Vicdan için deðiþik þeyler söylenebilir ve genellikle birbirine yakýn anlamlar taþýyan birçok tanýmlar yapýlabilir.  Birtakým ön kabul ve ön yargýlarýn etkisiyle yanlýþ olarak deðerlendirilen davranýþlarýn önüne geçen ya da istemeyerek de olsa tatbik safhasýný geçen tutum ve davranýþlardan sonra bizi piþmanlýk anaforlarýna atan bir dürtünün elbette tanýmlanmasý gerekir. Mesele aslýnda vicdan denen olgunun tanýmýndan çok iþleyiþ tarzýnda odaklanmaktadýr.

       Varlýðýný ve yaptýrým gücünü asla inkar etmiyorum. Hatta öyle ki bazý hassas bünyelerde kiþiyi intihara kadar sürüklediðini defalarca duymuþ, belki görmüþüzdür. Hemen herkeste az ya da çok ama muhakkak etkili bir dürtü ya da içgüdüsel mekanizma. Vicdan denen olguya bu pencereden bakýnca yok saymak mümkün deðil. Zaten yok saymýyorum. Sadece vicdana güvenilmez diyorum. Meseleyi birlikte irdeleyelim bakalým ayný sonuca çýkacak mýyýz?

       Baþýmýz dara düþünce yardým istediðimiz, eylem ve söylemlerimiz arasýnda meydana gelen baþ edilemez çeliþkiler karþýsýnda sýðýndýðýmýz ve adýna vicdan dediðimiz þey belki de bilinç altý mahkemesinin bilince yansýyan bir uyarýsý yada tehdidi olabilir. Adýna vicdan ya da baþka bir þey deyin fark etmez. Mekanizmanýn nasýl iþlediðini, nereden kaynaklandýðýný ve neye baðlý olduðunu bilmek fazlasýyla yetmektedir.

       Bize doðru ve yanlýþ noktasýnda uyarýlarda bulunan, duygu, düþünce ve davranýþlarýmýzý bu kriterler doðrultusunda bir þekilde denetleyen adalet mekanizmasý diyenler var vicdan için.  Tanýmýna ve özelliklerine sözüm yok, doðru olabilir. Ama vicdanýnýn insaný her zaman doðru ve güzele hatta etik ve ahlaklý olana sevk edeceðine inanmýyorum. Sonuçta vicdaný yönlendiren birinci ve en önemli etken, kiþinin kendi çýkarlarýna alet ettiði doðru ve yanlýþ saplantýlarýdýr.

       Çünkü baþlý baþýna vicdan denen bir olgu hatta bir organ bile olsa insana baðlý bir öðe ya da özellik olduktan sonra sonsuza kadar ve kayýtsýz þartsýz güvenilmesi bana göre mümkün deðil. Vicdan denen melekenin akýl, mantýk ve duygudan oluþan karmaþýk bir mekanizma olduðu inkar edilemez bir gerçek. Bir o kadar açýk bir gerçek daha var ki, vicdaný oluþturan akýl, mantýk ve duygu adý verilen alt unsurlarýn istisnasýz tamamý insan merkezli yani insan kaynaklýdýr. Ýnsan da bedenen diðer canlýlar gibi yaþamak için doðuþtan gelen birtakým temel içgüdülere sahiptir. Daha doðrusu insan da diðer canlýlar gibi hayatta kalmak için bu temel içgüdülere muhtaç ve onlarýn güdümündedir. Ýnsanýn diðer canlýlardan tek farký aklýdýr. Ve bu fark onu vicdan noktasýnda iyice güvensiz kýlmaktan baþka bir iþe yaramamaktadýr.

       Ýnsanlýk tarihi boyunca en azýndan kayýtlara geçen somut ve kanýtlanabilen iþkence olaylarýna ve kullanýlan yöntemlere alýcý gözle bakarsanýz iþkenceye bulaþmamýþ tek bir ulus ya da ideoloji ve inanç sistemi bulamazsýnýz. Sözü geçen ulus, ümmet ve taraftarlarýn insan denen varlýktan oluþtuðunu ayrýca söylemeye gerek var mý bilmiyorum? Ama olayý bu þekilde irdelediðinizde yine iþkenceye bulaþmamýþ insan olmayacaðýný da kolaylýkla tahmin edebilirsiniz sanýrým.

       Bu noktadan hareketle vicdaný teþbihte hata olmazsa bir köpeðe benzetiyorum. Evet yanlýþ okumadýnýz aynen öyle. Vicdanýn kapýmýza baðladýðýmýz evcil bir köpekten zerre kadar farký yoktur benim nazarýmda.

       Her zaman olduðu gibi inanmadýnýz, itiraz ettiniz. Bununla yetinmeyip akla hayale gelmedik isnatlarla benim yaftalamaya bile baþladýnýz. Dedim ya her zamanki gibi. Ziyaný yok. Ben insanýn ciðerini okumuþ biri olarak böyle düþünmek ve böyle davranmaktan baþka çareniz olmadýðýný bilerek, kusura bakmayýn ama sizi dikkate almýyorum.

       Kimi zaman hayali kavramlar yaratan, kimi zaman da olmasý kuvvetle muhtemel ahlaki deðerleri ifade eden kavramlarý dejenere eden insan, yine var olduðunu varsaydýðýmýz vicdan denen melekeyi tarihi süreçte bir þekilde evcilleþtirmeyi baþararak kötü emellerine alet etmiþtir. Olaya bu taraftan bakýlýnca vicdanýn artýk hiç de güvenilesi bir insani duygusal olgu olmadýðý anlaþýlabilir.

       Vicdan denen bir mahkeme varsa tarih boyunca binlerce hatta belki yüz binlerce insan kendi saplantýlý doðrularýna inanmadýðý için nasýl olup da fiili olarak iþkence yapabildi hemcinslerine? Yapmasý bir yana yakýn tarihte resimleri ulaþan iþkence merasimlerine dikkatli baktýysanýz iþkence yapanlarýn gözlerinde ve yüz hatlarýnda üzülmek, piþman olmak bir yana en hafifinden bir rahatsýzlýk duygusuna dahi tesadüf edemezsiniz. Daha ötesi iþkence yapanlarým gayet mutlu ve sevinçli olduðunu bile fark etmeniz mümkün eðer dikkatli bir þekilde incelerseniz. Peki bu durum nasýl olabilir? Ýþte gerçeðin önündeki yoðun sis perdesi bu aþamadan sonra aralanmaya baþlamaktadýr.

       Vicdan denen þey her neyse nefis gibi, þeytan gibi insan aklýnýn uydurduðu ve bilerek iþlediði günahlarýna bahane olarak kullandýðý hayali kavramlardan baþka bir þey deðil. Belki bir günah keçisi, baþta kendisi olmak üzere içinde yaþadýðý toplumu kandýrmak için kullandýðý… Artýk karar sizin.