LA A�K / BOHEME ARK

sen sokaklar�nda pabu� eskiten kald�r�mlar� sayard�n
ben masallar b�y�tt��m sol bile�inden

La olup teninde…

ve dilsiz s�cakl�� Piyerloti’nin
yasakl�lar bah�esinde sevgili

�arap aras� Bohem

dil olsa yoku�lar�nda ko�turdu�um pabu�lar
�pme beni �imdi
s�ylesem yine a�latacaklar

hani o bak�r y�z��n ve parmaklar�n dedim
dedim ki �slat�rs�n ellerinde bir yazar�n
hurma dal�ndan yazd�� kitab�

La a�k / Boheme ark

hi� mi �ekmedin enfiyesini sanki
o Frans�z sesinle
dudaktaki �arab� �s�tan

‘’La Boheme’’

hani yakt��n tar��nl� t�ts� ve k�rm�z� kibrit dedim
dedim ki bir �p��
Piyerloti saati gece bilmem ka��n� vurur g��s�me
vurur dedim
kadehin t�ng�rt�s�yla tenindeki ark
asuman’dan d�k�len isli-puslu a�k

vur! cezas� a�k olsun; Piyerloti soka��

bil ki karanfilli �erbet ve dudaklar�n i�tim
i�tim dudaklar�n; karanfil

beni senden akt�
seni ser’den a�k’t�

terinden ge�tim

tenimdeki �ark�
tenindeki ark’t�

G�n�l �AKI - 16.10.2009

“LA A�K / BOHEME ARK” ��R�N�N TAHL�L�:

Beni bu g�zel havalar mahvetti.
B�yle havada istifa ettim,
Evkaftaki memuriyetimden.
T�t�ne b�yle havada al��t�m.
B�yle havada a��k oldum.
Eve ekmekle tuz g�t�rmeyi,
B�yle havalarda unuttum.
�iir yazma hastal��m,
Hep b�yle havalarda n�ksetti.
Beni bu g�zel havalar mahvetti. (Orhan Veli KANIK)

Kelimelerin kifayetsiz kald�� anlarda insan ne yaparsa, ben �imdi bu ��kmazlarda geziniyorum. Beni bu havalar�n varl�� a�ina etti tenine ve kokuna. Bu y�zden avareyim, bi�areyim, kimsesizim ve derdime so�uk kald�r�mlar denk. Avareyim, kimsesiz sokaklar ortas�nda. Y�ld�zlar alt�nda, tespih tespih elimde kehribar ta��ndan yap�lm�� saymacalar yerine g�ky�z�ndeki y�ld�zlar� sayar oldum. Sokaklar ortas�nda yaln�zlar� oynamaktan s�k�ld�m. “La” s�zc�� her kelimemin �n�nde ve akabinde y�re�imden de�ilse de d�k�l�r oldu bizar dudaklar�mdan. Benim sevdam, yaln�zl�klar�n s�rda�� gibi biraz nadan olmu�. Karanl�klar�n ba�r�ndaki kald�r�m ta�lar�ndan medet umar olmu�um. Kalabal�klar aras�nda a�k�m�n kar��l�ks�zl�� kar��s�nda yapayaln�z�m. Kalenderane ya�am�m, a�k�m�n �n�ne “la” ekleyip durmakta.

Bo�az�mda d��mlenen h��k�r�klar�ma engel olamadan �n�mdeki yapayaln�z ta�lara tekme atmakla yetiniyorum. Hayat�m hep bu avareliklerle doluyken ben kimsesizleri oynamaktay�m. Pencereler �n�ndeki saks�lara hayk�rmak istiyorum, benim sevdam�n ad�yla a�mad�klar� i�in. Kokular�n� sevdal�m�n al k�rm�z�s� yanaklar�ndan dolan�p dudaklar�n�n yumu�akl��nda gezdirmeden kaybolup gittiklerinden �t�r�. Hayat�n biteviye devam eden ark� i�indeki ak��ta kaybolup giden �mr�me inat, sevgilime ula�mak istiyorum.

�ehre ya�murlar ya�arken ben, senin ad�n� hayal ederek sevdan u�runa sokaklarday�m. �emsiyeye ihtiya� hissetmeden �slakl��ma inat, ilerliyorum. G�ky�z� �ahitlik ediyordu bu karanl�klar ortas�ndaki benli�ime. Y�re�im a�kla eriyordu. Eriyen sadece y�re�im de�il, y�re�imle beraber yaln�zl��ma �ahit sokaklard�. Umudum vard�, t�kenmemi�ti karanl�klara inat. Gecelerin akabindeki �afaklar sonras� g�nd�zlere gebeydi y�re�im. Yoku�lar bana yol olmu� y�r�yen merdivenler misali ��k�yordum Araf’a do�ru. Kendimle hesapla�maya do�ru yelken a�m��t�m.

Yelkenlerim, karanl�k, da�da�al�, kimsesiz deryalar ortas�nda ilerlerken, deniz fenerlerinden yoksun k�y�lar� aramakla me�gul. S��nacak limanlar pe�inde bata ��ka y�re�im bo�u�uyordu. A�k�m�n esiri olmu� bedenim, devler misali kara bulutlar alt�nda gidiyordu. Elimdeki derbeder ya�am�m�n �ahidi kadehleri atmak ve s�rurlu hayata do�ru yol almak istiyorum. Yelkenlimin kanatlar� umut r�zg�rlar�yla dolduktan sonra yol als�n istiyorum yar�nlara.

