ASLA  YO-YO DEMEYÝN.  ZAMANINDA  ONUNCU  YIL  MARÞINI  BÝLE  SOLLAMIÞ.

Yýl 1933

Bilindiði  gibi  Türkiye  Cumhuriyetinin  10.  Yýlý  kutlanacaktýr o senenin 29 Ekiminde.  Bu kutlama  elbette  ki  daha  öncekilerden  daha  görkemli  olmalýdýr. Bu sebeple  de  Haziran  ayýnýn  26 sýnda  10.  Yýl  Marþý  için  þiir  yarýþmasý  düzenlenir. Zaman  kýsa  olduðu  için  yarýþmaya  giren  fazla  þiir  olmaz  girenler  arasýnda  ise  Faruk  nafiz  Çamlýbel  ve  Behçet  Kemal  Çaðlar’ýn  yazdýklarý  þiirler birleþtirilir ve  düzenlenerek  10.  Yýl  Marþýnýn  güftesi  ortaya  çýkar. Daha  sonra  Cemal  Reþit  rey de  besteyi  yapar  ve  ortaya  herkesin  bildiði  ‘’ Çýktýk  açýk  alýnla  on yýlda her savaþtan’’ Diye  baþlayan  Onuncu  Yýl  Marþý  çýkmýþ  olur.

Ancak  bir  yýl  öncesinde  Türk  Milletinin  diline  dolanan  bazý manzumeler  iþin  doðrusu  Onuncu  Yýl  Marþýndan  daha  fazla  bilinmekte  ve  tanýnmaktadýr ki  o  manzumelerden  birinin  sözleri ‘’ Atarlar seni  öne/ Gelirsin  döne  döne ‘’ Diye  baþlar.

Ýyi de  milletimiz  ne  için böyle  bir manzume  yazmýþ?

Ýþte  bu  sorunun  cevabýný 26 Ekim  1932 de Cumhuriyet  Gazetesinde yazan Yusuf Ziya  Ortaç’ýn  kaleminden  dinleyelim:

 “Son günlerde Avrupa’yý saran yo-yo salgýný da, Þiþli tepesinden Yedikule’ye, Sahrayicedit’den Yuþa tepesine kadar bütün Ýstanbul’u bürüdü. Tüysüz meyhane garsonlarýnýn elinde birer yo-yo… Sakallý küfecilerin ellerinde birer yo-yo… Mektepli çocuklarýn, müþterisiz esnafýn, hatta bazý yaþlý baþlý hanýmlarýn, beylerin ellerinde bile bu!”

Evet..Üzerine  þiirler  yazdýðýmýz  þey  yukarýda  fotoðraflarýný  gördüðünüz  ve adý  yo-yo  olan  oyuncaktan baþka  bir  þey deðildi ve  bu oyuncak  ilk kez 1932 de  geldiði  Türkiye’de  çok  büyük  bir  kabul görmüþtü.

Ayný  dönemde  çýkan Akþam  Gazetesi  ise  yarý  þaka  yarý  ciddi  tüm dünyayý  saran  ekonomik  krizin  yo-yo  sayesinde  nasýl  atlatýlacaðýný söyle  anlatmýþtý:   “Eðer bütün dünyadaki insanlar birer yo-yo alacak olurlarsa ip fabrikalarý, boyacýlar, cilacýlar, yo-yo ticareti yapan tüccarlar, küçük satýcýlar hep birden refaha kavuþacaklardýr. Birçok kimselere yo-yo yüzünden iþ çýkacaktýr.”

Görüldüðü  gibi  yo-yo  çýlgýnlýðý  ve  heyecaný  Cumhuriyetin  Onuncu  Yýl  Kutlamalarý  için  yapýlan çalýþmalarý  bile  gölgede  býrakmýþtý.  Mesela Yine  Akþam Gazetesi  18  Kasým 1932 Tarihinde  Ýstanbul’da  bir  yo-yo  yarýþmasý  düzenleneceðini ( kendi  organizasyonlarý olarak )  duyurmuþtu ve akabinde  bu  yarýþma  gerçekten de  bugünkü Odakule’nin  olduðu Società Operaia Italiana kulübü salonunda yapýlmýþtý.  Yarýþmayý 13  yaþýndaki  Yorgo Atanasiaris adlý  çocuk  kazanmýþtý.

Ancak  yo-yo sadece Ýstanbul ile  sýnýrlý  kalmadý  elbette. Yurdun  her  tarafýna  yayýlmýþtý  bu  oyuncak.  Ama  oyuncak  dediðime  bakmayýn  genç- yaþlý  herkesin  elindeydi.  Mesela  Türkiye’nin  ilk  güzel  Feriha  Tevfik’in  elinde  bile  yo-yo  vardý.  Mesela daha  önce  çýkrýk  üreten  Konyalý  çýkrýkçýlar  iþi  gücü  býrakýp  yo- yo üretmeye  baþlamýþlardý.  Mesela 1933 Haziran ayýnda Erzincan Zabit Paþa Sinemasý’nda yapýlan baloda, bir de yo-yo müsabakasý düzenlenir ve diþ tabibi Fikret Bey’in eþi birinci olur.

Onuncu  Yýl  Marþýnýn  bestesi  için  çalýþýladursun 1933 yýlýnýn  Haziranýnda  Bolu’da bir yo-yo opereti yazýlýr.

Gazetelerde  neredeyse  her gün yo-yo  ile  ilgili  haberler vardýr.  Öyle  ki 9  Þubat 1933  tarihli  Akþam  Gazetesinin  haberine  göre  Bursa’nýn  Mustafakemalpaþa  ilçesinde  bir  çocuk  yo-yosuyla  oynamasýna  izin  vermeyen  arkadaþýný  av  tüfeði  ile  vurarak  öldürmüþtür.

Gaziantep’te yo-yo  ‘’ Çýkþaðý’’  adý  takýlýr ( Çýk yukarý- in aþaðý )

Mildan Niyazi Bey  adýnda  biri tarafýndan  yazýlan ve Mediha Haným’ýn koro eþliðinde Odeon plaklarýna okunan “Yo-yo, yo-yo, yo-yo”  þarkýsýnýn  maalesef  orijinal  plaðý  kayýptýr.

Þimdi  yukarýda sadece  iki  dizesini aldýðým  þiirin  tamamýný  sunayým  sizlere:

“Atarlar seni öne
Gelirsin döne döne
Kadýn erkek, kýz Yo-yo
Sana aþýktýr Yo-yo”

“Bakmayýz sola saða
Baþlarýz oynamaya;
Yeter bu kadar kavga,
Yo-yo benim sevgilim!” 

“Büyük küçük herkese
Yo-yo sevdasý geldi!
Kapýldýlar hevese,
Yo-yo sevdasý geldi!”