Eklenme Tarihi : 27.05.2009
Okunma Say�s� : 1515
Yorum Say�s� : 3

Son Yaz�lar�

T�RK�YEDE DARBELER VE SONU�LARI

27 MAYIS DARBES�
Demokrat Parti ve �ok Partili Hayat
T�rkiye’de darbeleri anlaya bilmek i�in darbelere zemin haz�rlayan fakt�rleri iyi irdelemek gerekir. Bunun i�in de 27 May�s ihtilalini anlamak i�in �ncelikle T�rk siyasi hayat�nda �ok partili sisteme ge�i� ve sonras�ndaki geli�meleri incelememiz gerekir.
II. D�nya Savas�'nda �talya, Almanya ve Japonya'n�n yenilmesiyle totaliter rejimler sona erdi. Demokratikle�me ve ekonomide liberalle�me reva�tayd�. Totaliter rejimler Bat�'ya g�ven vermemekteydi. Bununla birlikte T�rkiye �zerinde �zellikle Bo�azlar ve Do�u Anadolu ile ilgili talepleri nedeniyle Sovyet Rusya bir tehdit haline geldi.
Bu �artlar alt�nda Bati ile ili�kileri geli�tirmek i�in �ok partili hayata ge�irmek zorunda kal�nd�. CHP'nin istedi�i SCF'nin kurulusunda oldu�u gibi g�d�ml�, muhalefeti s�n�rl�, iktidara alternatif olmayan g�stermelik bir partinin kurulmas�yd�.
Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat K�pr�l� ve Refik Koraltan taraf�ndan demokratikle�me taleplerini i�eren bir �nergenin CHP meclis grubunca reddedilmesi �zerine 7 Ocak 1946 tarihinde �nerge sahiplerince Demokrat Parti kuruldu. ideolojik olarak CHP'den farkl� olmayan yeni parti daha az merkeziyet�i ve daha az b�rokratik bir devlet �ng�r�yordu.
II. D�nya Sava�� y�llar�na da al�nan ekonomik tedbirler halk� zor durumda b�rakm��t�. Bunlar 1940 tarihli Milli Koruma Kanunu (iktidara fiyat ve arazi belirleme, halk� zorunlu �al��t�rma yetkisi veriyordu), 1942 Varl�k Vergisi ve Milli M�cadele i�in konulmu� ve 1925'te kald�r�lm�� olan Ayniyat Vergisinin 1943'te tar�m �r�nlerine yeniden getirilmesi, CHP b�rokrasisinin halk� horlayan, bask� alt�na alan uygulamalar� nedeniyle halk DP'ye y�neldi.
DP' nin �nceden gerekli demokratik d�zenlemelerini yap�lmamas� halinde boykot edece�ini s�yledi�i, fakat sonradan kat�ld�� 21 Temmuz 1946'daki CHP'nin bask�n se�iminde CHP 390, DP 65 ve ba��ms�zlar da 7 milletvekili ile mecliste temsil edildi. Ancak a��k oy gizli say�m ilkesi ve CHP'li b�rokratlar�na keyfi uygulamalar nedeniyle se�imler tarihe �aibeli se�imler olarak ge�ti.
CHP 1950'ye kadar ge�en d�nem i�inde ilimli politikalar takip etmeye �al��t�. B�rokratlar�na tarafs�zla�t�rmas�, gizli oy a��k say�m gibi demokratikle�meler sa�land�. Recep Peker y�netimindeki uzla�maz, kati merkeziyet�i h�k�metin yerine Hasan Saka ve �emseddin G�naltay gibi �l�ml�lardan kurulu h�k�metler getirildi. K�sacas� CHP ge�mi� y�llardaki bask�c� kimli�ini halka unutturmaya �al��t�.
14 May�s 1950'deki se�imlerde DP 408, CHP 69 sandalye kazand�. Darbe s�ylentilerine ra�men iktidar el de�i�tirdi. CelaI Bayar cumhurba�kan�, Adnan Menderes ba�bakan oldu. �ktidar�n el de�i�tirmesiyle her iki parti de kimlik krizi ya�ad�. CHP 1950 se�imlerine son y�llarda uygulad�� ilimli politikalara g�venerek garanti g�z�yle bak�yordu, bu nedenle iktidar�na parti-devlet b�t�nle�mesinden kaynaklanan geni� yetkilerini DP'nin talebine ra�men k�s�tlamam��t�. Se�im sonu�lar� CHP'de tam anlam�yla sok etkisi yapt�. DP, iktidar�na geni� yetkilerine ra�men b�rokrasiye, orduya ve CHP' ye kar�� kendisini hi�bir zaman g�vende hissedemedi. Darbe s�ylentileri �zerine genelkurmay ba�kan�, kuvvet komutanlar� dahil 15 general ve 150 albay� emekliye ay�rd�.
DP, iktidar�n�n ilk bir ka� y�l�nda hava �artlar�n�n uygun olmas�yla hasad�n bolla�mas�, ekonominin iyile�mesi DP i�in n�fusun b�y�k bir k�sm�n�n ya�ad�� k�rsal kesimin oylar�n� garantiledi. CHP'nin DP'ye y�nelik klasik irtica s�ylemlerine kar�� (o y�llarda Ticanilerin Atat�rk heykel ve b�stlerine y�nelik sald�r�lar� vard�) 25 Temmuz 1951'de Atat�rk'� Koruma Kanunu ��kard�. Hatta dini istismar ediyor diye 8 Temmuz 1953'te Millet Partisi'ni kapatt�.
2 May�s 1954 se�imlerinde DP 503, CHP sadece 31 sandalye kazand�. DP' nin, gittik�e otokratikle�mesi, muhalefet �zerinde bask� kurmas� ve ekonominin k�t�le�mesi, enflasyonun artmas� �zerine kentli taban�n ve �niversite �yelerinin deste�ini kaybetti. Enflasyondan ilk etapta etkilenmeyen k�rsal kesimin deste�ini muhafaza etti. 27 Ekim 1957 se�imlerinde DP 424, CHP 178 sandalye kazand�. DP' nin g�c�n� devam ettirmesine ra�men baz� desteklerini yitirdi�i ortaya ��kt�.
CHP'liler se�imle iktidar olamayacaklar�n� anlay�nca se�im d�� yollarla iktidara gelme yollar�n� aramaya ba�lad�lar. �zellikle DP' nin halk katmanlar�n� politikaya sokmas�, CHP' nin malvarl��n�n kayna��n� ara�t�rmak i�in (CHP' nin devlet bankalar�n�n sermayesinden daha fazla serveti vard�) Tahkikat Komisyonu kurmas� ordu i�inde de rahats�zl�klara yol a�t�. DP giderek kendini daha g�vensiz hissediyor, gittik�e de muhalefet �zerindeki bask�lar�n� art�r�yordu. Bas�na y�nelik sans�rler, darbe s�ylentilerine kar�� ordu i�inde soru�turmalar...
DP iktidar�na kar�� renci eylemleri ba�lad�. CHP gen�lik �rg�tleri �stanbul ve Ankara'da g�steriler d�zenledi. H�k�met �stanbul ve Ankara'da s�k� y�netim ilan etti. Darbe s�ylentileri kar��s�nda kendi konumunu g��lendirmek i�in Menderes halka d�nd�. G��l� oldu�u Ege B�lgesi'nde mitingler d�zenledi. Ankara'ya d�nd��nde harp okulu ��rencilerinin g�sterisi h�k�metin prestijine a��r darbe vurdu. Harp Okulu ��rencilerinin g�sterisi �zerine h�k�metin bir soru�turma ba�latarak darbe planlar�n� ortaya ��kartaca��ndan korkan cunta erken davranarak 27 May�s 1960'da darbeyi yapt�.