Zihnimin da��n�kl��n�, y�re�imin aksi sedas� olan dudaklar�mdan d�kmek istemiyorum. Kald�r�mlar�n so�uk bedenleri beni kar��l�yor. Yorgunlu�um gecenin �n�ndeki g�nd�zlerden kalma. Teselli ar�yorum, nafile. Sa�lar�m darmada��n�k halde r�zg�rla birlikte savrulurken aksi kald�r�mlarda yans�yor. ��nk� ta�lar ben gibi avare bi�imde s�ralanm��t� k�me k�me. Ta�lar �zerindeki birka� sararm�� yaprak haber veriyordu sonbahar�n bitmek �zere oldu�unu. Dal�ndan kopmamacas�na verilen nice umutlu g�nlerin ard�ndan so�uk ta�lar �zerinde gezinen eyl�l kurusu yapraklar. Ne de g�zel anlat�yorlard� beni. Ruhumu �s�tan d��nceler yol boyunca e�lik etmi�ti yorgun ad�mlar�ma. Gecenin kara k�l rengi bulutlar� k�� m�jdelercesine mu�tular yay�yordu a�a�lar�n kimsesiz dallar�na. Elhan-� �ita tekerr�r ediyordu gece karanl��nda.

Y�re�imin �emsiyelerini a�m��, ��memeye �al��yorken musiki e�li�inde, na�meler f�s�ldayarak ya�an kar taneleri y�re�imdeki kor yang�nlar� s�nd�remese de, kirlerimi, yorgunluklar�m� �rtbas etme ad�na iniyordu adeta. Hayk�rmak istiyor, g�klere avaz�m ��kt�� kadar, y�re�im dolusu ba��rmak istiyordum. Diyaframlar�m a�r�maya, y�re�imi zorlamaya �al��sa da, ben senin sesini hayk�rmaktan vazge�mek mi, asla istemiyorum. G��n alacas�na boyanm�� renginden, yaln�zl��m� f�s�ldayan ya�lar ak�tmak istiyordum kurumu� g�zya�lar�m�n akabindeki kald�r�mlar�n �zerlerine.

Ama�s�zca ve avare ad�mlar nihayetinde dolan�yordum kald�r�mlar�n �zerinde. A�k�m�n esiri olmak ad�na beyazlara b�r�nm�� yollardayd�m. Sevgilim, sana hayk�rmak ve ad�n� karlar�n masumiyetine yazmak istiyorum. Eminim ki y�re�inde bu safl��n yans�mas� olarak ad�m� yazacak. “La” a�k�m�z�n �n�ndeki dillerde kalan tek engel olmas�n art�k. Gecelerimde, yaln�zl�klar�mda, so�uk ellerimde ve sigara duman� parmak u�lar�mda art�k bitsin istiyorum hasretlik bulu�malar. G�nd�zlere hasret kalan bedenim kald�r�mlarda b�lb�l �ak�malar�yla dans etmeli art�k.

G�zlerine bakmak, ellerinin s�cakl��nda erimek istiyordum. ��meleri yar�nlara b�rakmak istiyorum. Karanl�k koyu gecelerde ellerimin ovu�mas� seni hat�rlat�r bana s�cakl��nda. Ay beyazl��na denk y�z�n ayd�nlats�n art�k karanl�k gecelerimdeki so�uk ta�lar�. Yaln�zl��n kollar�ndaki bedenimin sarho�lu�u, v�cudumun d��na ta��yor ve a�l�yor nefretimin g�r�nmez �st�rab� i�imde. Gel ey aylar ve y�llar boyu hasretini �ekti�im sevgili. Gel de bul y�re�imi; gel de �ekip al, �u karanl�klar ba�r�ndaki yaln�zl��m� i�imden. Dolsun her yer g�lgenin zarafetiyle ve bitsin sensizlik, sessizlik ve bitsin gece diye yalvarmayay�m.

kuytu bir k��esindeyim
ve yorgun bedenimin alt�nda
��t�rd�yor kuru yapraklar

yaln�z�m
s�k�nt�n�n yaln�zl�� de�il bu
d��lerle el ele
ya�amay� dillendiren
ve yudum yudum �z�mleten
bir sevgi yaln�zl��

dinlendiriyor y�re�imi
kafam�
bedenimi
serin ok�ay��lar�yla do�a
dinliyorum en g�zel t�rk�s�n�
kurdun ku�un

u�mak i�in
kanat aram�yorum

�ylesine ��k�yor y�rekten m�sralar. Kelimeler, ac�makl� nefesle kar��nca, g�zlerden bo�alan damlalar e�lik etmek istemese de vaktidir akman�n art�k. Yaln�zl��n ad�n� bile koyamam��ken, terk edilmekten yana bi�are y�rek burkulur, sessizce ama h��k�r�klar� y�re�inden ta�ar. �aresizlik koymu�lard�r ad�n�. Ya�ad�klar�m�n nihayetinde �aresizli�im haddini a�m��t�r, a�k�m�n nefrete d�n��mesine benzeyen kar��tl��n, ruhumdaki engellenemeyen de�i�iminin ad�d�r.

Ey y�re�im! �imdi s�rg�ne vur kendini, kald�r�mlar� s�slerken derin yaln�zl��m. Hapsederken benli�imi koyu karanl�klar�n zebanileri, titriyor bedenim hummal� ate�e d��m�� hasta misali. Alaca karanl�klar�n koynuna dolarken gece, a�k�m�n can �eki�mesini seyrediyorum. Sen kalabal�klara kar��yorken, ben ayak izlerinle avunuyorum. Gecelerde g�lgeni takip ediyorum. Gece boyarken bulutlar� ba�ka renklere, ac�l� ve bir o kadar sanc�l� bir g�ne terk ediyorum bedenimi. A�k�m�z�n esaretini duymu�ken, ziyaretime gelmediysen ve gelemediysen su�u de�ildir yollar�n. Vars�n hasretinin ate�iyle k�f kokulu duvarlar bedenimden als�n hararetimi.

