‘’ey Ay Dede Durağın Nerede’’ Den ‘’korkma Sönmez Bu Şafaklarda Yüzen Alsancak’’
‘’EY
AY DEDE DURAĞIN NEREDE’’ DEN ‘’KORKMA SÖNMEZ BU ŞAFAKLARDA YÜZEN ALSANCAK’’A
İslamiyetten önceki Türk devletleri de dahil bütün Türk devletlerinde askeri
bando hakimiyetin sembollerinden biri olarak kabul edilmiştir. Nitekim Orhun
yazıtlarında bu bandoya Tuğ ya da Kübürge adı verildiği görülmektedir.
Osmanlılarda ilk askeri bandonun yani bildiğimiz adıyla Mehter’in kurulmasının
devletin kurucu Osman Bey’e Anadolu Selçuklu Sultanı II.Gıyaseddin Mesut’un
beylik yetkisi ile birlikte davul, tuğ,zil ve sancak göndermesiyle
gerçekleştiği kabul edilir.
Fatih Sultan Mehmet zamanına kadar mehter marşları Anadolu Selçuklu Sultanlarına
saygının gereği ayakta çalınır ve herkes ayakta dinlenirken Fatih ‘’ İki yüz
sene önce ölmüş gitmiş bir adam için ayakta durmak gereksizdir.’’ Diyerek
Mehteri ayakta dinleme geleneğini kaldırdı.
1826 Yılında yeniçeri ocağı kaldırılınca buna paralel olarak mehter takımı da
kaldırıldı ve tekrar kurulması 1911 yılında Ahmet Muhtar Paşa ve Celal Arseven
sayesinde oldu.
1911 yılından 1935 yılına kadar varlığını devam ettiren mehter takımı 1935 de
bir kez daha kapatıldı.
1952’de Cumhurbaşkanı Celal Bayar, kralın cenazesine iştirak için gittiği
Londra’da İskoç tarihi bandosuna hayran kaldı. Genelkurmay Başkanı Nuri
Yamut’a “Bizde de böyle bir şey kurulamaz mı?” Dedi. Bunun üzerine dönüşte Nuri
Yamut’un vazifelendirdiği tarihçi İbrahim Hakkı Konyalı’ya mehterin
ihyasını teklif etti. Bu teklif kabul gördü. İstanbul Harbiye’deki Askerî
Müze’de orduya bağlı olarak yeniden kuruldu.
Peki Mehter Marşları?
Mehter marşlarının neredeyse tamamı 19. Yüzyıla aittir. Daha eski dönemlerde
mehter marşı olarak neler çalınırdı, neler söylenirdi bilen yok. Yani bugün pek
çoğumuzun ‘’ Ceddin, deden, neslin, baban, hep kahraman Türk Milleti’’ diye bildiğimiz ve ta Fatih Sultan Mehmet’in
İstanbul’u feth ederken okunmuş marş zannettiğimiz marş aslında 1800 lü
yıllarda bestelenmiştir.
Mesela hepimizin bildiği ‘’ Gafil ne bilir’’ ( Mehterhane-i Hakani Harp Marşı)
Marşı 1865-1927 Yılları arasında yaşamış olan İsmail Hakkı Bey’e aittir.
‘’Ordumuz etti yemin/ Titredi hak-ü zemin’’ Diye başlayan marşın bestecisi de
İsmail Hakkı Bey’dir.
Mozart, Haydn, Gluck ve Beethowen, Mehter marşlarından ilhamla Türk
Marşları bestelemişlerdir. Wagner, mehter konserini dinledikten sonra
heyecandan kendisini tutamayarak “İşte musiki buna derler.” Derken bizlerin eski
dönem mehter marşlarını bulup ortaya çıkaramamamız maalesef önemli bir
eksikliktir.
Mehter Marşları Cumhuriyet döneminde bazı ufak değişiklklere de uğramıştır.
Mesela ‘’ Askerlerin kişver küşa/ Sultan Aziz sen çok yaşa’’ söylemi ‘’
Askerlerin kişver küşa, Türk Milleti sen çok yaşa’’ veya ‘’ Sancağımız şanımız/ Osmanlı
unvanımız’’ söylemi ‘’ Sancağımız şanımız/ Yüce Türk unvanımız’’ yahut da ‘’
Kafkasya Dağlarında çiçekler açar’’ sonraları ‘’İzmir’in Dağlarında çiçekler
açar’’ olmuşsa da mehter marşları ihtişamından hiç bir şey kaybetmemiştir.
Peki Osmanlı Devletinin bir milli marşı var mıydı?
İşte bu sorunun cevabı hem komik hem de hazindir. Hazindir çünkü bir çocuk
şarkısı olan ‘’ Ay dede ay dede senin evin nerede?’’ Şarkısı maalesef Osmanlı
Devletinin marşı olarak çalınmıştır 1895 yılında. Nasıl mı? Anlatayım...