27 May�s askeri darbesi, daha sonrakilerden farkl� olarak ordunun emir komuta zincirine itaat etmedi. Generaller eliyle de�il, daha alt r�tbeli subaylar, albaylar vb. marifetiyle ger�ekle�tirildi. Askeri darbeyle iktidara el koyan 27 May�s cuntas�n�n olu�turdu�u Milli Birlik Komitesinin �evresinde, daha sonra Do�an Avc�o�lu gibi sol-cuntac� ayd�nlar, CHP yanl�s� b�rokratlar topla�maya ba�lad�.
Askeri darbe, b�y�k kentlerde ��renci ve ayd�n kesimlerin DP kar��tl�� temelinde geli�en muhalefet r�zg�r�n�n �zerine binmi�ti. Bu nedenle 27 May�s, muhalif kitle hareketini ezen 12 Mart ve 12 Eyl�l askeri darbelerinden farkl� bir g�r�n�me b�r�nm��t�. O y�zden, burjuva solun etkisi ve k��k-burjuva solun da sahiplenmesiyle bir devrim olarak adland�r�ld�. Oysa neticede 27 May�s, onu ger�ekle�tiren alt r�tbeli subaylar�n niyetlerinden ba��ms�z olarak, kapitalist geli�menin �n�ndeki t�kan�kl�� a�an tepeden inme bir reform hareketi oldu.
Kemalist gelene�in uzant�s� milliyet�i sol cuntac�lar da, 27 May�s sayesinde, Demokrat Parti iktidar�n�n kendile-rine y�nelik bask�lar�n�n �c�n� �nde gelen �� burjuva siyaset�isini, DP h�k�metinin ba�bakan� Menderes'i ve yan� s�ra iki bakan�n� idam sehpas�na g�ndererek alm�� oldular.
27 May�s askeri darbesi 12 Mart ve 12 Eyl�l �rneklerinden farkl� �zelliklere sahip olsa bile, T�rkiye'de ger�ekle�en t�m askeri darbelerin ard�nda yatan �nemli bir ger�e�i de g�zard� etmemek gerekir. T�rkiye'de burjuva cumhuriyetin yap�lanmas�na damgas�n� basan ezen ulus �ovenizminin devam�n�, asl�nda 27 May�s'tan ba�layarak t�m askeri darbelerin harc�nda bulmak m�mk�nd�r.
T�rkiye'deki ola�an�st� siyasal rejimleri y�r�rl��e koyan stat�kocu g��le-rin, i��i s�n�f� hareketini ve toplumdaki genel devrimci y�kseli�i durdurmak kadar, K�rt ulusunun uyan��n� da daha ba��ndan ezmeye talimli olduklar� asla unutulmamal�. Bu g��ler, ezen ulus devletinin temsilcileri ve bu devletin asli koruyucular� olarak, siyasi ya�amda patlak veren gerilimleri (�zellikle K�rt sorunu, K�br�s sorunu, devlet�i laik�ilik sorunu gibi kendi varl�k nedenleriyle �zde�le�tirdikleri konularda) her zaman kendilerine ��kart�lm�� bir davetiye olarak alg�lam��lard�r. Bu ger�ek g�n�m�zde de ge�erlidir ve siyaset sahnemiz ayn� g��lerin ayn� sorunlar temelinde yaratacaklar� yeni gerilimlere a��kt�r!
27 May�s'� ger�ekle�tiren askeri cunta, darbenin gerek�eleri aras�nda K�rt sorunu konusundaki endi�elerini de dile getiriyordu. G�ya bir K�rdistan h�k�metinin kurulmas� i�in DP Grubu i�inde �al��malar y�r�t�ld�� ve baz� DP milletvekillerinin buna yard�mc� oldu�u kan�tlanm��t�. D�nemin �nde gelen baz� cuntac� subaylar�, biraz daha ge� kal�nsayd� T�rk vatan�n�n elden gidece�i y�n�nde k��k�rt�c� a��klamalar yap�yorlard�. Nitekim darbe sonras�nda pek �ok K�rt g�zalt�na al�nd�, bunlar Sivas'ta bir toplama kamp�na s�r�ld�ler, a��r i�kencelere t�bi tutuldular.
K�rt sorunundaki bu bask�c� tutumunu g�n y�z�ne ��kartmak istemeyen 27 May�s cuntas�, as�l olarak burjuva d�zendeki t�kan�kl��n kontroll� bi�imde a��labilmesi g�revine soyundu. Bu ama�la �stten baz� d�n��mlerin ger�ekle�tirilmesine giri�ildi ve bir Kurucu Meclis olu�turularak yeni bir Anayasa haz�rland�. Eskisine oranla daha liberal bir i�eri�e sahip olan 27 May�s Anayasas�n�n y�r�rl��e konulmas�yla, burjuva siyasal d�zenin parlamenter demokratik �er�evesi baz� bak�mlardan geni�letildi. Fakat �te yandan, bug�n b�y�k sermaye taraf�ndan bile burjuva demokratik i�leyi�le ba�da�maz il�n edilen Milli G�venlik Kurulunu da asl�nda 1961 Anayasas� getirdi. Zira unutulmamal� ki, T�rkiye'de al��ld�k burjuva demokrasisinin �ok dar olmas� nedeniyle daha sonra 'bol geldi' diye burjuva sa��n sald�r�s�na muhatap olan 27 May�s Anayasas�, neticede bir askeri darbe-nin �r�n�d�r. O d�nemin ko�ullar�nda ileri g�r�len baz� ad�mlar�n bizzat sivil ve asker b�rokrasinin eliyle at�lm�� olmas�, T�rkiye sol hareketi i�inde ordunun niteli�i konusunda ne yaz�k ki sonu ac�kl� bitecek bir bilin� �arp�lmas�n� da beslemi�tir. Yan� s�ra, 27 May�s askeri darbesinin niteli�i de do�ru kavranmam��t�r. Asl�nda 27 May�s askeri darbesi de�il, 27 May�s d�nemindeki toplumsal hareketlilik bir sol uyan��n habercisiydi. Bu siyasal ve k�lt�rel uyan��n temelinde, ku�kusuz ki T�rkiye'de kapitalist geli�meye ba�l� olarak bir i��i-emek�i hareketinin mayalanmas� yatmaktayd�. Ve e�er askeri darbeyle kontrol alt�na al�nmasayd�, bu sol uyan�� kendi ayaklar� �zerinde daha da ileri gidebilirdi. 27 May�s ola�an�st� rejimi, milliyet�i sol e�ilimli, ulusal kalk�nmac� anlay��a sahip bir askeri diktat�rl�k d�nemidir.
B�y�k ticaret temelinde d��a a��lmay�, emperyalist �rg�tlerle b�t�nle�meyi savunan DP iktidar�n� bir k�l�� darbesiyle yere seren 27 May�s, esasen sanayi burjuvazisinin i�ine yarad�. Bir ba�ka deyi�le bu darbe, b�y�k toprak ve b�y�k ticaret burjuvazisine kar�� art�k tarihsel hamle s�ras� gelen b�y�k sanayi burjuvazisinin �n�n� a�m�� oldu. Nitekim 1960 y�l�nda Devlet Planlama Te�kil�t�n�n kurulu�u ve be� y�ll�k kalk�nma planlar�n�n uygulamaya konulmas�yla sanayinin g��lendirilmesine h�z verilecekti. Kamuoyuna, askerin DP iktidar�ndan intikam almas� �eklinde yans�yan bu askeri darbe, i�in derininde egemen s�n�flar ittifak�ndaki a��rl�k noktas�n�n de�i�mesini sa�l�yordu. 27 May�s ola�an�st� rejimi, DP iktidar� d�neminde b�y�k tar�m ve ticaret burjuvazisinin a��rl�kta oldu�u iktidar blokuna son vererek, art�k sanayi burjuvazisinin hegemonyas�nda yeni bir burjuva iktidar blokunun kurulmas� i�in yolu temizlemi�ti.

Milli Birlik Komitesi, �stanbul �niversitesi Rekt�r� S�dd�k Sami Onar ba�kanl��nda ��retim �yelerinden m�te�ekkil bir Anayasa Komisyonu kurdu. Komisyon Avrupa'daki geli�en sosyal devlet anlay��n�n da etkisiyle liberal bir anayasa haz�rlad�. 1961 Anayasasi'yla yeni kurumlar olu�turuldu. Anayasa Mahkemesi, Milli G�venlik Kurulu ve Dan��tay'�n yetkilerinin artt�r�lmas�yla iktidar�n denetlenmesine a��rl�k verildi.
31 A�ustos'ta parti liderleri askerlerin g�zetiminde toplanarak bir deklerasyon yay�nlad�. Askerlerin CHP'nin iktidar olmas� i�in en uygun Propaganda zeminin olu�turulmas�na y�nelik al�nmas�n� istedi�i �nlemler �unlard�:
1) 27 May�s Devrimi'ni siyasal ama�larla sorgulamamak ve istismar etmemek.
2) Atat�rk Reformlar�'n� korumak.
3) �slam'� siyasi ama�larla istismar etmemek.
4) Yassiada Mahkemesi kararlar�n� istismar etmemek.
15 Eyl�l 1961'de Yassiada Mahkemesi, Adnan Menderes, Fatih R�st� Zorlu ve Hasan Polatkan'�n idam�n� onaylad�. 16 Eyl�l'de Zorlu ve Polatkan, bir g�n sonra da Menderes idam edildi.
15 Ekim 1961'de se�imler yap�ld�. CHP 173 sandalye al�rken, DP' nin devam� say�lan neo-demokrat partiler (Adalet Partisi 158, Yeni T�rkiye Partisi 65, Cumhuriyetci K�yl� Millet Partisi 54) toplam 277 sandalye kazand�lar.
Sonu�lar i�eride ve d��ar�da, Menderes'in bir zaferi ve 27 May�s rejimine kar�� halk�n bir kini olarak yorumland�.
Solun neredeyse tamam� 27 May�s'� "ilerici" olarak de�erlendirmi�, sahiplenmi�tir. "Darbeler demokratik a��dan de�il diyalektik a��dan de�erlendirilir, ne getirmi�, ne g�t�rm�� nemli olan o." seklinde bir bak�� a��lar� vard�r. (Tan�ll�, s.56)
Se�im sonu�lar� ortadayd�. Bu durumda askerin k��las�na d�nmesi pek olas� de�ildi. 1962 ve 1963'te bir dizi basarisiz darbe giri�imleri oldu.
1965 se�imlerinde bir partinin meclise hakimiyetini engellemek i�in nisbi se�im sistemi uyguland�. Fakat bu S�leyman Demirel liderli�indeki Adalet Partisi' nin y�kseli�ini �nleyemedi. Se�imlerde AP 240, CHP 134, di�er sa� partiler (Millet P+CKMP+YTP) 61, ��i Partisi 15 sandalye kazand�.
1965' ten sonra muhalefet soka�a tast�. �niversiteler ��renci eylemleriyle, fabrikalar i��i grevleriyle fel� oldu, k�rsal kesimde k�yl�lerin toprak i�galleri ba�lad�.