Yaln�zl��ma e� kald�r�mlarda dola��rken y�re�imin yans�mas� dilimden birka� damla �iir d�k�l�yordu. Kelimelerini sat�r sat�r avu�lar�mda s�kt�ktan sonra zihnimde kendimle e� de�erde tutmaya kalkt��mda kar��ma G�n�l �ak� Han�m�n “La A�k / Boheme Ark” �iiri ��kt�. A�k�m�n yaln�zl��na denk say�yorum. Kelimelerin kifayetiz kalaca��n� bilerekten okuyorum sat�r sat�r. Okuduk�a benli�imi hayk�ran sat�rlarla kar��la��yorum kald�r�mlarda. H�z�nleniyorum, seviniyorum ama karmakar��k duygular e�li�inde. Bilemiyorum ne yapaca��m� derken, kar��mda beliriyor ay y�zl� g�zelleri tema�a ettiren �im�ekler. �im�ekler e�li�inde �iiri tahlile ge�meye ba�lam��ken so�uk kald�r�mlara inat a�k�m� hayk�raca��m sat�rlara do�ru yol almak istiyorum.

“La A�k / Boheme Ark” �iirimizi bi�im ve i�erik olarak ele almaya �al��t��m�zda kar��m�za ilk bak��ta bi�im �zellikleri olarak �u sat�rlar�n ��kt��na �ahit olmaktay�z:

�airimiz G�n�l Han�m gen�li�ine inat y�re�inin duygular�na set �ekememenin �st�rab�yla bedeni kaplayan yaln�zl��a, a�k�n�n �aresizli�ine inat, so�uk gecelerin koynundaki kald�r�mlar �zerinde bulurken benli�ini, �iirini kaleme ald��n� hissediyoruz. �iir, ilk okuyu�ta bize edebiyat�m�zda usta kalemler diye tabir etti�imiz y�rek �airlerinin kalemini hat�rlat�yor. Bir d�nemde edebiyat�m�zda, sosyal devrin siyasi karars�zl�� airleri bohem bir hayat�n kuca��na atm��t�r. Sanat��lar devrin sosyal ve siyasi da��n�kl�� i�inde kaleme ald�klar� eserlerinde (�iir, roman, hikaye, tiyatro, vb edebi t�rler) bu konular�n� bu kalender hayat�n mayas�yla mayalad�ktan sonra i�lemi�lerdir. Bu, bazen dolayl� bazen de direkt olarak eserde yans�t�lm��t�r. Bunun en bariz �rne�ini Tevfik Fikret’in ‘Sis’ adl� �iirinde tema�a etmekteyiz. Daha �nceki edebiyat��lar�m�zda da ayn� �ekil etraf�nda kaleme al�nm�� eserler g�rmekteyiz. Ahmet Mithat Efendi’nin ‘Felatun Beyle Rak�m Efendi’, Nam�k Kemal’in ‘�ntibah’, Recaizade Mahmut Ekrem’in ‘Araba Sevdas�’, romanlar�nda da genel olarak “bat�l� hayat tarz�n�n yanl�� anla��lmas� ve bunun neticesinde do�an kad�n erkek ili�kileri neticesinde vard�� son noktadaki traji-komik olaylar ” ele al�nmaya �al��lm��t�r. Romanlardaki mekan, genellikle �aml�ca mesiresi alan� civar�ndaki e�lencelik yerlerde ya bir fayton ya da bir araba etraf�nda ge�mektedir. Tanzimat roman�, yeni yeni kurulma a�amas�ndayken edebiyat�m�zda bu etkilenmelerin normal say�lmas� gerekir. �nemli olan olay �rg�s�ndeki i�erik farkl�l�� olsa gerek.

G�n�l Han�m�n incelememize konu olan �iirini de okudu�umuzda ayn� duygu yo�unlu�unu yakalamak m�mk�n. Ele al�nan konu olarak, Tanzimat �airlerimizin i�ledikleri ve dem vurmaya �al��t�klar� konular olarak benzer bir mekan� �a�r��t�rmaktad�r. Bu y�n�yle �iirimiz adeta eskinin izlerinde y�n�n� gelece�e �evirmi� bir �airin ayak seslerini yans�tmaktad�r. G�n�m�z ��klar�n�n �aml�ca’s� olarak �iirde yer etmi� �stanbul Ey�p civar�ndaki Piyer Loti Tepesi �iirimizin mek�n�n� olu�turmaktad�r.

�airimiz, duygular�n� masaya yat�r�p, cerrahi m�dahaleyi an�nda yerine getirme gayretiyle kelimelerini bir araya getirmi�. A�k� isterken, ondan uzakla�ma korkusu kelimelere sirayet etmi�. Ge�mi� tatl� hat�ralar�n ��nda a�ka s�ms�k� sar�lma derdiyle dertlenmi� izlenimi vermektedir. Kelimelerin okuyucuda meydana getirmi� oldu�u sarho�luk, �iirin �z�nde yer ederken, kelimelerin kanatlanmas� an mesabesinde g�r�lmektedir.

�iirimizi vezin bak�m�ndan ele almaya �al��t��m�zda serbest vezne ait kullan�m� g�rmekteyiz. Kelimeler adeta duygu seline kap�lm��as�na dudaktan ��km��t�r. �airimizin duygular� sat�rlarda bazen birka� kelime bazen da bir c�mle olup akm��. Bu, bir kelimeden olu�an m�sralarda �airimiz �iirinin i�eri�i hakk�nda okuyucuna yeni pencereler a�may� ihmal etmemi�tir. �iirde, i� kafiyeye de �nem verilerek, kelimelerin sat�rlardaki uyumuna dikkat edilmeye �al��lm��t�r. Duygular�n d��avurumunda bir ahengi yakalaman�n �abas�n� g�rmekteyiz.

