M. NÝHAT MALKOÇ

Karadeniz’in gözbebeði olan Trabzon’un kýrsalýnda hayat mücadelesi veren þirin bir ilçedir Köprübaþý. Dört daðýn arasýnda sýkýþýp kalmýþtýr. Trabzon’un on dokuz ilçesinden biridir bu küçük þehir. Trabzon’a uzaklýðý 38 km, Sürmene’ye uzaklýðý ise 14 km civarýndadýr. Burasý merhum Adnan Kahveci’nin himmetiyle 1990 senesinden beri ilçe olsa da, ne yazýk ki hâlâ kabuðunu kýramamýþtýr. Bugün bile adý, ne yazýk ki, Sürmene’yle birlikte anýlýr olmuþtur.

Köprübaþý deyip de geçmemek lazým. Þahsýna münhasýr, çok özel ve güzel bir tabiatý vardýr Köprübaþý’nýn. Bu þirin ilçe adeta usta bir ressamýn elinden çýkan bir tablo görünümündedir. Tabiatýn bütün cömertliklerini sergileyen Köprübaþý; gerek havasýyla, gerek suyuyla ve gerekse birbirinden zeki ve üretken insanlarýyla tam da yaþanýlacak bir yerdir. Doða burada hâlâ bütün olumsuzluklara ýsrarla direnmektedir. Ýnsanlar, içinde yaþadýklarý tabiata sahip çýkmaktadýrlar. Dereler asi akýþlarýný bütün engellere raðmen sürdürmektedir.

Ýnsanlarý kabýna sýðmasa da, coðrafyanýn getirdiði þartlar gereði duraðan bir hayatý vardýr Köprübaþý’nýn. Zira maddî imkânlarý çok kýsýtlýdýr bu beldenin. Çalýþmayý eðlenceye döndürmüþtür bu yörenin vakur insanlarý. Tek bir caddesi olan bu küçük ilçede insanlarýn zaman geçirecekleri alternatif yerler mevcut deðildir. Ýnsanlarýn gidebilecekleri tek yer kahvehanelerdir. Þayet kahve alýþkanlýðýnýz yoksa sabahtan akþama kadar ayný cadde üzerinde volta atmak zorundasýnýz. Bu da zamanýn israf edilmesinden baþka bir þey deðildir.

Köprübaþý, Türkiye’nin mümtaz devlet ve siyaset adamlarýný, bürokratlarýný yetiþtiren bir ilçe olarak hafýzalarda yer edinmiþtir. Bu engebeli topraklarda yetiþen gayretli insanlar kendilerini yetiþtirmek için hiçbir engel tanýmamýþlardýr. Köprübaþý, Türkiye’ye Adnan Kahvecioðlu ve Recep Yazýcýoðlu gibi seçkin insanlar yetiþtirmiþ müstesna bir yerdir. Bu þehrin yetiþtirdiklerini bütün Türkiye sevse de, bilse de Köprübaþý’ný görenler ve bilenler o kadar da çok deðildir. Merhum milletvekillerimizden Alaattin Kurt, Diyanet Ýþleri Eski Baþkaný M. Sait Yazýcýoðlu aklýmýza gelen diðer önemli Köprübaþýlý insanlarýmýzdýr.

Sabýr ve tevekkül þehridir Köprübaþý. Aza kanaat edenlerin yaþadýðý güzide bir yerdir bu topraklar. Burada yaþayanlar bütün zorluklara raðmen yine de mevcut hâline þükrederler. Burada gençlerin istihdam edileceði iþyerleri olmadýðý için bir yaþtan sonra gurbet yolu gözükmektedir insanlara. Onun için göç bu þirin diyarýn en acý gerçeðidir. Hüzünlü ayrýlýklar, istenmeyen tablolardýr. Burada baþta gençler olmak üzere hemen herkesin “yarýn” diye bir endiþesi söz konusudur.  Artan göç yüzünden Köprübaþý’nýn nüfusu sürekli azalmaktadýr.

