SOHBET KÖÞEMÝZDE AKÞEMSEDDÝN

                       1389-1459

                    Ahmet AYAZ

Gaziantep Güneþ Gazetesi 6 Ekim 2020

           Bugün sizlere adýný gönüllere altýn harflerle yazdýran ve Fatih Sultan Sultan Mehmet’in yetiþmesi için  büyük bir  emek harcayan Akþemseddinden söz edeceðim. Maksadým O’nu  unutmamak ve rahmet ile anmaktýr.

           7. Cumhurbaþkanýmýz Kenan Evren Paþa Kayseri’de Halide Edip Adývar Lisesinde son sýnýflarýn dershanelerine girdi. Baþladý çocuklara soru sormaya. Sorduðu sorunun birisi de “Halide  Edip Adývar” kimdir? O, üzerine asker elbisesi giyinerek,  ulu önderimiz Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile Kurtuluþ Savaþýna katýlan bir yazardýr diyen olmadý. Benimde torunum Elif Bilge Akþemseddin Lisesinde 9 sýnýf. Sordum Akþemseddin kimdir diye. Torunum Elif Bilge, ve Ahmet Alper’e. Ýkisi de doðru cevap verdiler. Bu vesile ile de bugün köþeme Akþemseddini konu ettim. Beraber paylaþmamýzda yarar vardýr diye düþündüm.

         Çok yönlü Türk âlimi ve týp insaný olarak tarihe geçen Akþemseddin, 1389 yýlýnda Þam 'da doðdu. Ýstanbul’un fethi sýrasýnda Fatih Sultan Mehmed’e verdiði destekle bilinmektedir. Þeyh Hamza'nýn oðlu oðludur ve asýl ismi Mehmet Þemseddin’dir. Þeyh Hamza (Kurtboðan) ailesiyle beraber geldiði Amasya'da küçük Þemsettin'i pek iyi yetiþtirdi. Akþemseddin'in soyu, baba tarafýndan Ebu Bekir'e dayanmaktadýr. Ýlk tahsilini babasýndan alan Akþemseddin, 7 yaþýnda hafýz olup, ailesiyle birlikte Çorum-Osmancýk kazasýnýn Sarpýn kavak köyüne' yerleþmiþtir. Babasýnýn vefatýndan sonra Amasya ve Osmancýk medreselerinde eðitimini tamamlayan Akþemseddin, müderrislik payesi aldý ve Osmancýk Medresesine müderris oldu. Akþemseddin ayrýca, týbba ve eczacýlýða merak sararak týp ilmini öðrendi. Daha önceden Abdülkâdir Geylânî, Ýmam-ý Gazali ve Muhammed Celaleddin-i Rumi gibi örneklerinde görüldüðü gibi, ilim tahsili ile tatmin olmayan Akþemseddin, irfan tahsili için müderrisliði ve medreseyi terk etti. Tasavvufa olan ilgisinden dolayý, Ýran'ý ziyaret eden Akþemseddin bir süre sonra Anadolu'ya dönmek zorunda kaldý.

Kýsa süre tasavvufun bütün yollarýný ve inceliklerini öðrenen Aksemseddin, Hacý Bayram Veli'den aldýðý izinle Ankara'dan ayrýldý ve Beypazarýna yerleþti. Beypazarýnda büyük bir þöhret bulan Akþemseddin, kýsa bir süre sonra oradan da ayrýlýr ve Ýskilip'e yerleþir. Ýskilip'ten de yine ayný kesrete düþme sebebiyle ayrýlýr ve Bolu'nun Göynük ilçesine yerleþir. Göynük'te de yine bir deðirmen ve mescid inþa ettirip, kendi çocuklarýnýn tahsil ve terbiyesi ile meþgul olmuþ, diðer taraftan mevcut eserlerini yazmýþ ve yedi kere hacca gidebilme imkaný bulmuþtu. Akþemseddin'in on iki evladý olduðundan bahsedilmekte ise de mevcut diðer kaynaklarda sadece on çocuðundan söz edilmektedir.

Akþemseddin, bilim'de ve tasavvufta olduðu gibi, týp ve eczacýlýk alanýnda da büyük bir üne sahipti. Týp alanýnda bulaþýcý hastalýklar üzerinde de önemli çalýþmalar yaptý. Araþtýrmalarý sonunda týp ile ilgili Türkçe Maddet-ül Hayat ve Arapça yazdýðý Hall-i Müþkilât ve Risalet-ün nuriyye adlý Tasavvuf Türkçe yazdýðý Maddet-ül Hayat’ta geçen Hastalýklarýn insanlarda teker teker peyda olduðunu zannetmek yanlýþtýr.Hastalýklar insandan insana gözle görülmeyecek kadar küçük tohumlar vasýtasýyla geçer cümle ile ilk mikrop teorilerinden birini ortaya atmýþtýr. Tarihte mikroorganizmalardan bahseden ilk kiþidir. Sadece beden hastalýklarýn deðil, ayný zamandan ruh hastalýklarýnýn da hekimi olan Akþemseddin, ruh hastalýklarýný da tedâvi ederdi.

AKÞEMSEDDÝN’ÝN  ÝSTANBUL’UN

FETHÝNDEKÝ  YERÝ

Akþemseddin'in asýl ünü, II. Murat'ýn emir ve isteðiyle II. Mehmed'in hocalýðýna tayin ediliþiyle baþladý. Ýstanbul’un fethi sýrasýnda büyük yararlýlýklar göstermiþ, genç sultaný teþvik ederek zaferin kazanýlmasýnda önemli katkýlarda bulunmuþtu. Akþemseddin çocuklarý, öðrencileri ve müritleriyle birlikte fetih ordusuna katýldý.

Fethin en önemli günlerinde Ebu Eyyub’el Ensari’nin kabrini bularak ordunun maneviyatýný yükseltmiþti. Dünya malýna önem vermeyen Akþemsettin, Fatih Sultan Mehmet’in büyük saygý ve sevgisini kazanmýþtý. Fatih Sultan Mehmet ile Ýstanbul’a giriþleri daha sonra ünlü olacak bir hikâyeye dönüþtü.
Akþemseddin, fetihten sonra, II. Mehmed'in ýsrarýna raðmen Ýstanbul'da kalmak istemedi, Göynük'e çekildi ve 16 Þubat 1459 yýlýnda 70 yaþýnda vefat etti.