12 MART MUHTIRASI

1960'l� y�llar�n sonlar�nda T�rkiye'nin ��kmazlar� yeni bir askeri m�dahalenin ayak seslerini duyurmaya ba�lad�. 1969 se�imlerinden Adalet Partisi (AP) tek ba��na iktidar olarak ��kt�. Ancak, Demokrat Partililer'in siyasal haklar�n�n iadesi konusunda ��kan g�r�� ayr�l�� partiden b�y�k bir grubun kopmas�na neden oldu ve Demokratik Parti ad�yla yeni bir parti kuruldu.

Bu b�l�nme h�k�metin meclisteki oy oran�n� d��r�rken, zay�f h�k�metlerden yak�nan kesimlerin eline de b�y�k bir koz ge�mi� oldu. Bu arada 1960'l� y�llar�n ortalar�nda ba�layan ��renci hareketleri 1970'lerin ba��nda nitelik de�i�tirmi�, �e�itli gruplar silahl� eylemlere ba�lam��t�. Sendikalar i�in haz�rlanan yasa tasar�s�na kar�� 15 -16 Haziran 1970'de ger�ekle�tirilen i��i eylemleri de toplumsal huzursuzlu�un bir ba�ka g�stergesiydi.

Huzursuzluk, AP'yi ba��ndan beri DP'nin devam� olarak g�rm�� olan Silahl� Kuvvetleri de derinden etkiledi. 70'lerin ba��nda, Silahl� Kuvvetler reform taleplerini y�ksek sesle ifade etmeye ba�lad� ve kuvvet komutanlar�n�n ba�bakana �lkenin i�inde bulundu�u durumla ilgili uyar� mektuplar� g�ndermesi askeri m�dahale s�ylentilerinin yayg�nla�mas�na yol a�t�.

Bu arada Silahl� Kuvvetler i�inde bir kesim "milli devrimci bir geli�me stratejisi" benimsedi ve benzerlerine M�s�r ve Cezayir'de rastlanan "sol" bir askeri m�dahale aray��na girdi. B�t�n bu geli�meler kar��s�nda, Ba�bakan S�leyman Demirel istifa �nerilerini s�rekli geri �evirdi ve g�vensizlik oyu almadan h�k�metten �ekilmesinin s�z konusu olmayaca��n� bildirdi.

Bu ortamda T�rk Silahl� Kuvvetleri'nin �st y�netimi h�k�mete bir muht�ra verdi ve 12 Mart Muht�ras� diye an�lan bu m�dahaleyle yeni bir d�neme girildi.

D�rt imzal� muht�ra
Genelkurmay Ba�kan� Orgeneral Memduh Ta�ma�, Kara Kuvvetleri Komutan� Orgeneral Faruk G�rler, Hava Kuvvetleri Komutan� Orgeneral Muhsin Batur ve Deniz Kuvvetleri Komutan� Oramiral Celal Eyiceo�lu'nun imzas�n� ta��yan muht�ra �u maddelerden olu�tu:

1- Parlamento ve h�k�met, s�regelen tutum, g�r�� ve icraatlar�yla yurdumuzu anar�i, karde� kavgas�, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar i�ine sokmu�, Atat�rk'�n bize hedef verdi�i uygarl�k seviyesine ula�mak �midini kamuoyunda yitirmi� ve anayasan�n �ng�rd�� reformlar� tahakkuk ettirememi� olup, T�rkiye Cumhuriyeti'nin gelece�i a��r bir tehlike i�ine d��r�lm��t�r.

2- T�rk milletinin ve sinesinden ��kan Silahl� Kuvvetleri'nin bu vahim ortam hakk�nda duydu�u �z�nt� ve �mitsizli�ini giderecek �arelerin, partiler�st� bir anlay��la meclislerimizce de�erlendirilerek mevcut anar�ik durumu giderecek anayasan�n �ng�rd�� reformlar� Atat�rk�� bir g�r��le ele alacak ve ink�lap kanunlar�n� uygulayacak kuvvetli ve inand�r�c� bir h�k�metin demokratik kurallar i�inde te�kili zaruri g�r�lmektedir.

3- Bu husus s�ratle tahakkuk ettirilemedi�i takdirde, T�rk Silahl� Kuvvetleri kanunlar�n kendisine vermi� oldu�u T�rkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve kollamak g�revini yerine getirerek, idareyi do�rudan do�ruya �zerine almaya kararl�d�r. Bilgilerinize.

Demirel istifa etti
Muht�ray�, anayasa ve hukuk devleti anlay��yla ba�da�t�rman�n m�mk�n olamayaca��n� belirten Ba�bakan Demirel hemen istifa ederken, Cumhurba�kan� Cevdet Sunay ordunun g�revini yapt��n�, ana muhalefet partisi CHP lideri �smet �n�n� ise ba�bakan�n istifas�n�n demokratik bir istifa oldu�unu s�yledi.

Muht�ra ba�lang��ta de�i�ik �evrelerce de desteklendi. Ama 12 Mart��lar'�n ilk �nemli icraatlar�ndan biri ordu i�inde geni� bir tasfiye yapmak ve "sol" darbe haz�rl�klar� i�inde oldu�u s�ylenen subaylar� ordudan ��kartmak oldu. Ard�ndan 1961 Anayasas�'n�n �ng�rd�� temel hak ve �zg�rl�klere �nemli k�s�tlamalar getirilen ola�an�st� bir ara rejim d�nemine girildi.

Kendisine yeni h�k�meti kurma g�revi verilen CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, partisinden istifa ettikten sonra, 26 Mart'ya yeni h�k�meti a��klad�. 25 ki�ilik kabinede 5 AP'li, 3 CHP'li ve 1 de MGP'li �ye yer al�rken, kalan 14 bakan TBMM d��ndan se�ildi. Bu arada yasad�� rg�tlerin banka soygunlar� ve adam ka��rma eylemleri h�zla devam ediyordu.

H�k�met, 26 Nisan'da sol muhalefeti iyice sindirmek amac�yla �stanbul, Ankara ve �zmir'in de bulundu�u 11 ilde s�k�y�netim ilan etti ve hemen ard�ndan geni� �apl� tutuklamalar ba�lad�. S�k�y�netim komutanl�klar� �e�itli derneklerin faaliyetlerini durdururken, baz� gazetelerin yay�m�na ge�ici bir s�re i�in yasak koydu.

Elrom Olay�
17 May�s'ta �srail'in �stanbul Ba�konsolosu Efraim Elrom'un Mahir �ayan'�n �nderli�ini yapt�� T�rkiye Halk Kurtulu� Cephesi adl� yasad�� rg�t taraf�ndan ka��r�lmas� ve �rg�t�n, tutuklu arkada�lar� serbest b�rak�lmad�� takdirde Elrom'un �ld�r�lece�i yolunda a��klama yapmas�, h�k�metin tavr�n�n iyice sertle�mesine neden oldu.

Olay �zerine Ba�bakan Yard�mc�s� Sadi Ko�a�'�n radyoda okudu�u h�k�met bildirisinde, Elrom'un derhal serbest b�rak�lmamas� halinde bu eylemi d�zenleyen �rg�tle uzaktan yak�ndan ili�kisi bulunan herkesin tutuklanarak s�k�y�netim komutanl�klar�na teslim edilece�i, ba�konsolos �ld�r�ld�� takdirde de idam cezas� �ng�r�len geriye y�r�tmeli yasalar ��kar�laca�� a��kland�.

Bu arada g�venlik g��leri yayg�n bur tutuklama dalgas� ba�latt�. Aralar�nda �lke �ap�nda �nlenmi� gazeteci, sendikac� ve ��retim g�revlisinin de bulundu�u sol g�r��l� bir ki�i g�zalt�na al�nd�. Ka��r�l��n �zerinden bir hafta ge�mesine ra�men Elrom'un izine rastlanamamas� �zerine 23 May�s'ta �stanbul'da 15 saat s�reyle soka�a ��kma yasa�� kondu.

Ayn� g�n Elrom, Ni�anta��'nda bir evde �aka��na �� kur�un s�k�larak �ld�r�lm�� halde bulundu. 27 May�s'ta olayla ilgisi olduklar� a��klanan 4 ki�i g�zalt�na al�nd�. 30 May�s'ta ise Elrom'un ka��r�larak �ld�r�lmesi olay�na kar��t�klar� gerek�esiyle aranan Mahir �ayan ve H�seyin Cevahir'in bir binba��n�n k�z�n� rehin alarak s��nd�klar� �stanbul Maltepe'deki ev ku�atma alt�na al�nd�.

Operasyonlar
Bu arada yine Elrom olay�yla ilgili olarak aranan Cihan Alptekin ve Tayfun Cinemre Tekirda�'da yakaland�. 31 May�s'ta da Ad�yaman'daki Nurhak Da��'nda g�venlik g��leriyle �at��maya giren 6 eylemciden Sinan Cemgil, Kadir Manga ve Alpaslan �zdo�an �ld�r�l�rken, biri ka�t�, �teki iki e�lemci sa� olarak ele ge�irildi.

G�venlik g��leri 1 Haziran'da Maltepe'deki eve operasyon d�zenledi. H�seyin Cevahir �ld�r�l�rken, Mahir �ayan yaral� olarak yakaland�. Rehine olarak tutulan Sibel Erkan sa� olarak kurtar�ld�. 16 Temmuz'da Deniz Gezmi� ve arkada�lar�n�n, 16 A�ustos'ta da Mahir �ayan ve arkada�lar�n�n yarg�lanmas�na ba�land�.