Köprübaþý deyince bir sürü “keþke” sýralanmaktadýr zihnimizde. Keþke insanlar bir somun ekmek için, gözünü açtýklarý bu güzel topraklarý terk etmek zorunda kalmasa. Keþke herkesin aþý, iþi ve eþi olsa. Keþke Köprübaþý’nda küçük de olsa iþ alanlarý açýlabilse. Keþke insanlar memleketlerini terk edip uzaklara gitmek mecburiyetinde kalmasa. Keþke bu güzel beldeye de güzide bir eðitim kurumu, bir yüksekokul açýlabilse… Keþkeler uzayýp gidiyor.

Köprübaþý küçük, þirin ve insanî iliþkiler açýsýndan sýmsýcak bir Anadolu þehridir. Burada dargýnlýklar üç günü geçmez. Ýnsanlar gücünü haktan ve hakikatten alýr. Dostluk her þeyin üstünde bir deðerdir. Vefa bayraðýnýn hâlâ çekilmediði bir coðrafyadýr burasý.

Köprübaþý küçük bir yerleþim yeri olduðu için hemen herkes birbirini tanýr, bilir ve anlar. Hasta ziyaretleri ve yardýmlaþma yaygýndýr. Burada mutluluklar paylaþýldýkça artar, acýlar paylaþýldýkça azalýr. Bu açýlardan bakýldýðýnda bir aileyi andýrýr bu güzel yöre. Kitle iletiþim araçlarýnýn ve teknolojinin en az etkilediði yerlerden biridir burasý. Herkes gelenek ve göreneklerine yürekten baðlýdýr. Büyükleri saymak ve küçükleri sevmek âdettendir.

Köprübaþý deyince özellikle o doyumsuz yemyeþil yaylalarý gelir akýllara. O yaylalar ki içerisinde yaþayanlara her þeyin en doðalýný sunmaktadýr. Onlarca doktora bedeldir bu güzel yaylalarýn florasý. Ýlaç gibi gelir insanlara Köprübaþý yaylalarýnýn havasý ve suyu. Kendinizi çok daha güçlü, zinde ve hayat dolu hissedersiniz daðlarýn zirvesinde. Yazýn boðucu ortamýndan bunalanlar, bu güzel yaylalara çýkarak hayatýn kasvetli havasýndan kurtulmaktadýrlar. Mayýs ayýna kadar þehirde ve köylerde yaþayanlar, bu ayda hayvanlarýný yanýna alarak yaylalarýn yolunu tutmaktadýrlar. Dört ayý aþkýn bir zaman yaylalarda kalan insanlarýmýz kýþlýk yað ve peynirlerini üreterek þehre ve köylere dönmektedirler.

Köprübaþý’nda yaylalar ve daðlar deyince aklýmýza öncelikle Madur Daðý gelmektedir. 2742 metre rakýmlý bu dað sanki göklere komþu gibidir. Bu yüce daðýn etrafýnda baþta Köþk olmak üzere Taþlý, Sulak ve Kalecik yaylalarý bulunmaktadýr. Ýnsanlarýmýz her yýl bu yüksek daðýn eteklerinde Madur þenlikleri yapmakta, gönüllerince doyasýya eðlenmektedirler.

Yaylalar özgürlüðün, yiðitliðin ve sonsuzluðun þiarýdýr. Yaylalar deyince de kahraman askerlerimizin Ruslara karþý destan yazdýðý Harmantepe gelir akýllara. Harmantepe þehitleri bu ilçenin manevî bekçileri hükmündedir. Harmantepe Þehitliðindeki eski bir levhada þu ifadeler yazar: “26 Haziran 1916’da Türk kuvvetleri hücuma geçerek Aðaçbaþý Yaylasýndaki Rus kuvvetlerini Soðuksu’ya çekilmeye mecbur etti. 29 Haziran 1916’da Harmantepe Kabanbaþý hattýnda 36 saat süren muharebelerde 60. alayýmýz topçu atýþý ve süngü hücumu ile Rus kuvvetlerini periþan ederek Avulota kadar püskürttü. Bu çatýþmalarda 60. Alay 7 zabýt, 150 nefer zayiat verdi. 15 Temmuzda Bayburt Ruslar tarafýndan iþgal edildiði için Türk kuvvetlerine geri çekilme emri verildi. Türk kuvvetleri Harmantepe’yi þehit Bayram Çavuþ ve arkadaþlarýna emanet ederek çekilirken tepeyi Bayramtepe olarak selamladýlar.”

