Kanunun10 ve 11. Maddeleri de�i�tirilerek ( Milletvekili se�me ve se�ilme kanunu ) sorun halledildi.

10. Madde: Yirmi ya��n� bitiren kad�n, erkek her T�rk mebus se�mek hakk�na haizdir

11. Madde: Otuz ya��n� bitiren kad�n, erkek her T�rk mebus se�ilebilir.

Yap�lan bu de�i�ikliklerden sonra baz� kad�nlar zaman�n tek siyasi partisi olan Cumhuriyet Halk F�rkas�na ( G�n�m�z�n CHP si ) m�racaat ederek aday olmu�lar ve nihayet CHF 5 �ubat 1935 de on yedi kad�n aday�n s�imlere girece�ini duyurmu�tur.

SORU: Kad�nlar�n ilk kez milletvekili oldu�u se�imler hangi tarihte yap�ld�? �lk kad�n milletvekilleri kimlerdi ve bunlar�n meslekleri neydi?

CEVAP: Kad�nlar�n ilk kez milletvekili se�ildikleri genel se�imler 8 �ubat 1935 de yap�ld�. Bu se�im sonucunda on yedi kad�n,milletvekili olarak meclise girdi. Bunlar �unlard�:

Afyon: Mebrure G�nen� (Mersin Belediye �yesi)
Ankara: Sat�( Hat� ) ��rpan (Ankara Bitik Nahiyesi Kazank�y Muhtar�)
Antalya: T�rkan �rs Ba�tu� (Antalya�da Lise M�d�r�)
Bal�kesir: Sabiha G�k��l Erbay (�zmir K�z Muallim Mektebi M�d�r�)
Bursa: Ay�e �ekibe �nsel (�neg�l �saviran�da �ift�i)
Edirne: Dr. Fatma �akir Memik (Gureba Hastanesi �� Hastal�klar� M�tehass�s�)
Erzurum: Nakiye Elg�n (�stanbul �ehir Meclisi �yesi)
�stanbul: Fakihe �ymen (Bursa K�z Lisesi M�d�r�)
�zmir: Benal Nevzad �star Ar�man (CHF Vilayet �dare Meclisi �yesi)
Kayseri: Ferruh G�pg�p (Kayseri Belediye �yesi)
Konya: Bahire Bediz Morova Aydilek (Bolu Belediye �yesi)
Malatya: Mihri �ffet Pekta� (T�rk�e Muallimi)
Samsun: Meliha Ula� (Samsun Lisesi Muallimlerinden)
Seyhan(Adana): Fatma Esma Nayman (Adana Belediye �yesi)
Sivas: Sabiha G�rkey (Tokat Ortamektep Muallimi)
Trabzon: Seniha Hizal (Eski Maarif Umum M�fetti�i ve Yeni T�rkiye Mektebi M�d�r�)
Diyarbak�r: Huriye Baha �niz (Pedogoji Muallimi)

Ancak 1936 y�l�nda yap�lan ara se�imde meclise bir kad�n milletvekili daha girdi ve say� on sekiz oldu. Bu kad�n ise �ank�r��dan se�ilen Hatice �zgener�di.

SORU: �lk on sekiz kad�n milletvekili ka��nc� d�nem milletvekilleridir? Bunlardan ka�� daha sonraki d�nemlerde de milletvekilli�i yapm��lard�r?

CEVAP: �lk on sekiz milletvekili 1 Mart 1935- 27 Aral�k 1938 Tarihleri aras�nda g�rev yapan 5. D�nem milletvekilleridir. Bunlardan dokuzu 6. D�nemde yoktur. ( Sat� ��rpan, Ay�e �ekibe �nsel,Hatice �zgener, Huriye �niz Baha,Ferruh G�pg�p, Bahire Bediz Morova Aydilek, Fatma Esma Nayman,Sabiha G�rkey,Seniha H�zal)

SORU: Alt�nc� d�nem hangi tarihleri kapsar? Bu d�nemde meclise dahil olan yeni kad�n milletvekilleri var m�d�r?

CEVAP: Alt�nc� d�nem 3 Nisan 1939-15 Aral�k 1943 Tarihleri aras�n� kapsar. Bu d�nemde se�ilen yeni kad�n milletvekilleri �unlard�r:

Rukiye Belk�s Baykan-Ankara
Hacer Dicle- Kastamonu-
S�dd�ka M�mine �emsa ��cen- Seyhan (Adana)
Salise Abanozo�lu- Trabzon
Mergube G�rleyik- Sivas

SORU: Alt�nc� d�nemde ka� kad�n milletvekili vard�r mecliste?