9 Ekim'de Deniz Gezmi� ve 17 arkada�� idama mahkum olurken, 30 Kas�m'da Mahir �ayan ve 4 arkada�� tutuklu bulunduklar� Maltepe Askeri Ceza ve Tutukevi'nden t�nel kazarak firar ettiler. Bu arada 20 Eyl�l'de temel hak ve �zg�rl�klere b�y�k k�s�tlamalar getiren anayasa de�i�iklikleri benimsendi.

3 Aral�k'ta aralar�nda Ba�bakan Yard�mc�s� Sadri Ko�a� ve Atilla Karaosmano�lu'nun da bulundu�u 11 bakan "kalk�nma hamlesini ve reformlar� Atat�rk�� bir g�r��le ger�ekle�tirme olana�� kalmad�� inanc�yla" h�k�metten istifa etti. Bu istifalar 1. Erim h�k�metinin sonunu getirdi. Yeniden Ba�bakanl�k g�revine getirilen Erim, 11 Aral�k'ta yeni bakanlar kurulu listesini a��klad�.

�damlara Onay
10 Ocak 1972'de Askeri Yarg�tay; Deniz Gezmi�, Yusuf Aslan ve H�seyin �nan'�n idam karar�n� onaylad�. 19 �ubat'ta �stanbul F�nd�kzade ve Arnavutk�y'de d�zenlenen operasyonlar sonucunda Mahir �ayan'la birlikte firar edenlerden Ziya Y�lmaz yaral� olarak yakaland�. Ula� Bardak�� ld�r�ld�.

27 Mart'ta Ordu'nun �nye il�esindeki NATO Hava �ss�'nde g�revli 3 �ngiliz teknisyen Mahir �ayan ve arkada�lar� taraf�ndan ka��r�ld�. G�venlik g��leri 30 Mart'ta eylemcilerin Niksar'�n K�z�ldere k�y�nde sakland�klar� eve operasyon d�zenleyip, aralar�nda �ayan'�n da bulundu�u 10 eylemciyi �l�, Ertu�rul K�rk��'y� de sa� olarak ele ge�irdi.

�at��ma s�ras�nda �ngiliz teknisyenler de �ld�. K�z�ldere operasyonundan sonra g�venlik g��leri yurt �ap�nda duruma hakim oldu ve bu arada Deniz Gezmi�, Yusuf Aslan ve H�seyin �nan 6 May�s'ta idam edildi. 12 Mart ara rejimi, Erim'den sonra Ferit Melen h�k�metiyle devam etti.

Bu arada genelkurmay ba�kanl��n� devral�p cumhurba�kan� se�ilebilmek i�in bu g�revinden istifa eden Faruk G�rler'in cumhurba�kan� olma giri�imi sonu�suz kal�nca 12 Mart��lar ilk b�y�k darbeyi ald�lar.

Fahri Korut�rk'�n Cumhurba�kan� se�ilmesinden sonra ba�bakanl��a atanan Naim Talu �lkeyi se�imlere g�t�rd� ve 14 Ekim 1973 se�imleriyle birlikte, partiler�st� h�k�metlerle y�r�t�len 12 Mart ara rejimi sona erdi.

8 May�s 1972: �smet �n�n�, 6 May�s’ta yap�lan 5. Ola�an�st� Kurultay�’nda se�imi kaybedince, 33 y�l 4 ay 11 g�nd�r s�rd�rd�� CHP Genel Ba�kanl��’ndan istifa etti. Bu g�reve 14 May�s’ta B�lent Ecevit se�ildi

12 EYL�L DARBES�
1970'li y�llar�n sonlar�nda ter�r olaylar�n�n artmas�yla, T�rkiye'nin bir kan g�l�ne d�nmesini neden g�steren Silahl� Kuvvetler emir komuta zinciri i�inde 12 Eyl�l 1980 g�n� y�netime el koydu. Demokrasiye ara verilen o sonbahar sabah�na nas�l gelindi?

1980 y�l�n�n ilk ay� i�inde �l� say�s� 2000'i a�t�. �skenderun'da bir polis karakoluna, Adana'da da bir askeri araca d�zenlenen silahl� sald�r�larda 3 polis ve 2 er �ld�r�ld�. Mart ay�nda Zile'de ��kan Alevi - S�nni �at��mas� 1 ki�inin �l�m�yle sonu�land�.
Ayn� ay i�inde Urfa'da kur�una dizilen 8 ki�iden 6's� �ld�, �stanbul'da da bir bankan�n �n�nde n�bet tutan 2 er soyguncular�n kur�unlar�yla can verdi. Nisan ay�nda �stanbul'da yazar �mit Kaftanc�o�lu silahl� sald�r�yla �ld�r�ld�.

May�s ay�nda d�zenlenen sald�r�larda ise T�mgeneral Sabri Demira� yaralan�rken, MHP Genel Ba�kan Yard�mc�s� G�n Sazak ya�am�n� yitirdi. Haziran ay�nda �stanbul'da CHP'nin Beyo�lu MHP'nin de Gaziosmanpa�a il�e ba�kanlar� �ld�r�ld�.Temmuz ay�nda �orum'da patlak veren olaylarda 26 ki�i ya�am�n� yitirdi, �stanbul'da da eski ba�bakanlardan Nihat Erim, sendikac� Kemal T�rkler ve CHP milletvekili Abdurrahman K�ksalo�lu silahl� sald�r�ya u�rayarak hayat�n� kaybetti.A�ustos ay�nda Ankara'da bir sendika ba�kan�, otomobiline a��lan yayl�m ate�i sonucu can verdi. 1980 y�l�n�n Temmuz-A�ustos aylar�nda doruk noktas�na ��kan ve bir y�lda 10 binli rakamlar� bulan �iddet olaylar� 12 Eyl�l darbesinden sonra birden bire azalarak 1983'te 185'e kadar d��t�.
Siyasi Kaos Y�llar�
1970'li y�llar sona ererken T�rkiye a��r bir siyasal ve ekonomik bunal�mla kar�� kar��yayd�. 1977 se�imlerinden sonra istikrarl� bir h�k�met kurulamad�� gibi, iki b�y�k parti CHP ve AP aras�ndaki diyalog neredeyse tamam�yla ortadan kalkm��t�.

1979 Kas�m'�nda Demirel ba�kanl��nda, d��ar�dan MHP ve MSP destekli AP az�nl�k h�k�metinin kurulmas� da siyasal istikrars�zl�� sona erdirmeye yetmedi. Bu arada g�nde 25-30 ki�inin ya�am�na mal olan siyasal ve toplumsal �iddet olaylar� da b�t�n h�z�yla s�r�yordu.�stikrars�zl��n yan� s�ra giderek artan �iddet olaylar�ndan tedirgin olan ordunun �st kademesi, 27 Aral�k 1979'da Milli G�venlik Kurul Ba�kan� s�fat�yla Cumhurba�kan� Fahri Korut�rk'e bir uyar� mektubu g�nderdi. Korut�rk'�n 2 Ocak 1980'de kamuoyuna duyurdu�u uyar� mektubunda, �lkenin i�inde bulundu�u durumun de�erlendirilmesi yap�ld�ktan sonra ��yle deniliyordu."T�rk Silahl� Kuvvetleri �lkemizin bug�nk� hayati sorunlar� kar��s�nda siyasi partilerimizden bir an �nce, milli menfaatlerimizi �n plana alarak, anayasam�z�n ilkeleri do�rultusunda ve Atat�rk�� bir g�r��le biraraya gelerek anar�i, ter�r ve b�l�c�l�k gibi devleti ��kertmeye y�nelik her t�rl� hareketlere kar�� b�t�n �nlemleri m��tereken almalar�n� ve di�er anayasal kurulu�lar�n da bu y�nde yard�mc� olmalar�n� �srarla istemektedir."
Uyar� G�zard� Edildi
Cumhurba�kan� Fahri Korut�rk'�n kamuoyuna duyurdu�u, ter�r ve b�l�c�l�k olaylar�n�n art��yla ilgili uyar� mektubu gerek iktidar gerekse muhaletef partileri taraf�ndan g�rmezden gelindi. Her iki taraf da bu mektubun muhataplar� olmad�klar�n� a��klad�lar. Bu durum �teden beri bir m�dahale haz�rl�� i�inde olan ordunun �st kademesinin bu y�ndeki haz�rl�klar�n� h�zland�rd�.

Ordunun mektubu adresini bulamadan ortada kal�rken, 6 Nisan 1980'de Cumhurba�kan� Fahri Korut�rk'�n g�rev s�resinin dolmas� mevcut bunal�mlara bir yenisinin eklenmesine yol a�t�. Siyasi partiler bir isim �zerinde uzla�maya varamay�nca yeni cumhurba�kan�n� se�mek bir t�rl� m�mk�n olmad�. Bu g�revi Cumhuriyet Senatosu Ba�kan� �hsan Sabri �a�layangil aylarca vekaleten y�r�tt�. 1980 sonbahar�na gelindi�inde kriz b�t�n h�z�yla s�r�yordu ve bir�ok ilde s�k�y�netim ilan edilmi� olmas�na ra�men �iddet olaylar� her ge�en g�n t�rman�yordu. Bu arada baz� kesimler ordunun duruma bir an �nce m�dahale etmesi i�in sab�rs�zl�k g�steriyorlard�.
Ordu Y�netimde
12 Eyl�l 1980 g�n� sabah saatlerinde T�rk Silahl� Kuvvetleri, emir-komuta zinciri i�inde y�netime do�rudan el koydu. Darbeyle birlikte Genelkurmay Ba�kan� Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutan� Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutan� Orgeneral Tahsin �ahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutan� Oramiral Nejat T�mer ve Jandarma Genel Komutan� Orgeneral Sedat Celasun'dan olu�an 5 ki�ilik bir Milli G�venlik Konseyi kuruldu.