1895 yılı Haziran ayı; Almanya'nın Kiel şehrinde İmparator Wilhelm’in kanalının
açılış merasimi yapılmaktadır.( Bu kanal Kaiser WilhelmKanalı olarak bilinir.) Rıhtımda yer alan muazzam bir bando her
millete ait marşı ilgili devletin gemisi geçerken saygı gösterisi olarak
çalmaktadır. Heyecan son haddinde iken, birdenbire yeni bir geminin yaklaşmaya
başladığı görülür. Bu geminin direğindeki bayrak ay-yıldızlıdır. Orkestra Şefi
Poot, Türk bandıralı gemiyi görür görmez şaşkına döner ve adeta korkar. Çünkü
çalması lazım gelen Türk Milli marşını bilmemektedir. O' na şimdiye kadar böyle
bir şey de hatırlatılmamıştır. Şaşırır, fakat bu tereddüdü kısa sürer.
Değneğini( baton diyorlar yanlış bilmiyorsam) birden bire havaya kaldırır,
parlak göğe doğru bakarak yüksek sesle orkestrasına emir verir ve orkestra bir
çocuk şarkısı olan ‘’ Ey Ay Dede Ey Ay Dede / Durağın nerede? Durağın nerede?’’
Şarkısını çalmaya başlar. [ Bu şarkının Almanca versiyonu nasıl bir şeydir
bilmiyorum. Bir çocuk şarkısı olan ‘’ Küçük kurbağa, kulağın nerede? Gibi mi
söyleniyordu yoksa bizim bestecilerden Cemal Rasim’in ‘’Ay Dede’’ Çocuk şarkısı
gibi mi bilmiyorum ama neticede Türk milli marşı diye bir çocuk şarkısı
çalınmıştı.]
1835-1928 Yılları arasında yaşamış olan Abdurrahman şeref Efendi de Tarih Muhasebeleri adlı eserinde şöyle bir
olay anlatır: ‘’Paris’te bir Ramazan Bayramı... İmparatorluğun baskısından
şikayetçi olan Fransız hürriyet severleri bazı tarihçiler,Leon Kahun dahi dahil
olmak üzere "Yeni Osmanlılar"la tanışarak birlikte çalışıyorlardı.
Sofrada yendi-içildi, nutuklar söylendi. Fransızlar vatan marşlarını ve
hürriyet şarkılarını söylediler. Bizimkilere; "Siz de milli şarkılarınızı
söyleyin de dinleyelim." Teklifinde bulundular. Bizimkiler ne
söyleyeceklerdi?... "Ey Gaziler"le "Sivastopol önünde yatar
gemiler"den başka milli duyguları okşayan bir şey, yok idi. Mehmed Bey
tereddütsüz ayağa kalktı ve yüksek sesle tekbir almaya başladı. Hazır bulunan Müslümanlar
ayakta kendisine katıldılar. Fransızların ricası üzerine bu bir kaç tekrar
edildi.’’
Yani 1640-1712 Yılları arasında yaşamış olan Itrî’nin segah tekbiri de Milli Marş olarak okundu. ‘’ Allahu Ekber
Allahu Ekber. La İlahe İllallah Hu Allahu Ekber Allahu Ekber Ve Lillahil
Hamd.’’
V. Mehıned (Reşad) zamanında, yani İkinci Meşrutiyet devrinde 1909'da Milli bir
Marş ihtiyacı tekrar gündeme gelmiş, Mızıka-i Hümayun albaylarından Mustafa
Saffet Beethoven'in bir eserinin Türk Milli Marşı olarak kabulü arzusunda
bulunmuş, daha sonra ünlü Fransız bestekarı Camille Saint-Seans'a müracaat
edilerek bir Türk Milll Marşı bestelemesi istenmiştir. Bu duruma içerleyen bazı
Osmanlı bestekarlarının karşıt girişimleri neticesinde Saint-Seans bundan
vazgeçmiştir. İkinci Meşrutiyet'in ilan edildiği ilk günlerde Rakım Elkutlu'
nun güftesi Müstecabi İsmet Bey'e ait olan Rast makamında, Batılı anlamda bir
marş bestelediği bilinmektedir.
O günlerde güftesi Namık Kemal'in olan,
Amâlimiz efkârımız ikbâl-i vatandır
Serhaddimize kal’a bizim hâk-i bdendir
Türk ordusuyuz ziynetimiz kanlı kefendir
Marşı herkesin ağzında dolaşmaktaydı. Yine o günlerin hatırasını taşıyan diğer
mühim bir marş bestesi de Tevfik Fikret'in şiirinden yapılan eserdir:
Biz fedai milletiz, merd oğlu merd, Osmanlıyız;
Burc-ı istibdâdı yıkdık. kahramamz, şanlıyız;
Bir vatan, bir hak tanır ahrarız, arslan canlıyız.