�iir dilini, g�nl�k konu�ma dilinden ay�ran fark, kelimelerin belirli bir duygu yo�unlu�una sahip olarak m�sralarda yer almas�d�r. �iir dilinde �nemli olan k�sa ve etkili s�yleyi�i yakalamakt�r. �air, bu s�yleyi�leri belirli kal�plara sokarak okuyucuya sunar. �airimiz, �iirinde �ok az kelimeyle de�i�ik tasar�m ve duygu de�erleri olu�turarak, okuyan ve dinleyende de�i�ik �a�r��mlara yol a�t�rmaktad�r. �iir d�nyas�na bakt��m�zda k�sa ve eksiltili ifadeler kullanan �airlerin ortak paydas� olarak lirizmi yani �iirin kelimelerindeki co�kunlu�u yakalamak kayg�s� oldu�unu g�rmekteyiz. G�n�l Han�m �iirinde benzetmeleri ve �a�r��m de�eri bulunan kelimeleri kullanarak �iirinin ana hatlar�n� belirlemek istemektedir.

�iirde g�stergelerin g�ndergesel anlamlar� �ok�a kullan�lm��t�r. �airin amac�, okuyan ve dinleyenin ayn� duygularla �iirden hareketle kanatlanmas�d�r. �iirde g�ndergesel anlam olarak “sokak, kald�r�m, bah�e, pabu�, parmak, y�z�k, enfiye (burunotu), bohem, t�ts�, Piyer Loti, kadeh, ter, ten, gece ” g�stergelerinin kullan�ld�� g�r�lmektedir. G�stergelerde daha �ok avare bir hayat tarz� sergileyen g�ndergesel anlamlar�n�n kullan�mlar� tercih edilmi�tir: “yasak, �arap, bohem, �pmek, kadeh, ten, enfiye, �erbet, dudak, isli-puslu, i�mek, ceza ”. Bunun yan� s�ra g�stergelerin �a�r��msal de�erleri de kullan�lm��t�r. �airimiz g�stergeleri kullan�rken uzak �a�r��mlar� da kullanmay� denemi�tir. �airimiz Osmanl�cam�za ait olan olumsuzluk �n ekinden yeni bir kelime t�retme yolunu se�mi�tir. ��nk� duygular�n� bununla ifade etmek amac�ndad�r: “La A�k Boheme Ark”. Burada g�stergelerin �a�r��msal ili�kileri neticesinde okuyan ve dinleyende ba�ka �a�r��mlar� yans�tmas� hedeflenmi�tir. Yani �iirimizin ba�l�� olan “La A�k Boheme Ark”, a�k�n elinden �ekilen �st�raplar neticesinde art�k dayan�lacak g�� ve takatin kalmad�� bununla bohem hayat�n kap�lar�ndan i�eriye girilmek istendi�i ilk sat�rlardan itibaren verilmeye veya belirtilmeye �al��lm��t�r. Bu a�ks�zl�k neticesinde bir g�n�l buhran�na sebebiyet verdi�inden, suyun akt�� ark gibi bir d�zende hayat�n devam edece�i vurgulanmaktad�r. Sebebi belli olan bu hayat�n nerede ve nas�l nihayete erece�i belli olmad��ndan biteviye devam etmekte oldu�u vurgulanmaktad�r.

�iirde, daha �nce de belirtti�imiz �zere �a�r��msal de�ere sahip g�stergeler kullan�lm��t�r. �zellikle �zel adlardan yararlan�lmaya �al��lm��t�r. ‘Frans�z’ kelimesi kullan�larak ‘Piyer Loti’ vurgusu g��lendirilmeye �al��lm��t�r. Yani benzer veya yak�n anlaml� bir nesne ba�ka bir nesneyi �a�r��t�rmak gayesiyle kullan�lm��t�r. Piyer Loti, Frans�z k�kenli bir denizci olarak sonradan yazmaya ba�lar ve yazarl�k onun tutkusu olur, hatta yazd�klar� eserler be�eni toplar ve en �ok okunan yazarlar aras�na girer. ��te �iirimize mekan olarak konu olan bu �ahsiyet �zerinde ilerleyen sat�rlarda daha ayr�nt�l� duraca��mdan burada y�zeysel olarak �zel ad kullan�m�na sadece de�inmek istedim.

�iirimizde eksiltili ve devrik c�mle kullan�m�n�n a��rl�kta oldu�u g�r�lmektedir. �zellikle �airimiz, bir c�mle edecek kadar yer tutan ifadelerini iki �� m�srada belirtme yolunu tercih etmi�tir. “ dil olsa yoku�lar�nda ko�turdu�um pabu�lar / �pme beni �imdi / s�ylesem yine a�latacaklar ” m�sralar�n� bir araya getirdi�imiz “Dil olup, yoku�lar�nda ko�turdu�um pabu�lar� s�yledi�imde yine a�latacaklar�ndan beni �imdi �pme. ” c�mlesi olu�maktad�r. Fakat �airimiz �iir dilinin b�y�s�nden faydalanarak kelimelere ahenk ve duygu co�umlar� ekleyerek �iirini olu�turmu�tur.

�iirde s�zc�k gruplar�n�n olu�turdu�u tamlamalar�n kullan�m�n� g�rmekteyiz. Ad ve �nad tamlamalar�n�n c�mlede kullan�ld�� gruplar olarak kar��m�za; “ sokaklar�nda pabu� eskiten kald�r�mlar�, Piyer Loti’nin dilsiz s�cakl��, yasakl�lar bah�esi, �arap aras�, bak�r y�z�k, (senin) parmaklar�n, ellerinde bir yazar�n (bir yazar�n elleri), hurma dal�, k�rm�z� kibrit, tar��nl� t�ts�, Frans�z sesi, Piyer Loti saati, kadehin t�ng�rt�s�, tenindeki ark, Piyer Loti soka��, karanfilli dudaklar�n, tenindeki ark, tenimdeki a�k” s�zc�k tamlamalar� ��kmaktad�r. Bunda da ama� �iirde duygu b�t�nl��n� yakalamakt�r.