MGK Ba�kan� Kenan Evren darbenin gerek�elerini ayn� g�n ��le saatlerinde yapt�� radyo ve televizyon konu�mas�nda kamuoyuna a��klad�. Yine ayn� g�n yay�mlanan 1 numaral� MGK bildirisi �u sat�rlar� i�eriyordu:

Milli G�venlik Konseyi'nin 1 Numaral� bildirisi ��yle:
“Y�ce T�rk Milleti;
B�y�k Atat�rk’�n bize emanet etti�i �lkesi ve milletiyle bu b�t�n olan, T�rkiye Cumhuriyeti Devleti, son y�llarda, izledi�iniz gibi d�� ve i� d��manlar�n tahriki ile, varl��na, rejimine ve ba��ms�zl��na y�nelik fikri ve fiziki haince sald�r�lar i�indedir.
Devlet, ba�l�ca organlar�yla i�lemez duruma getirilmi�, anayasal kurulu�lar tezat veya suskunlu�a b�r�nm��, siyasi partiler k�s�r �eki�meler ve uzla�maz tutumlar�yla devleti kurtaracak birlik ve beraberli�i sa�layamam��lar ve l�zumlu tedbirleri almam��lard�r. B�ylece y�k�c� ve b�l�c� mihraklar faaliyetlerini alabildi�ine artt�rm��lar ve vatanda�lar�n can ve mal g�venli�i tehlikeye d��r�lm��t�r.
Atat�rk��l�k yerine irticai ve di�er sap�k ideolojik fikirler �retilerek, sistemli bir �ekilde ve haince, ilkokullardan �niversitelere kadar e�itim kurulu�lar�, idare sistemi, yarg� organlar�, i� g�venlik te�kilat�, i��i kurulu�lar�, siyasi partiler ve nihayet yurdumuzun en masum k��elerindeki yurtta�lar�m�z dahi sald�r� ve bask� alt�nda tutularak b�l�nme ve i� harbin e�i�ine getirilmi�lerdir. K�saca devlet g��s�z b�rak�lm�� ve acze d��r�lm��t�r.
Aziz T�rk Milleti:
��te bu ortam i�inde T�rk Silahl� Kuvvetleri, �� Hizmet Kanununun verdi�i T�rkiye Cumhuriyeti'ni kollama ve koruma g�revini y�ce T�rk Milleti ad�na emir ve komuta zinciri i�inde ve emirle yerine getirme karar�n� alm�� ve �lke y�netimine b�t�n�yle el koymu�tur.
Giri�ilen harekat�n amac�, �lke b�t�nl��n� korumak, milli birlik ve beraberli�i sa�lamak, muhtemel bir i� sava�� ve karde� kavgas�n� �nlemek, devlet otoritesini ve varl��n� yeniden tesis etmek ve demokratik d�zenin i�lemesine mani olan sebepleri ortadan kald�rmakt�r.
Parlamento ve H�k�met feshedilmi�tir. Parlamento �yelerinin dokunulmazl�� kald�r�lm��t�r.
B�t�n yurtta s�k�y�netim ilan edilmi�tir.
Yurt d��na ��k��lar yasaklanm��t�r.
Vatanda�lar�n can ve mal g�venli�ini s�ratle sa�lamak bak�m�ndan saat 05’den itibaren ikinci bir emre kadar soka�a ��kma yasa�� konulmu�tur.”
Bu kollama ve koruma harekat� hakk�nda teferruatl� a��klama bug�n saat 13.00’deki T�rkiye Radyolar� ve Televizyonun haber b�lteninde taraf�mdan yap�lacakt�r. Vatanda�lar�n s�kunet i�inde radyo ve televizyonlar� ba��nda yay�nlanacak bildirileri izlemelerini ve bunlara tam uymalar�n� ve ba�r�ndan ��kan T�rk Silahl� Kuvvetlerine g�venmelerini beklerim.”

Bu arada siyasi parti ba�kanlar� MGK karar�yla, "can g�venliklerinin sa�lanmas� amac�yla T�rk Silahl� Kuvvetleri'nin koruma ve g�zetiminde" belirli yerlerde ikamete tabii tutuldular. S�leyman Demirel ve B�lent Ecevit, Gelibolu Hamzakoy'a, Necmettin Erbakan'da �zmir Uzunada'ya g�nderilirken, baz� milletvekilleri ile D�SK'in �st d�zey y�neticileri g�zalt�na al�nd�.

Ayn� g�n yay�nlanan 2 numaral� bildiriyle �lke genelinde saptanan 13 s�k�y�netim b�lgesine 13 general s�k�y�netim komutan� olarak atand�. Yine ayn� g�nk� 7 numaral� bildiriyle T�rk Hava Kurumu, �ocuk Esirgeme Kurumu ve K�z�lay d��ndaki b�t�n derneklerin faaliyetlerinin durduruldu�u kamuoyuna duyuruldu.

12 Eyl�l'de t�m yurtta s�k�y�netim ilan edildi.
12 Eyl�l 1980 tarihinden �nce, 26 Aral�k 1978'de Kahramanmara� olaylar� nedeniyle 13 ilde (Adana, Ankara, Bing�l, Elaz��, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, �stanbul, Kars, Malatya, Kahramanmara�, Sivas, �anl�urfa) s�k�y�netim ilan edilmi�ti. 13 ilden Sivas (26 �ubat 1980) ve Erzincan'da (20 Nisan 1980) s�k�y�netim daha sonra kald�r�lm��t�.
Ancak "yayg�n �iddet olaylar�" nedeniyle
• 26 Nisan 1979 : Ad�yaman, Diyarbak�r, Hakkari, Mardin, Siirt ve Tunceli,
• 20 �ubat 1980 : Hatay, �zmir,
• 20 Nisan 1980 : A�r�
illerinde s�k�y�netim ilan edilmi�ti. 12 Eyl�l 1980'e gelindi�inde 19 ilde s�k�y�netim uygulan�yordu.
12 Eyl�l'de di�er illerde de (48 il) s�k�y�netim ilan edildi. Uygulama, 19 Mart 1984 tarihinden ba�layarak a�ama a�ama 19 Temmuz 1987 tarihine kadar t�m illerden kald�r�ld�.

Tarihlere g�re s�k�y�netim uygulamas�n�n kald�r�lmas�:
• 19 MART 1984 : Bilecik, Bitlis, Burdur, �anakkale, �ank�r�, G�m��hane, Isparta, Kastamonu, K�rklareli, K�r�ehir, K�tahya, Mu�, Sinop
• 19 TEMMUZ 1984 : Afyon, Amasya, Ayd�n, Bal�kesir, Bolu, �orum, Mu�la, Nev�ehir, Ni�de, Rize, Sakarya, Tekirda�, Yozgat
• 19 KASIM 1984 : Denizli, Giresun, Kayseri, Konya, Manisa, U�ak
• 19 MART 1985 : Antalya, Bursa, Eski�ehir, Hakkari, ��el, Kocaeli, Malatya, Kahramanmara�, Samsun, Sivas, Tokat, Zonguldak
• 19 TEMMUZ 1985 : Ankara, Artvin, Edirne, Erzincan, �zmir, Ordu
• 19 EYL�L 1985 : Trabzon
• 19 KASIM 1985 : Adana, Ad�yaman, A�r�, Erzurum, Gaziantep, Hatay, �stanbul, Kars
• 19 MART 1986 : Bing�l, Elaz��, Tunceli, �anl�urfa
• 19 MART 1987 : Van
• 19 TEMMUZ 1987 : Diyarbak�r, Mardin, Siirt

Y�ld�r�m Bask� H�rriyet - 12 Eyl�l 1980 ilk sayfas�

PART� L�DERLER�NE TEBL�� (12 Eyl�l 1980)
12 Eyl�l bildirisinin radyoda okundu�u saatlerde (04.00), parti liderlerine, "ge�ici s�reyle ikamet edecekleri" yerler tebli� ediliyordu.
Tebli�de, Adalet Partisi (AP) Genel Ba�kan� ve Ba�bakan S�leyman Demirel ile Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Ba�kan� B�lent Ecevit'in Gelibolu-Hamzakoy, Milli Selamet Partisi (MSP) Genel Ba�kan� Necmettin Erbakan ve Milliyet�i Hareket Partisi (MHP) Genel Ba�kan� Alparslan T�rke�'in �zmir-Uzunada'da "ge�ici s�reyle ikamet edecekleri" belirtiliyordu.
T�rke� d��ndaki parti genel ba�kanlar�, tebli�den hemen sonra evlerinden al�narak Etimesgut Askeri Havaalan�na getirildiler. Ecevit ve Demirel, �nce u�akla �stanbul'a, daha sonra helikopterle �anakkale'ye, Erbakan ise u�akla �zmir'e g�t�r�ld�ler.
Nazmiye Demirel ile Rah�an Ecevit de e�leriyle birlikte Hamzakoy'a gittiler.
MHP Genel Ba�kan� T�rke� ise, evinde bulunamam��t�. Milli G�venlik Konseyi, 13 Eyl�l'de yay�nlad�� bir bildiri ile T�rke�'in teslim olmamas� halinde su�lu duruma d��ece�ini bildirdi. Bu bildiriden sonra T�rke�, 14 Eyl�l sabah� Ankara Merkez Komutanl��'na teslim oldu. T�rke�, ayn� g�n Uzunada'ya g�nderildi.
Erbakan ve T�rke�'in "ge�ici s�reyle ikametleri" 9 Ekim 1980, Demirel ve Ecevit'in de 11 Ekim 1980 tarihlerine kadar s�rd�.
Erbakan ve T�rke�, Ankara'ya getirildikten sonra S�k�y�netim Komutanl�� Askeri Savc�l��'nca g�zetim alt�na al�nd�.