Canla. şanla: ey vatan, te'bidine peymanlıyız ...
Can da sen, şan da sen, hepsi sensin, yaşa;
Ey vatan, ey mübarek vatan, bin yaşa!
(Bu arada Türkçülüğün en önemli fikir babalarından sayılan Tevfik Fikret’in ‘’
Osmanlıyız’’ derken günümüzün bazı sözde aydınlarının tam tersine Türk ile
Osmanlı’yı ayrı görmediğine de dikkatinizi çekmek isterim.)
Ancak bu marşların hiçbiri Türk milletinin milli marşı olmamıştır tabii ki.
Bugünkü Milli marşımızın nasıl kabul edildiği herkesçe bilinse de o konuda da
bir iki kelam yazıp noktalıyalım.
1920Yılının sonlarına doğru Genel Kurmay Başkanı olan Albay İsmet Bey ( İsmet
İnönü ) Maarif Vekilliğine gelir, Dr. Rıza Nur bakanlık makamında
bulunmaktadır.(İstiklal Marşının TBMM de kabul edilişinden az süre önce bu bakanlığa Hamdullah Suphi Tanrıöver atanmıştır.) Kendisinden cephede askeri zinde ve heyecan içerisinde tutacak,
milli azim ve imanı arttıracak bir marş yapılması ricasında bulunur. Neticede
1921 senesi başlarında Maarif Vekaleti tarafından önce 500 TL. ödüllü bir Milli
Marş Güfte yarışması açılır, bunun bestesine de 1000 lira ödül konur. Bu
sıralarda devrin şair ve edip tanınanların hemen hemen hepsi Abdülhak
Hamit'ler, Yahya Kemal'ler, Faruk Nafiz'ler Süleyman Nazifler Faik Ali'ler,
Cenap Şehabeddin'ler, Ali Ekremler, Ahmet 16 Haşiın'ler, Yusuf Ziyalar, Orhan
Seyfi'ler, Enis Behiç'ler, Ankara'dan uzakta İstanbul 'da bulunuyorlardı. Bu
sebeple iş başa düşmüştü. Zaten Ankara' da eli kalem tutan aydın namına kim
varsa hepsi Meclis çatısı altında toplanmıştı. Aralarında öteden beri şairliğe
heveslenmiş, hatta bir sürü şiirler yazmış olanlar da yok değildi. Derhal
kolları sıvadılar. Başta Bolu mebusu Tunalı Hilmi Bey olmak üzere yarım
düzineye yakın milletvekili faaliyete geçti. Şark Cephesi Kumandanı Kazım Karabekir
Paşa dahi bu müsabakaya katılmıştır. Şiirinin metni şöyledir:
Ya İstiklal, ya ölüm
Ya İstiklal ya ölüm
Vatanım, milletim, sancağımi evim
İstiklalsiz yoktur yerim.
Zincir vurdurur mu Türkler boynuna
Varlığı fedadır vatan yoluna
Biz tarihin Türk dediği yılmaz milletiz
Hür yaşar hür ölür nurlu ümmetiz.
Sonrasını biliyoruz.
Katılan724 şiirden Mehmet Akif’in İstiklal Marşı şiiri Milli Marşımız olarak 12
Mart 1921 de TBMM Tarafından kabul edilir ve Ali Rıfat Çağatay tarafından
bestelenir. 1930 Yılına kadar Ali Rıfat Çağatay’ın bestesi ile çalınır söylenir
İstiklal Marşı... 1930 Yılında ise Osman Zeki Üngör’ün yaptığı yeni bestesiyle
okunup söylenmeye başlanır ve o gün bu gündür Osman Zeki Üngör’ün bestesiyle
okunmaya devam edilir.
Allah bu millete bir kez daha İstiklal Marşı yazdırmasın.
FAYDALANILAN KAYNAKLAR:
https://www.neoldu.com/osmanlida-mehter-1234h.htm
http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=472
http://isamveri.org/pdfdrg/D02422/1999_3/1999_3_SISMANA.pdf
(
‘’ey Ay Dede Durağın Nerede’’ Den ‘’korkma Sönmez Bu Şafaklarda Yüzen Alsancak’’ başlıklı yazı
Sami Biber tarafından
12.03.2020 tarihinde sitemize eklenmiştir. Sitemizde yayınlanan eserlerin hukuki sorumluluğu , kullanılan materyaller ve yazının içeriği yazarlarına aittir.İzin alınmadan kaynak gösterilse bile sayfamızdaki eserler başka yerde yayınlanamaz. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. )
Okuduğunuz Yazının Site Kurallarını İhlal Ettiğini Düşünüyorsanız, Site Yönetimine Bildirmek İçin Tıklayınız.