�iirde kelimelerde ses yinelenmeleri yap�larak uyum yakalanmaya �al��lm��t�r. Bu sebeple �iirde kullan�lan harflerin �zelliklerine bakt��m�zda uyumun varl��na �ahit olmaktay�z. Sert ve yumu�ak sessizler birlikte kullan�lm��t�r. �iirde 127 tane kelime kullan�lm��t�r. Bu kelimelerde “ k (42), s (36), � (12), t (32), l (45), y (15), p (11), n (56), m (28) ” sessiz �zelliklerinin yan� s�ra “ a (83), e (66), � (46), i (69) ” sesli harflerden d�z-geni� seslilerin a��rl�kta olarak g�stergelerde kullan�ld�� g�r�lmektedir.

�iirde dilbilgisi �zellikleri a��s�ndan eksiltili c�mle kullan�m� g�r�lmektedir. “La olup teninde… , �arap aras� bohem, hurma dal�ndan yazd�� kitab�, la boheme, tenimdeki �ark�, vb. ” Dil bilgisi �zellikleri a��s�ndan �iirimizde kip olarak haber kipleri a��rl�kta oldu�undan bazen basit, bazen de birle�ik kip kullan�m� g�r�lmektedir. �iirde �airimiz, kendi benli�inde okuyucuyla konu�tu�undan �zellikle birinci tekil �ah�s ve eki “ben ” “ -�m ” kullan�lm��t�r.

Fiillerde kip olarak da “g�r�len ge�mi� zaman” eki olan “ –d�, -di ” ekleri “dedim, �ekmedin, i�tim, akt�, a�k’t�, ge�tim, ark’t� ” fiillerinde kullan�lm��t�r. “Ark’t�, a�k’t�” kullan�mlar�nda ekeylem kullan�m�n� g�rmekteyiz. �iirde a��rl�kta olarak isim soylu kelimeler kullan�lm��t�r: “sen, sokak, a�k, kald�r�m, hurma, kitap, saat, Piyer Loti, vb.”. �iirde 127 (y�z yirmi yedi) kelimeden 74 (yetmi� d�rt) tanesi isim soylu s�zc�kt�r. Burada g�stergelerin bir eylem bildirmedi�ini g�rmekteyiz.

�iirdeki somut unsurlar, var olan durumu daha da belirginle�tirme ad�na soyut kavramlar� ve olgular� a��klama gayretiyle ele al�nm��t�r. �air, somut durumlardan �ok soyut durumlar�n varl��n� hissettirme gayretini ta��maktad�r. Buradaki soyut durum olarak da “a�k” unsurunun ve “bohem” hayat�n izlerini g�rmekteyiz. Bu y�zden okuyucu, �iirde okudu�u kelimelerin ifade etti�i arka plandaki manalara dikkat edip, bakabilmelidir.

“La A�k Boheme Ark” adl� �iirimizin ele almaya �al��t��m�z bu bi�im �zelliklerinin yan�nda, i�erik �zellikleri bak�m�ndan ele al�p incelemeye �al��t��m�zda �u �zelliklerini g�rmekteyiz:

�iir daha ba�l��yla beraber bize i�erikle alakal� bilgi vermektedir. Ba�l��yla beraber bir avareli�i bize hissettirmektedir. Daha �nce ele al�p incelemeye �al��t��m�z �iirlerdeki misaliyle �airimiz, ba�l�ktan ba�layarak duygular�n� aksettirmeye �al��m��. Yani �iirimizin ba�l�� olan “La A�k Boheme Ark”, a�k�n elinden �ekilen �st�raplar neticesinde art�k dayan�lacak g�� ve takatin kalmad�� bununla bohem hayat�n kap�lar�ndan i�eriye girilmek istendi�i ba�l�kla verilmeye veya belirtilmeye �al��lm��t�r. Bu a�ks�zl�k, neticesinde bir g�n�l buhran�na sebebiyet verdi�inden, suyun akt�� ark gibi bir d�zende hayat�n devam edece�i vurgulanmaktad�r. Sebebi belli olan bu hayat�n nerede ve nas�l nihayete erece�i belli olmad��ndan biteviye devam etmekte oldu�u vurgulanmaktad�r.

sen sokaklar�nda pabu� eskiten kald�r�mlar� sayard�n
ben masallar b�y�tt��m sol bile�inden
La olup teninde…
ve dilsiz s�cakl�� Piyerloti’nin
yasakl�lar bah�esinde sevgili
�arap aras� Bohem

m�sralar�n�n ba�lang�c�yla ba�lanan i� f�rt�nalar�n koptu�u duygular. Sevgili u�runa gecelerinde so�uk kald�r�mlarda at�lan voltalar. Y�r�mekten pabu�lar�n eskitildi�i ta�lar dizesi. �airimizde eskiye duyulan �zlem canlanm�� vaziyettedir. Bu �zlem tekrar sevgiliye kavu�ma iste�i, eski tatl� hat�ralar yuma��n�n ya�anmas�n�n arzulanmas�, gezilip tozulan mek�nlar�n beraber ya�anmas� maksudundan kaynaklanmaktad�r. �zellikle ayakkab� de�il de, ‘pabu�’ kelimesi bu �zlemi tetikler nitelikte.

Sevgiliyle �zlemlerin giderildi�i anlarda gezilen mek�nlar�n s�cakl�� hissedilmekte m�sralarda. Bu esnada ��klar�n ma�uklar gibi diz dize gelip, tenlerin hasret giderdi�i zamanlara at�f yap�lmaktad�r. Ba�lar�n sol diz �zerine yat�rt�l�p, gelece�e dair �zlemlerin mu�tularla dile getirildi�i zaman dilimleri vurgulanmaktad�r. Bu anlarda art�k kalpler bir atmaktad�r. Diller bir olup ayn� sevday� terenn�m etmekte ve nefeslerin yans�mas� y�rek bir atmaktad�r. Akl�m�za Leyla’n�n Mecnun’u gelmektedir.