Parti genel ba�kanlar�na tebli� edilen yaz� ��yle:
Yap�lan b�t�n uyar�lara ra�men, siyasi partilerin tak�nd�klar� uzla�maz tutum ve a��r� u�lara sempati g�sterilmesi veya destek sa�lanmas�; anar�i, ter�r ve b�l�c�l�� b�y�k boyutlara ula�t�rarak �lkemizi par�alanma noktas�na getirmi�tir.
T�rk Silahl� Kuvvetleri, �lke b�t�nl��n� korumak, milli birlik ve beraberli�i sa�lamak, muhtemel bir i� sava�� ve karde� kavgas�n� �nlemek Devlet otoritesini ve varl��n� yeniden tesis etmek ve demokratik d�zenin i�lemesine mani olan sebepleri ortadan kald�rmak maksad�yla, �� Hizmet Yasas�n�n kendisine tevdi etti�i Cumhuriyeti kollama ve koruma yetkisine dayanarak y�ce T�rk Milleti ad�na �lke y�netimine el koymu�tur.
Parlamento ve H�k�met feshedilmi�, siyasi faaliyetler durdurulmu�tur.
Parlamento �yeli�i s�fat�n�z kald�r�lm��t�r. Hi�bir konuda beyanat vermeye yetkiniz yoktur.
Can g�venli�iniz T�rk Silahl� Kuvvetlerinin teminat� alt�ndad�r. Bu maksatla, emniyet i�inde evinizden havaalan�na g�t�r�lecek, oradan u�akla (Hamzakoy/Gelibolu'ya) (Uzunada/�zmir) (*) gideceksiniz. Arzu etti�iniz takdirde ailenizi de yan�n�zda g�t�rebilirsiniz. Ge�ici bir s�re ikamet edece�iniz adres a�a��dad�r. Bir saat i�inde haz�rlan�p harekete haz�r oldu�unuzu g�venli�iniz i�in gelen subaya bildiriniz. Talimat� getiren subay�n ikazlar�na uyunuz.
Bu talimat ile belirtilenler d��ndaki her t�rl� tutum ve davran��n�z su�tur.
Rica ederim.
Orgeneral Kenan EVREN
Genelkurmay ve Milli G�venlik Konseyi Ba�kan�

(*) Demirel ve Ecevit'e verilen metinde adres Hamzakoy / Gelibolu olarak g�sterilirken, Erbakan'a verilen metinde adres Uzunada / �zmir idi.

T�RKE� ��N YAYINLANAN B�LD�R� (13 Eyl�l 1980)

Milli G�venlik Konseyi, 13 Eyl�l'de yay�nlad�� 13 numaral� bildiriyle MHP Genel Ba�kan� Alparslan T�rke�'in, teslim olmad�� takdirde su�lu durumuna d��ece�ini a��klad�.
T�rke�, 14 Eyl�l sabah�, Ankara Merkez Komutanl��'n� arayarak, "Gaziosmanpa�a semtinde bir evde oldu�unu, teslim olmak istedi�ini" belirtti. T�rke�, ayn� g�n Uzunada'ya g�t�r�ld�.

Konsey Bildirisi ��yle:
1. Milli G�venlik Konseyi Ba�kan�n�n 12 Eyl�l 1980 g�n� T�rkiye Radyo ve Televizyonlar�nda yapt�klar� konu�mada belirttikleri gibi d�rt siyasi parti liderinin emniyetlerinin Silahl� Kuvvetler g�vencesi alt�nda tutulmak amac�yla ge�ici bir s�re i�in belirli bir yerlerde ikametleri istenmi�tir.
2. Bu �a�r�ya �� parti liderinin uymas�na ra�men Milliyet�i Hareket Partisi Genel Ba�kan� Alparslan T�rke�'in uymayarak evinden uzakla�t��, Ankara S�k�y�netim Komutanl��'n�n bildirileri ile de en yak�n Garnizon Komutanl��na m�racaat ederek yukar�daki bildiri do�rultusunda hareket etmesi istenmesine ra�men, �u ana kadar buna da icabet etmedi�i g�r�lm��t�r.
3. Milliyet�i Hareket Partisi Genel Ba�kan� Alparslan T�rke�, 14 Eyl�l 1980 g�n� saat 13.00'e kadar en yak�n Garnizon Komutanl��na m�racaat etmedi�i takdirde kendisinin Ankara S�k�y�netim Komutanl�� bildirilerine ve Milli G�venlik Konseyi emirlerine uymad��ndan dolay� su�lu duruma d��ece�i a��klan�r.

Kenan Evren
Orgeneral
Devlet Ba�kan�,
Genelkurmay ve Milli
G�venlik Konseyi Ba�kan�

12 Eyl�l D�nemi S�k�y�netim

12 Eyl�l'de t�m yurtta s�k�y�netim ilan edildi.
12 Eyl�l 1980 tarihinden �nce, 26 Aral�k 1978'de Kahramanmara� olaylar� nedeniyle 13 ilde (Adana, Ankara, Bing�l, Elaz��, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, �stanbul, Kars, Malatya, Kahramanmara�, Sivas, �anl�urfa) s�k�y�netim ilan edilmi�ti. 13 ilden Sivas (26 �ubat 1980) ve Erzincan'da (20 Nisan 1980) s�k�y�netim daha sonra kald�r�lm��t�.
Ancak "yayg�n �iddet olaylar�" nedeniyle,
• 26 Nisan 1979 : Ad�yaman, Diyarbak�r, Hakkari, Mardin, Siirt ve Tunceli,
• 20 �ubat 1980 : Hatay, �zmir,
• 20 Nisan 1980 : A�r�
illerinde s�k�y�netim ilan edilmi�ti.

12 Eyl�l 1980'e gelindi�inde 19 ilde s�k�y�netim uygulan�yordu.
12 Eyl�l'de di�er illerde de (48 il) s�k�y�netim ilan edildi. Uygulama, 19 Mart 1984 tarihinden ba�layarak a�ama a�ama 19 Temmuz 1987 tarihine kadar t�m illerden kald�r�ld�.

Tarihlere g�re s�k�y�netim uygulamas�n�n kald�r�lmas�:
• 19 MART 1984 : Bilecik, Bitlis, Burdur, �anakkale, �ank�r�, G�m��hane, Isparta, Kastamonu, K�rklareli, K�r�ehir, K�tahya, Mu�, Sinop
• 19 TEMMUZ 1984 : Afyon, Amasya, Ayd�n, Bal�kesir, Bolu, �orum, Mu�la, Nev�ehir, Ni�de, Rize, Sakarya, Tekirda�, Yozgat
• 19 KASIM 1984 : Denizli, Giresun, Kayseri, Konya, Manisa, U�ak
• 19 MART 1985 : Antalya, Bursa, Eski�ehir, Hakkari, ��el, Kocaeli, Malatya, Kahramanmara�, Samsun, Sivas, Tokat, Zonguldak
• 19 TEMMUZ 1985 : Ankara, Artvin, Edirne, Erzincan, �zmir, Ordu
• 19 EYL�L 1985 : Trabzon
• 19 KASIM 1985 : Adana, Ad�yaman, A�r�, Erzurum, Gaziantep, Hatay, �stanbul, Kars
• 19 MART 1986 : Bing�l, Elaz��, Tunceli, �anl�urfa
• 19 MART 1987 : Van
• 19 TEMMUZ 1987 : Diyarbak�r, Mardin, Siirt

B�lent Ulusu Ba�bakan
Emniyet M�d�rl�� b�t�n �rg�t�yle birlikte Jandarma Genel Komutanl��'n�n emrine verildi. MGK Ba�kan� Evren, 20 Eyl�l 1980'de ayn� y�l�n a�ustos ay�nda normal prosed�r gere�i emekliye sevkedilen Deniz Kuvvetleri Komutan� B�lend Ulusu'yu Ba�bakan olarak g�revlendirdi.

Ulusu haz�rlad�� bakanlar kurulu listesini 21 Eyl�l 1980'de MGK'n�n onay�na sundu ve liste ayn� g�n onayland�. Bakanlar�n� ola�an�st� bir h�zla belirleyen Ulusu, h�k�metin program�n� da ayn� h�zla tamamland�.

Program�n belirledi�i hedefler, saptad�� sorunlar, �nerdi�i ��z�mler ve �ng�rd�� faaliyetler tamamen MGK'n�n bildiri ve kararlar�ndaki g�r��ler do�rultusunda haz�rlanm��t�. Ekonomi y�netimi ise bir �nceki d�nemde uygulanmaya ba�layan 24 Ocak kararlar�n�n mimar� o d�nemin Ba�bakanl�k M�ste�ar� Turgut �zal'a b�rak�ld�. �zal h�k�mette Ba�bakan Yard�mc�s� olarak yer ald�. MGK k�sa bir s�re i�inde �nceki d�nemden kalan sivil y�neticileri de b�y�k �l��de tasfiye etti.