CEVAP: Alt�nc� d�nemde ilk kad�n milletvekillerinden dokuzu mecliste oldu�u gibi yeni se�ilen be� kad�n milletvekiliyle birlikte mecliste kad�n milletvekili say�s� d�rt azalmayla on d�rde inmi�tir.

SORU: Yedinci d�nem hangi tarihler aras�n� kapsar? Bu d�nemde mecilsteki kad�n milletvekilleri kimlerdir.

CEVAP: Yedinci d�nem 8 Mart 1944- 14 Haziran 1946 y�llar� aras�n� kapsar. ( 1946 y�l�nda bilindi�i gibi �ok partili hayat ba�lam��t�r.)

Bu d�nemde 5. Yani ilk d�nem kad�n milletvekillerinden ikisi daha eksilmi�tir ( T�rkan �rs Ba�tu�,Meliha Ula�) B�ylece ilklerden 7 kad�n milletvekili yan�nda 6. D�nemde millet vekili olan
S�dd�ka M�mine �emsa ��cen ve Salise Abanozo�lu 7. D�nemde de milletvekili olmu�lard�r. Ayr�ca 7. D�nemde meclise be� kad�n milletvekili daha dahil olmu�tur:

Mebrure Aksoley- Ankara
Hasene Ilgaz- Hatay
�ehime Yunus- �zmir
Saada Emin Kaat��lar: Manisa
S�reyya Anamur- Trabzon

B�ylece meclisteki kad�n milletvekili say�s� yine on d�rtd�r.

TBMM de 5. D�nemden 1999 y�l�na kadar kad�n milletvekili say�s�nda 18 rakam�na hi� bir d�nem ula��lamam��t�r.

SORU: T�rkiye�nin ilk kad�n bakan� kimdir?

CEVAP: T�rkiye�nin ilk kad�n bakan� 12 Mart 1971 Muht�ras�ndan sonra kurulan Nihat Erim H�kumetinde kendisine Sa�l�k Bakanl�� g�revi verilen Prof Dr. T�rkan Akyol�dur. Yani T�rk kad�n�, bakan olabilmek i�in 1971 y�l�n� ve bir darbeyi beklemek zorunda kalm��t�r.

Se�imle milletvekili se�ildikten sonra bakan olabilen ilk kad�n ise 1987 Y�l�nda II. �zal H�kumetinin �al��ma ve Sosyal G�venlik Bakan� olan �mren Aykut�tur.

SORU: Kad�n TBMM Ba�kan�m�z oldu mu?

CEVAP: Hay�r olmad�. �lk kad�n Meclis Bakan Vekilimiz oldu ama Meclis ba�kan�m�z bu g�ne kadar olmad�.

�lk kad�n Meclis Ba�kan Vekilimiz 1965 Genel Se�imlerinde Mu� Milletvekili olarak se�ilen CHP Milletvekili Hayriye Ay�e Nermin Neft�i idi. 2003 y�l�nda 79 ya��ndayken Bodrum�da hayata g�zlerini kapad�.

SORU: �lk kad�n ba�bakan�m�z kimdi?

CEVAP: Bu soruyu espri olsun diye sordum. Bilmeyen yoktur san�r�m.

SORU: Kad�nlara se�me ve se�ilme hakk�n�n verili�inden 2015 se�imlerine kadar ka� erkek milletvekiline kar��l�k ka� kad�n milletvekili se�ildi?

CEVAP: 1935-2015 y�llar� aras�ndaki seksen senelik d�nemde TBMM ye 10.295 Erkek Milletvekili se�ilirken kad�n milletvekili say�s� sade 495 olmu�tur.

SORU: Kad�nlara pek �ok Avrupa Devletinden daha �nce mi se�me ve se�ilme hakk� tan�d�k?

CEVAP: Sorunun cevab� kesinlikle evettir. Sadece Avrupa de�il, d�nya devletlerinin pek �o�undan �nce elde etti T�rk kad�n� se�me ve se�ilme hakk�n�. Gelecek b�l�mde bunlar� da yazarak konuyu noktal�yaca��m.

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Soru Ve Cevaplarla T�rk Kad�n�n�n Se�me Ve Se�ilme Hakk�n� Elde Etmesi�2. B�l�m ba�l�kl� yaz� Sami Biber taraf�ndan 5.12.2019 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.