Mecnun gibi dillere dolan�p, Leylas�z gecelerdeki yaln�zl�kla ba� ba�a kalm��ken a�k�yla mecnun olmak. Heyhat ki, dilden d�k�len kelimeler sadece konu�uyor sat�rlar�mda. Kimse benim gibi mecnun olamaz diyor, ama kendi pejm�rdeli�ime bakarken hay�flan�yorum. Duda��mdan sadece avareli�imi �u m�sralar s�yl�yor:
O mecnunu divane menem.
O dertle yanar, avare gezerem.
A�k�m� elden ele s�ylemezem
Menem bu a�k elinden bi�areyem. (�B)

Mecnun kendisini ��llere att��nda Leyla u�runa yardan, anadan, serden ge�mi�ti. Her �eyini feda etmi�ti a�k�na. Bu esnada dilinden d�k�len kelimeler aksettiriyordu benli�indeki har� (har: ate�).
“ Ba�dan aya�a nedir bu yanmak / Dud-� dile dem-be-dem boyanmak ”.
beyiti dudaklardan d�k�l�rken akabindeki a��kl�yordu gerek�esini:
“ Sanma ki ol oldur benem ben / Bir can ile zindedir iki ten ”

Leyla, Mecnun’u bulmak umuduyla d��t�� llerde devesinden medet ummaktad�r kafes ard�nda. Kurulan �ad�rlar�n neticesinde dinlenme sonras�nda iki sevgili kavu�urlar gecenin sabaha ermesi misali. Hasretlikler biter ama yeni hasretlerin koyu g�lgesi sinmektedir y�reklere. Konu�ur, dertle�irler iki can bir tende. ��klar kavu�mu�lard� ayr�l�klar�n ertesinde. Dillerden d�k�len beyitle yetindiler, bak��t�lar, halle�tiler.
Beni candan usand�rd� cefadan yar usanmaz m�
Felekler yand� ah�mdan, murad�m �em’i yanmaz m�?

Y�rekten kopan f�rt�na misali sevgilinin y�re�ini kas�p kavurmu�tu. Y�rekler yorgun ve heyecanl�. ��te b�yle Leyla’n�n Mecnun’u. Kavu�man�n sabah�nda a�ktan a�ka ge�erek, ger�ek a�k�n� buldu�unu anlam��t�. Candan, bedenden, tenden vazge�erek ��llerde kum olmu�tu. Benli�ini eritmi�ti Leyla’n�n a�k�. Her �ey onu i�aret ediyordu, hat�rlat�yordu Mecnun’a. Leyla ise �a�k�n, bi�are. Avarelik s�ras� kendisine gelmi�ti. Kavu�malar� ikisi de �b�r aleme b�rakm��lard�.

Piyer Loti. �airimizin duygular�n�n canland�� Leyla’n�n ��lleri. Mecnun’u bulmak gayesiyle ��k�lan a�k �evkiyle �evrili tema�al�k. �airimizde de ayn� �st�rab� g�rmekteyiz kelimelerin ard�nda sakl� duran duygularda. G�n�m�z ��klar�n�n gezinti ve bulu�ma mekan� olarak �stanbul �ehrinin g�zelliklerini tema�a etme ad�na gezilen yer olan Piyer Loti Tepesi. Kaybedilen a�k�n bulunmas� ad�na �airimizin bu mek�nda kelimeleriyle sat�rlara do�ru yapt�� gezinti. Burada k�saca da olsa �iirdeki Piyer Loti hakk�nda bilgi vermek yerinde olacakt�r zann�mca.

“�nl� Frans�z romanc�s�. As�l ad� Julien Viaud olan Pierre Loti, Yerliler taraf�ndan kendisine verilen Loti ismi, B�y�k Okyanus’ta yeti�en bir �i�e�in ad�d�r ve g�l anlam�na gelir. Bir deniz subay� olarak romanlar�nda konu etti�i yabanc� k�lt�r�n� pek �ok yer gezerek tan�ma f�rsat�n� buldu. Bu yolculuklar�nda edindi�i deneyimlerini ve g�zlemlerini daha sonra kitaplar�na yans�tt�. �zlenimci bir yazar olan Pierre Loti'nin olduk�a yal�n bir dili vard�r. Derin bir umutsuzlu�u dile getiren yap�tlar�nda a�k�n yan� s�ra �l�m duygusuyla birlikte i�inde duydu�u insanl��a kar�� efkat ve ac�ma duygusunu yap�tlar�na yans�tt�. Loti'nin romanlar�n� okuyan ki�i kendisini �stanbul sokaklar�nda gezer bulmaktad�r. Loti'nin romanlar� sanki birer �stanbul Rehberidir. Hayal mahsul� hi�bir �ey yoktur. 1913’te yazd�� ‘Can �eki�en T�rkiye’ kitab�yla Bat� politikalar�n� ele�tiren Loti, ayn� y�l devlet konu�u olarak T�rkiye'ye geldi. Balkan Sava�lar�'nda, I. D�nya Sava��'nda ve sonras�nda Anadolu i�galinde Avrupa'ya kar�� hep T�rkleri savundu. Mill� M�cadele d�neminde Anadolu'daki direni�e destek vermesi ve kendi �lkesi olan i�galci Fransa'y� a��r bir dille ele�tirmesiyle Loti, T�rk halk�n�n da sempatisini kazand�. Pierre Loti, 1920 y�l�nda ‘�stanbul �ehri Fahri Hem�erisi’ olarak kabul edildi ve onun ad�n� ta��yan bir de cemiyet kuruldu. Daha sonralar� �stanbul'da Divanyolu' nda bir caddeye ‘Pierre Loti Caddesi’ ve �stanbul’dayken �� y�l oturdu�u Ey�p'te bir kahvehaneye de ‘Pierre Loti Kahvesi’ ad� verildi. G�n�m�zde bu kahvehanenin oldu�u tepe de ‘Pierre Loti Tepesi’ olarak an�lmaktad�r.”