25 Eyl�l 1980'de b�t�n il genel meclisleriyle, belediye meclisleri feshedildi. Belediye ba�kanlar�n�n g�revlerine son verildi. Yerlerine MGK'ya yak�n kamu g�revlileri veya ordudan emekli olmu� ki�iler atand�. 67 ilden 27'sinin valileri de�i�tirildi ve yine bu g�revlere orduya yak�n olanlar getirildi.

12 Eyl�l �dam Cezalar�
12 Eyl�l'den sonra kurulan s�k�y�netim mahkemeleri �st �ste idam kararlar� vermeye ba�larken, 1972’den beri fiilen uygulanmayan idam cezalar� da h�zla infaz edilmeye ba�land�. Politik eylemleri nedeniyle h�k�m alanlar�n yan� s�ra adi h�k�ml�lerin infazlar� da ger�ekle�tirildi.
1980-84 y�llar� aras�nda 50 ki�i idam edildi. Bunlar�n 18’i sol, 8’i sa� g�r��l� ve 23’� de adli su�tan h�k�ml�yd�. �l�m cezas� infaz edilenlerden biri ASALA adl� Ermeni ter�r �rg�t� mensubu Levon Ekmek�iyan idi. (Esenbo�a Olay� 1982)
Y�netim, idam cezalar�n�n infaz�nda �srarl�yd�. Kenan Evren 3 Ekim 1984’te Mu�’ta yapt�� konu�mada “Hainleri asmay�p da besleyecek miyiz?” diyor ve bu s�z� uzun y�llar belleklerde yer ediyordu.
12 Eyl�l d�neminde s�k�y�netim askeri mahkemelerince 517 san��a idam cezas� verildi. Askeri Yarg�tay’�n onaylad�� idam kararlar�n�n say�s� 124 oldu. Bunlardan, MGK’n�n onaylad�� ve onay sonras� hemen infaz� yap�lan 50’si d��ndakiler i�in cezalar fiilen m�ebbet hapsed�n��t�.
�l�m cezalar�n�n infazlar�na ili�kin onama kararlar�,
• 12 Eyl�l 1980 - 25 Ekim1981 aras� Milli G�venlik Konseyi d�neminde,
• 25 Ekim 1981 - 14 Ekim 1983 aras� Dan��ma Meclisi d�neminde,
• 6 Kas�m 1983 sonras� TBMM d�neminde verilmi�tir.

T�rkiye'de 1984 tarihinden bu yana �l�m cezalar� uygulanm�yor. 12 Eyl�l d�neminde ilk infaz 7 Ekim 1980 tarihinde sol g�r��l�, Necdet Adal� ve ard�nda; sa� g�r��l�
Mustafa Pehlivano�lu’na uygulanm��t�r.
Necdet Adal� �l�m�nden birka� g�n �nce ailesine yazd�� mektubunda:

"Sevgili anneci�im ve babac��m,
Sizleri ve ezilen halklar ad�na m�cadeleyi, erken b�rakmak zorunda kald��m i�in �zg�n�m, ama bundan ve i�inde bulundu�um durumdan dolay� hi�bir zaman pi�manl�k duymadan ve �u k�sa ya�am�m i�erisinde hi�bir �ahsi ��kar g�zetmeden ezilen halklar ad�na verilen m�cadelede yerimi almaya �al��t�m ve bundan dolay� gurur duyuyorum.
Hakim s�n�flar�n g�stermek istedi�i gibi bizler hi�bir zaman savunmas�z insanlara kar�� katliam giri�iminde bulunmad�k.
Fakat onlar�n bizi b�yle g�stermeleri ve fa�istlerle bizi ayn� kefeye koyarak cezaland�rmalar�, bizim nezdimizde ezilen halklar�n m�cadelesine yap�lan bir sald�r�d�r.

Anneci�im ve babac��m; sizlere k�saca bahsetti�im gibi hi�bir pi�manl�k duymuyorum. Sizlerin de ezilen halklar u�runa verilen m�cadelede katledili�imden dolay� �z�lmemenizi ve bundan gurur duyman�z� bekliyorum”
O�lunuz Necdet
7 Ekim 1980

Mustafa Pehlivano�lu ise idam an�nda anas�na ve babas�na yazd�� mektubunda:

“Sevgili anneci�im ve babac��m!...
Sizler beni bu ya�a kadar b�y�tt�n�z ve yeti�tirdiniz.
Benim sizlere kar�� i�lemi� oldu�um hatalar� ve su�lar� affedin...
Hakk�n�z� helal edin...

Ben sizlerin bir evlad�n�z olarak, bug�ne kadar Cenab-� Hakk�n ve O'nun Resul�n�n, Y�ce Peygamberimizin yolundan ayr�lmad�m. Al�n yaz�m�z b�yle yaz�lm��. Kader ne ise onu �ekece�iz. Ben de karde�im Haydar gibi bir an �nce Allah'�n huzuruna ��kaca��m. E�er benim g�nah�m varsa Cenab-� Allah'�n huzurunda �ekmeye haz�r�m. Yok, bir yanl��l�k sonucu �l�m�me karar verenler, idam edenler Allah'tan bulsunlar.
�unu hi� bir zaman unutmas�nlar ki, Mustafa'lar �l�r, Allah davas� �lmez. Milliyet�ilik ya�ar, kellemi verdi�im bu yolun zaferi yak�nd�r. Zafer her zaman Allah'a inananlar�nd�r.

Bunun i�in hi� �z�lmeyin. Cenazemin arkas�ndan a�lamay�n, g�naht�r. Sizden ricam a�lamay�n. Anne, sizlerle helalle�mek isterdim, fakat olmad�. Hakk�m varsa, hepinize helal olsun, sizde helal edin.

Son olarak, abime, yengeme, ye�enime, bac�ma selam eder, haklar�n� helal etmelerini dilerim. Ni�anl�ma da selam eder, Cenab-� Allah'tan mutlu bir yuva kurmas� i�in ona yard�mc� olmas�n� dilerim.”
O�lunuz Mustafa
7 Ekim 1980
Bu ilk infazlar Ankara’da ger�ekle�mi� ondan sonra da yurdun de�i�ik b�lgelerinden infaz haberleri gelmeye ba�lam��t�r.
Serdar Soyergin (sol g�r��l�)25 Ekim 1980 Adana
Erdal Eren (sol g�r��l�)13 Aral�k 1980 Ankara
Cevdet Karaka� (sa� g�r��l�)4 Haziran 1981 Elaz��
Veysel G�ney (sol g�r��l�)10 Haziran 1981 Gaziantep
Ahmet Saner (sol g�r��l�)25 Haziran 1981 �stanbul
Kadir Tando�an (sol g�r��l�)25 Haziran 1981 �stanbul
Mustafa �zen� (sol g�r��l�)20 A�ustos 1981 Adana
�smet �ahin (sa� g�r��l�)20 A�ustos 1981 �stanbul
Seyit Konuk (sol g�r��l�)13 Mart 1982 �zmir
�brahim Ethem Co�kun (sol g�r��l�)13 Mart 1982 �zmir
Necati Vardar (sol g�r��l�)13 Mart 1982 �zmir
Fikri Ar�kan (sa� g�r��l�)27 Mart 1982 Ankara
Sabri Altay (adli su�lu)23 Nisan 1982 Adapazar�
Cengiz Baktemur (sa� g�r��l�)30 Nisan 1982 Elaz��
�ahabettin Oval� (adli su�lu)12 Haziran 1982 Sinop
Ednan Kavakl� (adli su�lu)18 Haziran 1982 Ankara
Ali B�lent Orkan (sa� g�r��l�)13 A�ustos 1982 Ankara
Veli Acar (adli su�lu)13 A�ustos 1982 Isparta
E�ref �zcan (adli su�lu)19 A�ustos 1982 Kayseri
Halil Fevzi Uygunt�rk (adi su�lu)29 Aral�k 1982 Afyon
Kaz�m Ergun (adli su�lu)29 Aral�k 1982 Ak�ehir
Muzaffer �ner (adli su�lu)29 Aral�k 1982 Amasya
Adem �zkan (adli su�lu)13 Ocak 1983 Bal�kesir
H�seyin �ayl� (adli su�lu)13 Ocak 1983 Afyon
Osman Demiro�lu (adli su�lu)13 Ocak 1983 Isparta
Ahmet Mehmet Ulu�bay (adli su�lu)22 Ocak 1983 Ak�ehir
Ali Akta� (siyasi)23 Ocak 1983 Adana
Duran Bircan (adli su�lu)23 Ocak 1983 Denizli
Levon Ekmek�iyan (Asala)28 Ocak 1983 Ankara
Ramazan Yukar�g�z (sol g�r��l�)29 Ocak 1983 �zmit
�mer Yazgan (sol g�r��l�)29 Ocak 1983 �zmit
Erdo�an Yazgan (sol g�r��l�)29 Ocak 1983 �zmit
Mehmet Kambur (sol g�r��l�)29 Ocak 1983 �zmit
Ahmet Kerse (adli su�lu)30 Ocak 1983 Gaziantep
R�dvan Karak�se (adli su�lu)5 �ubat 1983 Ak�ehir
Cavit Karak�se (adli su�lu) 5 �ubat 1983 Ak�ehir
S�leyman Karak�se (adli su�lu) 5 �ubat 1983 Ak�ehir
Fatih La�inligil (adli su�lu)24 �ubat 1983 Ke�an
Faik G�r�nmez (adli su�lu)24 �ubat 1983 Kilis
Mustafa Ba�aran (adli su�lu) 30 Mart 1983 Edirne
H�seyin �ye (adli su�lu)30 Mart 1983 Nazilli
�ener Yi�it (adli su�lu)20 Nisan 1983 Isparta
Cafer Aksu Alt�nta� (adli su�lu)20 Nisan 1983 Ordu
Abd�laziz K�l�� (adli su�lu)26 May�s 1983 Edirne
Halil Esenda� (sa� g�r��l�)5 Haziran 1983 �zmir
Sel�uk Durac�k (sa� g�r��l�)5 Haziran 1983 �zmir
�lyas Has (sol g�r��l�)6 Ekim 1984 �zmir
H�d�r Aslan (sol g�r��l�)24 Ekim 1984 �zmir

Liderler Ankara'ya D�nd�
Gelibolu Hamzakoy'daki askeri dinlenme tesislerinde "g�vence alt�na al�nm��" bulunan CHP Genel Ba�kan� B�lent Ecevit ve AP Genel Ba�kan� S�leyman Demirel 10 Ekim'de Ankara'ya getirildi. Siyasi ama�l� olmamak kayd�yla ziyaret�i kabul etmelerine izin verildi.

