Efendim; ben, Türkçe-Edebiyat öðretmeni deðilim. Zaten öðretmen de deðilim. Bu makaleyi yazmamdaki sebep: özellikle bu site dahil edebiyatla ilgili tüm sitelerde þiir olsun, makale olsun birçok paylaþýmda, güzel dilimizin gramer yönünden paramparça edilmesidir. Gramer hatalarýnýn en baþýnda da özellikle “de, da” baðlacýnýn veya ekinin kullanýlmasý geliyor.

Paylaþtýðý þiir veya yazýlarda anlattýklarýyla, bilgisiyle usta bir kalem olduðunu düþündüðüm birçok þairin, yazarýn bu konuda hata yaptýklarýný görünce çok üzülüyorum.

Madem bizler þair veya yazarlar olarak kalemlerimizle, kelamlarýmýzla topluma bir þeyler katmaya çalýþan insanlarýz öyleyse yazý dili ve gramer konusunda da azami dikkat göstermemiz gerekmez mi?

Güzel Türkçemizde iki çeþit “de” vardýr. Yazýlýþ ve ses yönünden birbirinin aynýsý olmasýna karþýn anlam olarak farklýlýk göstermektedir. Birisi “de” eki diðeri “de” baðlacý.

Ek olan “de” her zaman kelimeye birleþik yazýlýr ve eklendiði kelimenin son hecesindeki ünlüye göre “te, ta, da” haline dönüþebilir.

Örneðin:         Kapýda biri var  

                       Bahçede biri dolaþýyor

                       Akþam yemekte ne var?

Baðlaç olan “de” her zaman eklendiði (daha doðrusu eklenemediði) kelimeden ayrý yazýlýr ve okunurken de vurgulu olarak okunur.

Örneðin:              Pencerede menteþe var kapýda da var.

                            Kapýda biri var, bahçede de biri var.

     Akþam, o da yemekte olacak.

Nesir veya þiirlerde doðrudan dikkatimi çeken ve yazýlan konuda -bilenler için- anlam kaymasý meydana getiren “de, da, te, ta” kullanýmý ile ilgili yanlýþlarý bazý örneklerle açýklamaya çalýþacaðým sizlere. Yukarýdaki son örnekteki cümlede “Akþam, o da yemekte olacak” cümlesindeki “da” baðlacý ayrý yazýlmazsa “Akþam, oda yemekte olacak” haline gelir. Yemekte olan o deðil de oda olur.

Özellikle dikkatimi çeken bir baþka yanlýþ da “gelip, gidip, görüp” gibi geniþ zamanlý kelimelerin sonuna baðlaç olan “de” gelince birleþik olarak yazýlmasýndan ziyade “te, ta” olarak yazýlmasý. Bu kelimelerin sonuna gelen baðlaçlar her zaman “de, da” olarak ve ayrý yazýlýr; “te, ta” yazýlmasý kesinlikle yanlýþtýr.

Örneðin:              gelipte (yanlýþ)        gelip de (doðru)

                                        varýpta (yanlýþ)       varýp da (doðru)

Hepimiz, en azýndan, ortaokuldan itibaren bu konularda bilgi almýþýzdýr. Daha dikkatli ve de hassas olabilmemiz temennisiyle.

Saygýlar sunarým.

                                                                                                      Mustafa GÜL (Hamdi)

                                                                                                       (28.12.2017)