dil olsa yoku�lar�nda ko�turdu�um pabu�lar
�pme beni �imdi
s�ylesem yine a�latacaklar
hani o bak�r y�z��n ve parmaklar�n dedim
dedim ki �slat�rs�n ellerinde bir yazar�n
hurma dal�ndan yazd�� kitab�
La a�k / Boheme ark
hi� mi �ekmedin enfiyesini sanki
o Frans�z sesinle
dudaktaki �arab� �s�tan
‘’La Boheme’’

�airimiz, sevgilinin vefas�zl��ndan dem vurmaktad�r. Eski g�nlerin �izilen �zerlerini yeniden temizlemek ve canland�rmak istenmektedir. A��nd�r�lan kald�r�mlar vurgusu yap�larak sevda hat�rlat�lmaktad�r. Kald�r�mlara y�z�koyun vurulan damgalar. Bunlar silinmez izler b�rakan a�k�n g�zya�lar�d�r. A�k�n sarho�lu�uyla ayaktaki pabu�lar eskirken, dolanan dizlerle beraber kald�r�mlara yuvarlanma. “Dili yok kalbimin bundan �ok bizar�m” s�z� terc�manl�k yapmakta duygulara.

A�k�n cevaps�z kalmas�, neticesinde duygular�n �aircesi yaz�ya akmakta. �airin, duygular�n� en k�sa vce �z bi�imde sat�rlara yat�rd�� m�sralar toplulu�u. Kelimelerin duygular armonisi olu�turarak �iirde musikiyi yakalad�� m�sralar. M�sralar�n katibi hokkaya ban�p ��kan divitte dile gelmi�. �air b�t�n unsurlar� g�z ard� etmeden dile getirmi�. A�latan pabu�lar y�re�in temsilcisi iken kelimeler ve divit ba�ka t�rl� dile gelmekte ve y�re�in yang�nlar�n� s�nd�rmeye do�ru, yola ��km�� saka (sucu, itfaiyeci) misali. Hurma lifinden yazarak duygular�n� ifade etti�i kitaplar. A�k�n�n toplam� olarak duygular�n�n iz d�k�m�.

Neticesinde �ekilen s�k�nt�larla a�ktan vazge�ilmenin duyuruldu�u sat�rlar: “La A�k”. A�k� istememek. Kelimelerde k�saca ifade edilmesine ra�men y�rekteki sayfalardan silinemeyen �� harfli sihirli kelime. Ve akabinde d��len �ekilmez hayat. Ne kadar hor g�r�lse de sebebi olan bir ak��. Bohem hayat. Bu derbeder ve pervas�z ya�am�n s�rr� nedir ki, etraf�nda bu kadar ilgili toplanm��? K�saca de�inmek gerekirse bohem hayat�;
“Paris’te 20. yy ba�lar�ndaki �air, ressam, yazar, filozof ve m�zisyenlerin ya�ad�� biraz da��n�k, bolca d�nya keyiflerinden etkile�imli, ancak entelekt�ellere has bir sanatsal �retim ��esi ta��yan hayat tarz�na konmu� isimdir. Yani yar�n�n� d��nmeden g�n� g�n�ne tasas�z, derbeder bir ya�ay�� olan edebiyat ve sanat �evresinde bulunanlara verilen ad. Bohemyan da denir. ��inde bulundu�u topluma uymayan, genel ahlak kurallar�yla aras� a��k s�ra d�� ki�i... ��meyi, sanat� ve da��n�k bir hayat� severler. Bat�’da yayg�n olan bu tip insanlar �zellikle Tanzimat ve Servet-i F�nun edebiyatlar�yla k�lt�r hayat�m�za girmi�tir.
Asl�nda do�u k�lt�r�ndeki �zellikle divan ve tasavvuf ehli olan kalender me�repli ‘rind’ kelimesi bir anlamda bunu kar��layabilir; ama bizim rind'imiz bat�'n�n sek�ler ve derinlikten yoksun bohem'inden �ok farkl�l�k g�sterir. Rind, g�n�l g�z�yle hayata bakarken y�z� solgun, h�zn� boldur. D��nce d�nyas� derindir, ��kt�r ve a�k� y�zeysel de�ildir.”

�iirin kelimelerinde bu bohem hayat�n izlerini g�rmekteyiz. Edebiyat�m�zdaki bohem hayat�n kayna��n� te�kil eden Fransa dile getirilmeye �al��lm��. Edebiyat�m�zda bu ya�am bi�imini benimseyen sanat��lar�n esinlendikleri yer olarak Fransa belirtilmi�tir. ��nk� bir zamanlar bilim, sanat ve edebiyat ad�na yurt d��na giden ayd�nlar�m�z� (!) bata��na �eken Bat� toplumu, b�nyesindeki t�m olumsuzluklar�n bitmi� versiyonlar�n� bocalaman�n aras�ndaki ayd�nlar�m�z vas�tas�yla �lkemize g�ndermi�tir. D�nemin sosyal ve siyasal karma�as� esnas�nda da art�k geriye yap�lacak tek �ey olarak, bu ��kmaz ve sonu belli olmayan hayat�n ak��na kendini kapt�rmak veya sal�vermektir. Bunun yans�malar�n� edebiyat d�nyam�zda tema�a etmekteyiz.