Harmantepe, Köprübaþý’nýn bir anlamda Çanakkale’sidir. Harmantepe’de yaþananlar Çanakkale’de yaþananlarýn eþsiz bir sahnesidir. Her nerede olursa olsun kahraman Türk askeri düþmana asla geçit vermemiþtir. Harmantepe Yaylasý’ndaki þehitlik, Türk-Rus savaþlarýnýn en büyük tanýðýdýr. Her yýl 29 Haziran günü þehitlerimizi burada rahmetle ve minnetle anarýz.

Köprübaþý çalýþkan, becerikli ve yiðit insanlarýn yaþadýðý müstesna bir yerdir. Küçük bir ilçe olsa da her dönemde adýndan sýkça bahsettirmiþtir. Burada baþta ahþap ürünler olmak üzere, el sanatlarý önemli bir sanat dalý olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Kaþýk, beþik, oklava,  küçük tarým aletleri(keser, orak, balta, týrpan, kazma, çapa, bel) ilk akla gelen el sanatlarý ürünleridir. Zor þartlarda yapýlan bu ürünler yöre halkýnýn az da olsa bir gelir kaynaðý olarak dikkat çekmektedir. Bu ilçede eski zamanlarda el yapýmý silahlar da adýndan söz ettirirdi.

Daðlýk ve engebeli bir arazi yapýsý olan Köprübaþý’nda tarým alanlarý son derece kýsýtlýdýr. Buna raðmen sýnýrlý da olsa tarým yapýlmaktadýr. Buradaki köylerde yöre halkýnýn geçiminde önemli bir yer teþkil eden mýsýr, fýndýk ve çay yetiþtirilmektedir. Çay ve fýndýk satýlsa da, mýsýr insanlarýn ve hayvanlarýn günlük ihtiyacý olarak kullanýlmakta, satýþý pek yapýlmamaktadýr. Köprübaþýnda hemen herkesin evinde bir veya birkaç ineði mutlaka bulunur. Bu inekler baðlý bulunduðu evin süt, yað ve peynir ihtiyacýný karþýlamaktadýr.

Nüfusu zaman içerisinde erise de Köprübaþý’nda eðitim ve öðretim her geçen gün hýzla artmaktadýr. Buradaki zeki öðrenciler, zor þartlara raðmen bir yolunu bulup okumakta ve çok iyi yerlere gelebilmektedir. Bugün Türkiye’de birçok þehirde Köprübaþýlý kaymakamlar, valiler, müdürler, genel müdürler, doktorlar, mühendisler, mimarlar, öðretmenler, akademisyenler, üst düzey siyasetçiler ve bürokratlar çalýþkanlýklarýyla ve üretkenlikleriyle adeta parmakla gösterilen insanlar konumundadýrlar. Eski baþarý geleneði bugün de sürdürülmektedir. Bu hem yöre insanýnýn gayret ve zekâsýndan hem de coðrafyanýn getirmiþ olduðu çaresizlikten kaynaklanmaktadýr. Çünkü ekmek artýk aslanýn aðzýndadýr. Bu engebeli arazide karýn doyurmak kolay deðildir. Farklý arayýþlara girmek coðrafî bir mecburiyettir.

Köprübaþý hatýralarýmýzýn þekillendiði, mâzimize tanýklýk eden bir nostaljidir. Bizler bu küçük rüya þehirden uzakta yaþasak da aklýmýz hep buradadýr. Kimimizin anne babalarý bu topraklarda metfundur. Bayramlarda ve tatillerde memleketimize giderek onlara birer fatiha-i þerif okuruz. Kimimiz daha þanslýdýr. Zira anne ve babalarý hâlâ bu topraklarda yaþamaktadýr. Onlar da fýrsat bulduklarýnda doðup büyüdükleri topraklara sýla-i rahimde bulunarak büyüklerinin ellerinden öpme bahtiyarlýðýný doyasýya yaþarlar. Öyle veya böyle Köprübaþý ölümsüz hatýralarýmýzýn kadim beþiðidir. Her nerede yaþarsak yaþayalým; ölü veya diri bir gün bu güzel topraklara döneceðiz. Bu topraklar bizi bir anne þefkatiyle baðrýna basacaktýr.