Buna kar��l�k MHP lideri Alpaslan T�rke� ve baz� MHP y�neticileri 11 Ekim'de , MSP lideri Necmettin Erbakan ve baz� MSP y�neticileri 15 Ekim'de tutukland�. �te yandan MGK, ekim ay� ba��nda ve daha �nceki tarihlerde mahkemelerce verilmi� olup TBMM'nin onay�n� bekleyen sa� ve sol g�r��l� mahkumlar�n idamlar�n� onaylamaya ba�lad�.

7 Ekim'den ba�layarak bu cezalar infaz edildi. 27 Ekim'de MGK, ge�ici anayasa i�levini ta��yacak olan 2324 say�l� "Anayasa d�zeni hakk�ndaki kanun"u kabul etti. Yasaya g�re 1961 Anayasas�'n�n TBMM'ye verdi�i b�t�n g�rev ve yetkiler MGK'ya, cumhurba�kan�na verdi�i g�rev ve yetkiler de MGK Ba�kan�'na devrediliyordu.

Ba�ka bir anayasa haz�rlanana kadar y�r�rl�kte kalacak olan bu ge�ici anayasa, 12 Eyl�l d�neminin ba�ka bir �ok yasas� gibi yay�mland�� tarihten itibaren de�il, 12 Eyl�l 1980 itibariyle y�r�rl��e girdi. 1970'li y�llar�n ortalar�nda ba�lay�p y�llarca T�rkiye'yi kas�p kavuran siyasal �iddet olaylar� 12 Eyl�l askeri m�dahalesiyle birlikte "bir g�n" i�erisinde hissedilebilir bir bi�imde azald� ve k�sa bir s�re b�y�k �l��de durdu. �zellikle yasad�� sol �rg�tler h�zla ��kertilerek etkisiz hale getirildi. 1983 se�imlerinin ertesine kadar s�ren 12 Eyl�l d�nemi boyunca binlerce ki�i tutukland� ve yine binlerce ki�i s�k�y�netim mahkemelerince �e�itli hapis cezalar�na �arpt�r�ld�.

Cumhurba�kan� Kenan Evren, 1 Temmuz 1983’te askerlik vazifesinden ayr�ld�. MGK’nin varl�� da TBMM Ba�kanl�k D�v�n�n�n 7 Aral�k 1983’te toplanmas�yla sona erdi. Emekliye ayr�lan �teki MGK �yeleri Nurettin Ersin, Tahsin �ahinkaya, Nejat T�mer ve Sedat Cel�sun alt� y�l s�reyle Cumhurba�kanl�� Konseyi �yeliklerine getirildiler. Cumhurba�kan� Kenan Evren’in ve Cumhurba�kanl�� Konseyi �yelerinin g�rev s�relerinin bitmesiyle On iki Eyl�l D�nemi fiilen sona ermi� oldu.

12 Eyl�l'�n Sonu�lar�ndan Baz�lar�n� ��yle S�ralayabiliriz.
10.000 ki�i g�zalt�na al�n�rken;
1 milyon 683 bin ki�i fi�lendi.
A��lan 210 bin davada 230 bin ki�i yarg�land�.
7 bin ki�i i�in idam cezas� istendi.
517 ki�iye idam cezas� verildi.
Haklar�nda idam cezas� verilenlerden 50'si as�ld� (26 siyasi su�lu, 23 adli su�lu, 1'i Asala militan�).
�damlar� istenen 259 ki�inin dosyas� Meclis'e g�nderildi.
71 bin ki�i TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yarg�land�.
98 bin 404 ki�i �rg�t �yesi olmak su�undan yarg�land�.
388 bin ki�iye pasaport verilmedi.
30 bin ki�i sak�ncal� oldu�u i�in i�ten at�ld�.
14 bin ki�i yurtta�l�ktan ��kar�ld�.
30 bin ki�i siyasi m�lteci olarak yurtd��na gitti.
300 ki�i ku�kulu bir �ekilde �ld�.
171 ki�inin i�kenceden �ld�� belgelendi.
937 film sak�ncal� bulundu�u i�in yasakland�.
23 bin 677 derne�in faaliyeti durduruldu.
3 bin 854 ��retmen, �niversitede g�revli 120 ��retim �yesi ve 47 h�kimin i�ine son verildi.
400 gazeteci i�in toplam 4 bin y�l hapis cezas� istendi.
Gazetecilere 3 bin 315 y�l 6 ay hapis cezas� verildi.
31 gazeteci cezaevine girdi.
300 gazeteci sald�r�ya u�rad�.
3 gazeteci silahla �ld�r�ld�.
Gazeteler 300 g�n yay�n yapamad�.
13 b�y�k gazete i�in 303 dava a��ld�.
39 ton gazete ve dergi imha edildi.
Cezaevlerinde toplam 299 ki�i ya�am�n� yitirdi.
144 ki�i ku�kulu bir �ekilde �ld�.
14 ki�i a�l�k grevinde �ld�.
16 ki�i ka�arken vuruldu.
95 ki�i �at��mada �ld�.
73 ki�iye do�al �l�m raporu verildi.
43 ki�inin intihar etti�i bildirildi.

SON S�Z
T�rkiye bahsetti�miz darbelerden sonra biraz kabuk de�i�tirmi� geleneklere uymayan 28 �unbat gibi postmodern bir darbe ve ard�ndan gelen bir s�re�le birlikte yakla��k on y�ll�k bir travma ya�ad�. Millet bu travmalar�n yaralar�n� saraken de�i�ik isimler alt�nda uykudayken 4 darbe daha atlatt�. Ge�ti�imiz y�llarda ise yap�lan son darbenin �ekli iyice de�i�mi� T�rk toplumu; ad�na "e-muhtura veya e- bildiri " denilen yeni bir darbe gelene�iyle kar��la�m��t�r.
B�t�n bu darbelerin ard�ndan bu gelenkte yava� yava� de�i�erek T�rk siyasi hayat�ndan silinmeye ba�lad��n� ve silinece�ini son yap�lan E ... soru�turmas�yla g�rmekteyiz.
Bu �lkede herzaman en do�uru s�z� ve son s�z� millet s�ylemi�tir.

KAYNAKLAR:
1. Do�an, Yal��n ; Dar Sokakta Siyaset- Kas�m 1985 �stanbul Tekin Yay�nevi
2. G�ven, T.Y�lmaz ; Hamzakoy'dan Demokrasi Mahzenine
3.Feroz Ahmad; Demokrasi S�recinde T�rkiye, Hil Yayinlari, Mart 1996, (2.baski).
4.Ridvan, Kaya, Kesintisiz Darbe D�zeni ve Islami Direnis Sorumlulugu, Ekin Yayinlari, Subat 1998.
5. Baskaya,Fikret; Paradigmanin iflasi, Doz Yayinlari, Eyl�l 1997 (6.baski).
6. Tanilli, Servet; Nasil Bir Demokrasi istiyoruz, Cem Yayinevi, 6.baski, Eyl�l 1994.
7. K��k, Yal��n; T�rkiye �zerine Tezler l, Tekin Yayinevi, 1989 (5. baski).
8. �zdemir, �zdemir; Rejim ve Asker, Iz Yayincilik, Istanbul 1993.
9.Bernard Lewis,;Modern T�rkiye'nin Dogusu, TTK, Ankara 1996.
10.Umran Dergisi, Sayi 54, Subat 1999.
11.�etin, Yetkin; T�rkiye'de Askeri Darbeler ve Amerika , yeniden Anadolu Ve Rumeli Mudafaa-i Hukuk Yay�nlar�
Barlar, Mehmet; T�rkiyede Darbeler ve Kavgalar D�nemi, Birey Yay�nc�l�k

www.sodev.org.tr
www.ansiklopedi.turkcebilgi.com
www.belgenet.com
www.belgenet.com
www.milliyet.com.tr
www.ansiklopedi.bibilgi.com
www.tumgazeteler.com
www.stargazete.com
www.milligazete.com.
www.zaman.com.tr

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( En G�zel Gelene�imiz(!?) ba�l�kl� yaz� �aircesevmek taraf�ndan 27.05.2009 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.