�airimiz, kelimelerinde bu durumdan dem vurmaktad�r. Y�re�indeki a�k hayat�n� da ifade edecek �a�r��m da bu olsa gerektir ki kelimeleri bohem hayat tarz�nda kullanm��. Asl�nda “La Boheme” ifadesiyle bu hayattan da b�kt��n� g�steriyor. Bundan al�nan hazlar�n art�k bir �ey ifade etmedi�ini vurgulamaktad�r. Dudaktaki �arap bile art�k eski s�cakl��n� hissettirmedi�inden u�runa kara sevdalara d��len a�k�n gelmesi beklenilmektedir.

hani yakt��n tar��nl� t�ts� ve k�rm�z� kibrit dedim
dedim ki bir �p��
Piyerloti saati gece bilmem ka��n� vurur g��s�me
vurur dedim
kadehin t�ng�rt�s�yla tenindeki ark
asuman’dan d�k�len isli-puslu a�k
vur! cezas� a�k olsun; Piyerloti soka��
bil ki karanfilli �erbet ve dudaklar�n i�tim
i�tim dudaklar�n; karanfil
beni senden akt�
seni ser’den a�k’t�
terinden ge�tim
tenimdeki �ark�
tenindeki ark’t�

Benli�i sarho�lu�undan uyand�racak t�ts�ler kullanm��t�r. Tar��nl� t�ts�ler. Yaln�z ve sessiz bir �ekilde dar, karanl�k sokaklarda kimsesiz �ekilde dola��yorum. Yaln�zl��ma, y�rek �st�raplar�ma kald�r�mlar ve ayaz gecelerin y�ld�zlar� �ahitlik ediyor. Seni gecelerin karanl�k koynunda daha iyi g�rebilmek endi�esiyle Piyer Loti Tepesi’ndeki mek�n�ma gidiyorum. Elimde birikmi� duman isi ve kadehimdeki a�k�m�n esaret izi. G�ky�z�nden na�me na�me d�k�len a�k�m. Elimle savuruyorum benli�imden toplayarak. Senin i�in yap�yorum a�k�m�n ad�na hasret yollarda.

A�k �erbetleri yerine k�z�lc�k �erbetleri misali g�zya�lar�m� y�re�imde i�tim. G�n�l kadehime doldurdu�um h�zn�m� g�zya�lar�mla sunuyorum. Kimsesizim, avareyim g�zlerini �zerime dikmi� olan kerpi�ler aras�nda. Sallanan �at�lardaki kiremitler kadar k�rm�z�m ve �rkek. Karanfil dudaklar�ndan att�m i�eri. Ben sende b�t�nle�mek u�runa yaz�yorum sat�rlar�m�. Serden vazge�ti�im ama senden vazge�emedi�im �iirlerimi yaz�yorum sana. Terinin kokusu baharlar�n rayihalar�n� getirirken ondan da vazge�tim. Dilimde tutturdu�um �ark�da sen yoksun art�k sevgili. Senden �teye akan sevdam sana ula�madan ��llerde kuruyup gidiyor. Senin i�in Mecnun olmu�ken avare avare gezdim doland�m.

Duygular�m�n ba��bo�lu�u i�inde sat�rlar�m sona yakla�m��, bihaberim. Kadehlerin “la” ba�l��nda yaz�yorum a�k�m�. Divitim ka��da isyan edercesine hokkaya banarken, son bir hamle deyip seslenmek istiyorum duygular�m�n terc�man� s�zc�klerimle. Orhan Veli’nin bohemli�ime denk sat�rlar� duygular�m�n yerini tutsun. Divitimi hokkaya son sedas�yla koyarken sat�rlar�m� inceliyorum. Duygular�m�n da��n�kl��na son bir kez bakarken sat�rlar� kapama ad�na �iziyorum son �iirimi.

DEN�Z MELTEM�

B�t�n hazlar� tatt�m, b�t�n kitaplar� okudum
Ah, kand�rmad�; ka�mak, kurtulmak istiyorum.

Bir ba�ka k�p�kle g�k aras�nda ku�lar
Orada �imdi kim bilir ne kadar sarho�lar!

Deniz �ekiyor, deniz, kim tutabilir beni;
G�zlerde aksi yanan o eski bah�eler mi?

Geceler! Mahzun �� m� yoksa lamban�n
Beyaz k��da vurur, korkar dokunamazs�n;

Ne o; ne de �ocu�una meme veren taze;
Gidece�im, ey gemi, bilinmedik ellere.

Demir al, sallayarak direklerini. S�zlar
Y�rek �mitle, ama sonra her �eyi anlar.

Belki de f�rt�nalar� �a��ran direkler,
�u anda, r�zg�rla gelecek �l�m� bekler,

O zaman ne yelken, ne de �mit… ama sen yine
Kalbim, gemicilerin �ark�lar�n� dinle.

( Orhan Veli KANIK )

( Orhan Veli’nin Mallarm�’den dilimize �evirdi�i bir �iirdir.)

�MER BATI
12.12.2009 - Gaziantep

Sitedeki

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

Yazar�n

�nceki Yaz�s� Sonraki Yaz�s�

( Bir �iir Tahlili La A�k Boheme Ark �iiri G�n�l �ak� ba�l�kl� yaz� �mer Bat� taraf�ndan 15.12.2009 tarihinde sitemize eklenmi�tir. Sitemizde yay�nlanan eserlerin hukuki sorumlulu�u , kullan�lan materyaller ve yaz�n�n i�eri�i yazarlar�na aittir.�zin al�nmadan kaynak g�sterilse bile sayfam�zdaki eserler ba�ka yerde yay�nlanamaz. Eserlerin izin al�nmadan kopyalanmas� ve kullan�lmas� 5846 say�l� Fikir ve Sanat Eserleri Yasas�na g�re su�tur. )
Okudu�unuz Yaz�n�n Site Kurallar�n� �hlal Etti�ini D��n�yorsan�z, Site Y�netimine Bildirmek ��in T�klay�n�z.